تشنه افتخار

بهروز رسایلی

چیزی حدود یک‌سال تا برگزاری جام‌ملت‌های آسیا در قطر فاصله داریم؛ تورنمنتی که فدراسیون فوتبال هنوز سرمربی تیم ملی را برای حضور در آن انتخاب نکرده است. این دوره از جام‌ملت‌ها در شرایطی برگزار می‌شود که فوتبال ملی ایران به معنی واقعی کلمه تشنه افتخار است و سال‌ها از آخرین موفقیت‌هایش در رده باشگاهی و ملی می‌گذرد. طی چند روز گذشته تصویری از قهرمانی تیم زیر 23سال ایران در بازی‌های آسیایی بوسان2002 وایرال شد؛ تورنمنتی که آخرین موفقیت فوتبال کشور را در دل داشت و حالا 2دهه کامل از آن می‌گذرد. البته که در بقیه تورنمنت‌ها هم اوضاع برای فوتبال ایران خوب نبوده و زمان‌شمار حسرت و افسوس، بر چند دهه بالغ می‌شود. برخی از آنها را با هم مرور می‌کنیم.

  جام‌ملت‌ها؛ افسوس 46ساله
ایران در دوران طلایی فوتبال ملی‌اش 3دوره پیاپی قهرمان جام‌ملت‌های آسیا شد. این اتفاق سال‌های 1968، 1972و 1976 رخ‌داد. آخرین بار تیم کشورمان با برتری یک بر صفر در برابر کویت در تهران موفق شد بر بام فوتبال آسیا بایستد، اما حالا قریب به نیم‌قرن از آن رخداد باشکوه می‌گذرد و تیم ملی حتی به فینال این تورنمنت نیز راه نیافته است. آیا ممکن است این حسرت طولانی‌مدت سال آینده در قطر پایان یابد؟ امیدواریم اینطور شود، اما نمایشی که تیم‌های آسیایی در جام‌جهانی داشتند نشان می‌دهد کار بسیار سخت است.

  قهرمانی در بازی‌های آسیایی؛ افسوس 20ساله
در مقدمه مطلب گفتیم که قهرمانی در بازی‌های آسیایی بوسان، واپسین موفقیت بزرگ ایران در یک تورنمنت معتبر بوده است؛ اتفاقی که سال2002 رخ داد و شاگردان برانکو ایوانکوویچ با برتری در برابر ژاپن در دیدار نهایی موفق به فتح جام شدند. حالا 2دهه است که تیم‌های زیر 23سال ایران از تکرار این موفقیت عاجز هستند.

  صعود به المپیک؛ افسوس 46ساله
وقتی در آسیا حرف چندانی برای گفتن نداریم، طبیعی است که تیم زیر 23سال ایران در میادین بین‌المللی هم با مشکل مواجه شود. در همین راستا از آخرین صعود ایران به مسابقات فوتبال المپیک تابستانی 46سال می‌گذرد. تیم کشورمان آن زمان در المپیک مونترال حاضر شد و اگرچه 4سال بعد نیز مجوز حضور در المپیک تابستانی 1980 مسکو را به‌دست آورد، اما از حضور در این بازی‌ها انصراف داد. از آن زمان به بعد، کار تیم امید ایران شده تغییر مربی، تعویض مسئولیت بین فدراسیون و کمیته ملی المپیک، ناکامی در مسابقات و افزودن بر روزشمار حسرت!

  صعود به دور حذفی جام‌جهانی؛ افسوسی که تاریخی شد
اولین بار تیم ملی کشورمان سال1976 موفق به حضور در مرحله نهایی جام‌جهانی فوتبال شد؛ زمانی که مسابقات با حضور فقط 16تیم برگزار می‌شد و از کل آسیا و اقیانوسیه هم فقط یک تیم بالا می‌رفت. در آن زمان همان حضور هم یک حماسه بزرگ و تاریخی محسوب می‌شد که شاگردان حشمت مهاجرانی آن را رقم زدند، اما در دوره‌های بعدی با وجود افزایش تعداد تیم‌ها به 32تیم هم فوتبال ملی ایران نتوانست از مرحله گروهی جام‌جهانی صعود کند. در حقیقت تیم کشورمان هرگز شهد این موفقیت را نچشیده و چون بازی‌ها از دوره بعدی و سال2026 با حضور 48تیم برگزار خواهد شد، عملا صعود به مرحله حذفی هم ارزش واقعی خودش را از دست خواهد داد.

  لیگ قهرمانان آسیا؛ افسوس 30ساله
هم‌تراز با فوتبال ملی، در رده باشگاهی هم شرایط برای تیم‌های کشورمان خوب نبود و از آخرین قهرمانی ایران در لیگ قهرمانان آسیا 3دهه کامل می‌گذرد. آخرین‌بار سال1992 پاس تهران با برتری یک بر صفر در برابر الشباب عربستان در مسابقاتی که آن زمان جام باشگاه‌های آسیا خوانده می‌شد موفق به کسب جام شد. پس از آن البته فینالیست‌هایی مثل استقلال، سپاهان و پرسپولیس در این تورنمنت داشتیم، اما دیگر رنگ جام ندیدیم. حالا بگذریم از اینکه این اواخر حتی بزرگان فوتبال ایران مجوز قانونی حضور در این بازی‌ها را هم پیدا نمی‌کنند!

بازگشت به دهه80؟
به 2دلیل، احتمالاً نیمکت تیم ملی در اختیار یک مربی ایرانی قرار می‌گیرد

شنیده‌ها از فدراسیون فوتبال حاکی از آن است که درصورت قطع همکاری کارلوس کی‌روش با تیم ملی ایران، نیمکت این تیم به یک مربی ایرانی خواهد رسید. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که در تمام طول دهه90، هدایت تیم ملی در اختیار مربیان خارجی؛ کارلوس کی‌روش، مارک ویلموتس و دراگان اسکوچیچ بود. آخرین بار، در نیمه دوم دهه80، 3سرمربی ایرانی؛ علی دایی، امیر قلعه‌نویی و افشین قطبی روی نیمکت تیم ملی نشستند و حالا به‌نظر می‌رسد فوتبال ملی ایران از این منظر در آستانه بازگشت به چیزی حدود 15سال پیش قرار گرفته است. اینکه آیا انتخاب مربی ایرانی در تیم ملی کار درستی است یا نه، مجال بحثی مفصل را می‌طلبد، اما در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد مجموعه فدراسیون فوتبال به 2دلیل تصمیمش را برای برگزیدن مربی بومی گرفته است و حتی گفته می‌شود فرهاد مجیدی و امیر قلعه‌نویی از شانس بیشتری به این منظور برخوردار هستند.
    دلیل اول: مهدی تاج یک خاطره تکان‌دهنده از انتخاب سرمربی خارجی دارد. دیگر نیازی به بازگویی نیست که او با داستان معروف «ویلموتس‌گیت» چه بلایی بر سر فوتبال ایران و البته اعتبار و جایگاه خودش آورد. انتخاب مربی بلژیکی در آن مقطع، ضربه بسیار بزرگ مالی و فنی به فوتبال ایران زد. تاج در بازگشت به فدراسیون بار دیگر تصمیم به تغییر کادرفنی گرفت و این بار کارلوس کی‌روش را جانشین دراگان اسکوچیچ کرد که این یکی هم موفق نبود. در چنین شرایطی عجیب نیست که او و همکارانش دنبال انتخاب مربی ایرانی باشند و نخواهند آن ریسک بزرگ را تکرار کنند.
    دلیل دوم: واضح است که فوتبال ایران از مشکلات شدید مالی رنج می‌برد. هر چه پاداش در جام‌جهانی گرفتیم (تازه اگر به‌خاطر تحریم بانکی قابل وصول باشد) صرف طلب ویلموتس و دستمزد کی‌روش و انبوه دستیاران خارجی‌اش خواهد شد. بنابراین دیگر پولی در بساط نیست که قرارداد درشت دلاری بسته شود. وزارت ورزش هم در شرایطی قرار ندارد که کمک‌های همیشگی را انجام بدهد. بنابراین انتخاب سرمربی داخلی می‌تواند گزینه وسوسه‌کننده‌ای باشد؛ کادری که به ریال پول بگیرد و دغدغه نوسانات ارزی را هم به فدراسیون تحمیل نکند.