متوقف نماندن جهش علمی ایران

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

دستاوردهای علمی و فناوری ایران به‌ویژه در 3ماه سوم سال1401 در شرایطی که تحریم‌های سیاسی و ناآرامی‌های داخلی خودنمایی می‌کرد، نویدبخش خودکفایی دانشمندان و پژوهشگران کشورمان در زمینه مختلف به‌ویژه حوزه درمان و پزشکی است. متخصصان ایرانی مدت‌هاست شانه به شانه پیشرفت‌های علمی جهان پیش می‌روند.

تلسکوپ فضایی در کلاس جهانی

تلاش 23ساله پژوهشگران ایرانی حوزه نجوم با ساخت یک تلسکوپ فضایی با استانداردهای جهانی، به ‌ثمر نشست و نخستین نورگیری آن به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه ملی علمی کشور در نجوم، در مهر انجام شد. رصدخانه ملی ایران از همان ابتدا، تصاویری با دقت بالا از کهکشان ثبت کرد تا جایی که مجله ساینس وادار به واکنش شد و آن را تلسکوپی در کلاس جهانی خواند. این تلسکوپ در ۵ مهر، گنبد خود را برای تنظیم با آسمان باز کرد و سپس عکسی از سیارهArp282 گرفت که مشابه تلسکوپ فضایی هابل آمریکا بود.

تولید بافت پیوندی از فرد فوت شده

تولید بافت قابل پیوند از افراد دچار مرگ مغزی یا فوت شده توسط یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی، کمبود بافت‌های پیوندی برای ترمیم برخی بیماری‌ها را جبران کرده است. در این روش محصولات استخوانی آلوگرافت را از بافت اهدا‌کننده مرگ مغزی و یا فرد فوت شده به بافت قابل پیوند تبدیل کردند. این بافت‌ها که تبدیل به نسوج قابل پیوندی همچون استخوان، دریچه قلب غضروف، پوست و تاندون می‌شود. آسیب استخوانی، سوختگی و جایگزین پوست، کدورت قرینه، نارسایی دریچه قلب، مشکل غضروفی در تصادفات، تشکیل نشدن گوش به‌صورت مادرزادی از مواردی هستند که برای ترمیم می‌توان از بافت‌های تهیه شده در این شرکت بهره ‌برد.

ژن‌درمانی

درمان سرطان خون با ژن‌درمانی، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پزشکی اخیر ایران است. به جز ایران، 2 شرکت چند ملیتی بزرگ در دنیا هستند که از این روش برای درمان سرطان خون استفاده می‌کنند. ژن‌درمانی در ایران با روشی با نام CAR-T cell آغاز شده است. در این مدل درمانی به جای آنکه از پیوند سلول بنیادی استفاده شود، از روش‌های دست ورزی داخل سلولی که به آن ژن‌درمانی می‌گویند، استفاده می‌شود. در واقع در سلول‌های ایمنی بدن بیمار یک نوع مهندسی سلولی انجام شده و محصولی با عنوان CAR-T cell تهیه می‌شود. این روش به‌زودی در درمان سرطان‌های جامد که شامل تومورهای سلولی می‌شود نیز استفاده خواهد شد.

زخم پوش ایرانی، برای بیماران پروانه‌ای

مهم‌ترین چالش بیماران مبتلا به EB یا همان بیماری پروانه‌ای، دسترسی به پانسمان‌هایی است که زخم‌های پوستی آنها را التیام ببخشد. اما از آنجایی که نمونه داخلی این پانسمان‌ها در کشور وجود نداشت، این محصول حیاتی و وارداتی به سختی به ‌دست بیماران می‌رسید. اما مدتی است یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی با استفاده از فناوری نانو، موفق به ساخت نمونه اولیه زخم پوشی شده است که کاملا منحصربه فرد و در دنیا بی‌نظیر است. این زخم پوش 4لایه است که هر لایه آن وظیفه خاص خودش را انجام می‌دهد. این پانسمان برای 4نوع زخم قابل استفاده است که شامل زخم پروانه‌ای، زخم بستر، زخم دیابت و سوختگی می‌شود.

واکسن ایرانی مبتنی بر mRNA

3ماه پیش یک متخصص ایرانی موفق شد واکسن کووید-19 مبتنی بر پلتفرم جدید پیام‌رسان(RNA (mRNA را در مرحله تست حیوانی با موفقیت به نتیجه برساند. محققان ایرانی برای ساخت این واکسن پیام‌رسان RNA اصلاح شده با نوکلئوزید کدکننده فرم تثبیت شده از پروتئین اسپایک ویروس SARS-CoV-2 را طراحی و تولید کردند. واکسن‌های مبتنی بر پلتفرم mRNA علاوه بر مزایای منحصر به فردش در مراحل توسعه و تولید انبوه، نشان داده‌اند که کارآمدتر و ایمن‌تر از سایر واکسن‌های تولید شده‌اند. گفتنی است، این واکسن به‌زودی وارد فاز اول کارآزمایی بالینی می‌شود که با توجه به موج جدید کووید-19 می‌تواند برای غلبه بر این بیماری، نویدبخش باشد.