افراد مبتلا به بیماری‌های خاص با چه شرایطی روزه بگیرند
روزهداری با بیماری
بهاره جلالوند/ خبرنگار
افرادی که به بیماری‌های مختلف مبتلا هستند، دوست دارند که بتوانند مانند افراد عادی در ایام ماه‌مبارک رمضان به‌راحتی روزه بگیرند و از فضایل این ماه بهره‌مند شوند. اما روزهداری در برخی از بیماران، تنها با شرایط خاصی امکان‌پذیر است و بیماران باید به این مسئله توجه کنند که فقط با کسب اجازه از پزشک معالج و نظر مرجع تقلید خود میتوانند روزه بگیرند که این امر هم برای برخی از بیماران، شرایطی دارد. دکتر پیمان لسان پزشکی- کارشناس پیشگیری از بیماری‌ها و سرپرست کلینیک پیشگیری از بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران- به برخی از نکاتی که در رابطه با روزهداری بیماران خاص مطرح است، می‌پردازد.
روزهداری شیرین
یکی از بیماری‌های شایع سراسر دنیا، دیابت به‌حساب می‌آید و افراد زیادی به این بیماری مبتلا هستند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت شاید چنین سؤالی در ذهنشان ایجاد شود که میتوانند در ایام ماه‌مبارک رمضان روزه بگیرند یا نه، در پاسخ به این سؤال باید گفت که مسئله روزهداری در بیماران مبتلا به دیابت، کاملا به وضعیت آنها بستگی دارد و یک نسخه کلی برای همه افراد نمیتوان درنظر گرفت. مسئله روزهداری بیماران، خوشبختانه در دین مبین اسلام مدنظر قرار داده شده و به همین دلیل افراد میتوانند با مشورت از مرجع تقلید و پزشک خود روزه بگیرند. به‌طور کلی، بیماران مبتلا به دیابتی که قند خون تحت کنترل دارند اگر بیماری دیگری همراه با دیابت در آنها مطرح نیست و اعضای بدنشان بر اثر دیابت دچار آسیبی نشده است، میتوانند بدون داشتن هیچ نوع دغدغه و مشکلی، روزه بگیرند. البته این مسئله را باید درنظر داشت که افراد مبتلا به دیابتی که از انسولین استفاده می‌کنند، در این گروه قرار نخواهند گرفت و نباید روزه بگیرند.
بررسی قند مهم است؟
یکی از نکاتی که مبتلایان به دیابت باید به آن توجه کافی داشته باشند، میزان کالری دریافتی است به‌گونه‌ای که کالری دریافتی این دسته از افراد، نباید در ماه مبارک رمضان افزایش داشته باشد. علاوه بر این، کنترل قند خون نیز در افراد مبتلا به دیابت روزهدار، بسیار ضروری است و باید مورد بررسی قرار بگیرد. این دسته از افراد، پیش از هر چیز باید از خوردن غذاها و خوراکی‌هایی که باعث می‌شود قند خون به سرعت بالا برود، پرهیز کنند. مصرف زولبیا، بامیه و ... برای این دسته از افراد، مضر است. کنترل قند خون باید حتما 2ساعت بعد از صرف افطار و قبل از سحر باشد و با دستگاه گلوکومتر اندازه‌گیری شود. اگر قند خون 2ساعت بعد از افطار عددی بالای 250 را نشان بدهد، در چنین شرایطی باید در افطار روز بعد، حدود 20درصد از میزان کالری دریافتی (معادل یک‌پنجم غذا) کاهش پیدا کند. چنانچه قند خون قبل از سحر عددی بیشتر از 200 را نشان بدهد، در چنین شرایطی نیز فرد باید 20درصد از کالری سحری خود را کم کند. درصورتی که موارد یادشده رعایت شود و قند خون بالاتر از 350 باشد، در چنین شرایطی باید با مشورت پزشک، روزهداری متوقف شود.
قرص‌ها را از یاد نبرید
یکی از موارد مهمی که بیماران مبتلا به دیابت باید به آن توجه داشته باشند، مصرف منظم و درست قرص‌های کنترل‌کننده قند خون است. این دسته از افراد باید با مشورت پزشک، از قرص‌هایی استفاده کنند که اثر طولانی‌مدت ندارند. به‌طور کلی مصرف این دسته از قرص‌ها در وعده افطار، شب و قبل از سحر است که دستور دقیق مصرف را پزشک در اختیار بیمار قرار می‌دهد.
بیماران قلبی و عروقی چه کنند؟
در برخی مطالعات ثابت شده که روزهداری به شکل صحیح، می‌تواند باعث کاهش فاکتورهای خطر قلبی شود به‌طوری که فرد در ایام روزهداری، امکان کمتری برای استعمال دخانیات دارد ضمن اینکه به‌دلیل روزهداری، چربی کمتری در طول روز دریافت می‌کند. همچنین روزهداری، به کاهش وزن در این افراد کمک می‌کند که همین موضوع، برای بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و عروقی مفید است. البته این مسئله برای همه بیماران قلبی و عروقی مطرح نیست و آن دسته از بیمارانی که با گرفتگی رگ قلب یا مصرف داروهایی چون آسپرین و قرص زیرزبانی مواجه هستند، امکان روزهداری نخواهند داشت چون این افراد باید در زمان مشخصی داروهای خود را استفاده کنند. علاوه بر این، بیماران مبتلا به آریتمی (بی‌نظمی ضربان قلب)، مبتلایان به آنژین صدری یا آن دسته از افرادی که عمل جراحی قلب انجام داده‌اند، باید از روزهداری پرهیز کنند. آن دسته از افرادی که به اختلالات دریچه‌ای یا تنگی و گشادی در قلب مبتلا هستند، با مشورت پزشک میتوانند روزه بگیرند. در نقطه مقابل بیماران قلبی با شدت بالا، بیماران دیگری وجود دارند که شدت بیماری قلبی آنها خفیف است و نیازی به مصرف دارو در یک زمان مشخص ندارند. این دسته از افراد با مشورت پزشک معالج خود به راحتی میتوانند روزه بگیرند. بیماران مبتلا به فشارخون درصورتی که بیماری آنها کاملا تحت کنترل باشد، با تمهیدات خاصی (به‌ویژه تمهیدات دارویی) از سوی پزشک، امکان روزهداری دارند.
آشنایی با چند علامت مهم
افت قندخون (هایپوگلیسمی)، یکی از عوارض مهمی است که همیشه بیماران دیابتی را تهدید می‌کند. اگر بیماران دیابتی روزهدار دچار علائمی چون لرزش بدن، تاری دید، تپش قلب، تعریق شدید، بی‌حالی شدید و بیهوشی شدند، باید روزه خود را سریعا باز کنند یا به اصلاح آن را بشکنند، چون در این شرایط اگر مواد قندی سریعا به فرد نرسد، احتمال بروز عوارض و خطرات بسیار جدی یا حتی مرگ نیز وجود خواهد داشت. اگر بیمار تمام نکات یادشده را رعایت کند و تحت نظر پزشک باشد، هیچ مشکلی برای روزهداری وجود ندارد.
امکان روزهداری با مشکلات ریوی
بیماری‌های ریوی را نمیتوان مشخصا برای روزهداری دسته‌بندی کرد چون بیماری‌های ریوی، بسیار گسترده هستند. یکی از بیماری‌های ریوی شایع، آسم است که بسیاری از بیماران برای کنترل آن، از اسپری‌های مخصوص استفاده می‌کنند. مراجع تقلید، در رابطه با استفاده از اسپری استنشاقی، نظرات متفاوتی دارند و برخی معتقدند که استفاده از این اسپری‌ها، باعث ابطال روزه می‌شود درحالی‌که برخی دیگر، استفاده از این اسپری‌ها را مجاز می‌دانند. افرادی که از این اسپری‌ها استفاده می‌کنند، نظر مرجع تقلید خود را باید ملاک قرار بدهند اما به‌طور کلی، قطع این اسپری‌ها توصیه نمی‌شود و باید از پزشک درخواست کرد که اسپری‌هایی با تأثیر طولانی مدت تجویز کند تا مشکلی برای روزهداری و سلامت فرد، ایجاد نشود.
نکاتی برای کم‌خونی
اگر افراد دچار کم‌خونی خفیف تا متوسط باشند، با مصرف داروهای خود در فاصله افطار تا سحر، بدون بروز هیچ مشکلی میتوانند روزه بگیرند. در کم‌خونی‌های شدید که معمولا با اختلالاتی برای فرد همراه هستند، مثلا کم‌خونی همراه با نارسایی قلبی، امکان روزه‌گرفتن برای فرد وجود ندارد و با نظر پزشک و مرجع تقلید، روزهداری باید متوقف شود. آن دسته از افرادی که به کم‌خونی ناشی از سرطان یا نارسایی کلیه مبتلا شده‌اند یا تحت درمان شیمی‌درمانی و دیالیز هستند، از روزهداری باید پرهیز کنند. افراد مبتلا به تالاسمی مینور، نباید نگرانی‌ای برای گرفتن روزه داشته باشند و روزهداری در این افراد بدون هیچ مشکلی امکان‌پذیر است.
بیماران کلیوی و روزه
دریافت آب و مایعات در ایام روزهداری محدود می‌شود، در نتیجه افراد باید حتما در وعده افطار تا سحر، به میزان کافی آب بنوشند. اهمیت این مسئله در افراد مبتلا به فشار خون بالا و افراد کهنسال، بسیار بالاست و این دسته از افراد، اگر از افطار تا سحر حداقل 8 لیوان آب ننوشند، کلیه‌‌های آنها دچار آسیب خواهد شد. روزهداری در افرادی که سنگ‌کلیه دارند یا ظرف 6 ماه اخیر بیش از 2سنگ داشته‌اند، باید حتما تحت نظر پزشک باشد تا احتمال حرکت یا تشکیل سنگ بعدی یا احتمال بزرگ‌شدن سنگ فعلی، به حداقل ممکن برسد. افراد مبتلا به نارسایی کلیه و افراد دیالیزی، به‌دلیل اختلال آب و الکترولیت در بدن و مختل‌شدن سیستم بدنشان نمی‌توانند روزه بگیرند.
