سفر ماجراجویان نوجوان به تاریخ
نیلوفر ذوالفقاری
خیلی از کتابخوان‌ها، نخستین تجربه‌های غرق‌شدن در جادوی کتاب‌ها را در روزهای نوجوانی به‌دست آورده‌اند؛ روزهایی که جهانی از ناشناخته‌ها پیش‌رویشان بوده و خط به خط با قهرمانان داستان‌ها همسفر شده‌اند و از جان‌بخشیدن به رویاهای هیجان‌انگیزشان لذت برده‌اند. یکی از محبوب‌ترین ژانرهای مطالعه هم برای نوجوانان، تاریخ است. حالا تصور کنید یک پویش کتابخوانی راه افتاده باشد که کتاب‌خواندن را به تاریخ‌‌خواندن گره زده باشد و از نوجوانان دعوت کند هم کتاب بخوانند، هم تاریخ را مرور کنند و هم جایزه بگیرند. «هیس‌طوری»، عنوان این پویش است که این روزها حسابی محبوب شده و سر و صدا به پا کرده است. با این گزارش همراه شوید تا درباره این پویش خلاقانه بیشتر بدانید.
یک انتخاب هوشمندانه
حتماً با شنیدن نام «هیس‌طوری»، نخستین چیزی که توجه شما را جلب می‌کند، دیکته ناآشنای این عنوان است! اما اگر بدانید پشت‌پرده انتخاب این اسم برای پویش، ایده و دلیلی وجود داشته، قانع می‌شوید که همه‌چیز در این پویش خلاقانه است. قبل از اینکه درباره چرایی انتخاب این نام برای پویش بدانید، احتمالاً تا به حال حدس زده‌اید که در این پویش هم مثل بسیاری از فعالیت‌های کتابخوانی دیگر، قرار است تعدادی کتاب توسط شرکت‌کنندگان در پویش مطالعه شود. کتاب‌هایی که برای این پویش انتخاب شده، درونمایه‌ای تاریخی دارند و موضوع اصلی آنها، استعمار است. سیدمحمد علی جلالی، مدیر پلتفرم پویش «هیس‌طوری» می‌گوید: «سرگذشت استعمار و فاجعه‌های دردناکش یکی از گوشه‌های تاریک چند قرن اخیر جهان به‌حساب می‌آید که استعمارگران تمایلی به افشای واقعیت ندارند و ترجیح می‌دهند همیشه در سکوت باقی بماند. رفتار آنها در مواجهه با موضوع استعمار، شبیه به این است که به دیگران می‌گویند: هیس! در واقع نام پویش از این رویکرد گرفته شده، ضمن اینکه شنیدن این واژه ما را به یاد معادل انگلیسی آن می‌اندازد که به‌معنای تاریخ است.»
جای خالی مطالعات تاریخی
«یک ماجراجویی شگفت‌انگیز ویژه دهه‌هشتادی‌ها»، این شعاری است که پویش «هیس‌طوری» با آن فعالیت می‌کند. آنطور که جلالی می‌گوید ایده اولیه پویش وقتی مطرح شده که فعالان حوزه کودک و نوجوان به این نتیجه رسیده‌اند که درباره تاریخ، باید آگاهی‌رسانی بیشتری انجام شود. او می‌گوید: «نقش تاریخ در موضع‌گیری‌ها و تصمیم‌گیری‌های انسان غیرقابل انکار و پررنگ است. اگر ما درباره موضوعی اطلاعات تاریخی داشته باشیم، حتماً موضع متفاوتی در برابر آن خواهیم گرفت. به همین دلیل هم اصرار داشتیم که مخاطب را به تاریخ‌خوانی دعوت کنیم.» تا اینجا به‌نظر می‌رسد ایده پویش با اینکه خلاقانه بوده، اما چندان هم جدید نیست. اما برگزارکنندگان با یک انتخاب هوشمندانه، رنگ متفاوتی به این پویش زده‌اند؛ «بخشی از آثار تاریخی، همان آثاری هستند که اتفاقات تاریخی را بدون محدودیت روایت کرده‌اند. اما بخش دیگری از اتفاقات تاریخی هستند که قدرت‌ها تلاش می‌کنند حواس مردم را از آنها پرت کنند. ما تصمیم گرفتیم سراغ این بخش از تاریخ برویم. استعمار، بزرگ‌ترین جنایت بشریت در طول تاریخ است. کشتار، غارت‌ها، تحقیرها، دزدی‌ها، کوچ‌های اجباری و مرزبندی بین انسان‌ها، اتفاقات بزرگی است که در تاریخچه استعمار رخ داده است.» به این ترتیب همراهان پویش قرار است با سفر به تاریخ، با بخش‌هایی از آن که مربوط به موضوع حساسیت‌برانگیز استعمار است، در قالب داستان‌های خواندنی آشنا شوند و درباره این موضوع اطلاعات کسب کنند. جلالی می‌گوید توصیه مقام معظم رهبری به نوجوانان برای مطالعه مجموعه «سرگذشت استعمار»، برگزارکنندگان را مطمئن کرده که این مجموعه بهترین انتخاب برای یک پویش کتابخوانی تاریخی و نوجوانانه است.
تاریخ برای نوجوانان
مهدی میرکیایی، نویسنده‌ای که مجموعه 15جلدی «سرگذشت استعمار» به قلم او، منبع اصلی پویش «هیس‌طوری» است، دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دارد. این یعنی اغلب مطالعات، پژوهش‌ها و البته نوشته‌های او درباره تاریخ هستند. او که کتاب‌های متنوع و مجموعه‌های مختلفی با موضوعات تاریخی نوشته، در اظهارنظری گفته بود که بسیاری از بچه‌ها تاریخ را متنی ملال‌آور می‌بینند. به همین دلیل هم تلاش کرده با زبانی متفاوت از تاریخ بگوید تا نوجوانان جذب جادوی داستان‌های تاریخی شوند. او در این‌باره به ما می‌گوید: «یکی از راه‌های ایجاد جذابیت در روایت تاریخی و دینی با استفاده از تردید در شخصیت‌ها، بردن قصه به اردوگاه مقابل است که در این روش می‌شود اتفاقات و تخیلات را بین دشمنان روایت کرد. نظیره‌سازی یکی دیگر از شگردهاست؛ یعنی شما یک حادثه تاریخی و مذهبی را در زمان حال و امروز می‌سازید و در چنین وضعیتی، کسی که اندک اطلاعاتی دارد، سریع این نظیره را پیدا می‌کند. یک شگرد دیگر تبدیل فضای تاریخی و مذهبی به فضای تاریخی کهن است که در زمان و مکان مشخصی وجود ندارد و اسامی هم تغییر کرده‌اند. تنها کدها و نشانه‌هایی می‌ماند که برای کسانی که اهل مطالعه و با شخصیت‌های تاریخی مأنوس هستند، تداعی‌کننده شخصیت‌ها هستند.» قصه‌های کوتاهی که میرکیایی نوشته همگی زبان روان و ساده دارند و هرچند بسیاری از آنها، نوجوانان را به‌عنوان گروه مخاطب خود معرفی کرده‌اند اما مطالعه آنها برای بزرگسالان هم جذابیت دارد.
تاریخ اجتماعی و فرهنگی فراموش‌شده
میرکیایی در مجموعه سرگذشت استعمار تلاش کرده یکی از نقاط فراموش‌شده در کتاب‌های ویژه نوجوانان و جوانان را پر کند. این مجموعه که در 15جلد از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده، روایتی است از پیدایی و رشد استعمار در نقاط مختلف جهان. نویسنده که خود استاد دانشگاه است، در این مجموعه تلاش کرده به مخاطبان نوجوان خود یادآوری کند که استعمار چگونه متولد شد و کشورهای مستعمره خودشان چه نقشی در این اتفاق تلخ داشته‌اند. داستان‌های این مجموعه به موضوع استعمار از قرن پانزدهم تا قرن بیستم میلادی پرداخته‌اند. مکان ماجراها متنوع است، از آفریقا گرفته تا آمریکا و آسیا. برخی از شماره‌های این مجموعه هم به تجربه ایرانی‌ها از رویارویی با استعمار اختصاص دارد. هرچند تاکنون آثار متعددی هم در قالب داستان و هم در قالب تاریخ با تمرکز بر استعمار و تاریخ آن منتشر شده، اما درنظرگرفتن یک سیر تاریخی و چگونگی مراحل رشد آن ازجمله ویژگی‌هایی است که اثر میرکیایی را از دیگر آثار مشابه متمایز می‌کند. این نویسنده می‌گوید: «ما تاریخ سیاسی را در مدارس به بچه‌ها یاد می‌دهیم اما در واقع فقط تاریخ دست به‌دست‌شدن قدرت را به آنها می‌گوییم. متأسفانه در کتاب‌های ما از تاریخ اجتماعی و فرهنگی خبری نیست. با این وضعیت اخلاقی و اجتماعی جامعه باید به تاریخ این دو حوزه پرداخته شود.»
خلق آثار هنری
با شروع جام‌جهانی، پویش «هیس‌طوری» هم شروع شد و در همان 24ساعت اول، آنقدر مورد استقبال قرار گرفت که توجه همه به آن جلب شد. آنطور که مدیر محتوا و پلتفرم پویش می‌گوید با توجه به اینکه فصل امتحانات دانش‌آموزی هم در راه است، این پویش تا پایان فروردین 1402ادامه خواهد داشت. او می‌گوید: «15جلد کتاب برای پویش درنظر گرفته شده که مطالعه هر کدام از آنها یک تا 2هفته زمان می‌برد. پویش ما از یک برنامه کتابخوانی صرف، به تولید یک محصول دیجیتال تبدیل شده که نوجوانان حین رقابت، به تولید محتوا هم می‌پردازند.» یکی از مراحل جذاب پویش که در سایت پویش با آن آشنا می‌شوید، انجام کنش‌های هنرمندانه است. شرکت‌کنندگان در پویش در این مرحله در یکی از قالب‌های پوستر، عکس‌نوشته، نقاشی یا کمیک و پادکست، اثری را بارگذاری می‌کنند. به این ترتیب نوجوانان بعد از اینکه هر کتاب را خواندند، تشویق می‌شوند درباره محتوای آن بیشتر جست‌وجو کنند و دست به خلق آثار هنری بزنند.
قدم به قدم تا همسفرشدن با پویش «هیس‌طوری»
شیرجه در یک ماجراجویی جایزه‌دار!
همه پویش‌های کتابخوانی شما را به مطالعه دعوت می‌کنند اما برگزارکنندگان «هیس‌طوری» یک پلتفرم خلاقانه ساخته‌اند تا هم کتاب بخوانید و هم جایزه ببرید. شاید شما هم علاقه زیادی داشته باشید که به این حرکت بپیوندید یا نوجوانانتان را درگیر این کتابخوانی هدف‌مدار کنید، پس منتظر چه هستید؟ این راهنمای جمع و جور به شما می‌گوید چطور می‌توانید با این سفر پرماجرا همسفر شوید و جزو ماجراجویان باشید. آماده‌اید؟
کتاب‌های پویش با تخفیف ویژه روی سایت «هیس‌طوری» قرار داده شدند و علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب‌ها را به‌صورت الکترونیک تهیه کنند. تخفیف ویژه کتاب‌ها شامل همه گروه‌های سنی است و فقط مختص نوجوانان نیست. اما شرکت در پویش هیس‌طوری فقط مخصوص نوجوان‌هاست. معلوم است که در یک پویش کتابخوانی، باید کتاب بخوانید! برای شروع ماجراجویی و همراه‌شدن با پویش، 15جلد کتاب پیش‌روی شماست. مجبور نیستید همه جلدها را بخوانید اما خودتان می‌دانید و امتیازاتی که می‌گیرید!
برای اینکه هم آموخته‌هایتان را محک بزنید، هم امتیاز به‌دست بیاورید، در این مرحله باید در آزمون‌هایی شرکت کنید. در این مرحله با سؤال و جواب‌هایی مواجه می‌شوید که زبان طنز و شوخی، آنها را شیرین‌تر کرده‌اند. هرچه بهتر کتاب‌ها را خوانده باشید، در آزمون‌ها موفق‌تر خواهید بود.
انجام کنش‌های هنرمندانه، یکی از مراحل مهم برای امتیازگرفتن است. در این مرحله باید کمی ذوق هنری داشته باشید، یکی از قالب‌های پوستر، عکس‌نوشته، نقاشی یا کمیک و پادکست را انتخاب کنید و محتوایی مرتبط با کتاب را بارگذاری کنید. اگر این محتوا ساخته خودتان باشد که چه بهتر!
می‌توانید درباره نظرات و پست‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی مربوط به پویش منتشر شده، اظهارنظر کنید و امتیاز بگیرید. اظهارنظرهای تخصصی درباره محتوایی که خوانده‌اید باعث می‌شود بحث‌ها داغ‌تر شود و افراد بیشتری در آنها شرکت کنند. دعوت از دوستان برای پیوستن به پویش هم امتیاز دارد.
حالا وقتش رسیده که امتیازها، سکه‌ها و مدال‌هایتان را که روی هم جمع شده، محاسبه و دریافت کنید. همین که مکانیزم جایزه‌دادن در این پویش براساس امتیازات دریافتی است و نه قرعه‌کشی و شانس، تشویق‌تان می‌کند دنبال امتیازات بیشتر باشید.
براساس امتیازاتی که گرفته‌اید، برنده جایزه‌های نقدی و غیرنقدی می‌شوید. جایزه نقدی نفر اول 40میلیون تومان است، البته غصه نخورید، چرا که تا نفر پنجاهم جایزه دریافت خواهند کرد. البته تعداد جوایز غیرنقدی هم زیاد است.
