زمانی برای آتش‌بس

رابطه فرزندان با یکدیگر یکی از مهم‌ترین گام‌ها در ایجاد رابطه اجتماعی در آنهاست. این رابطه به‌دلیل تنگاتنگ بودن، باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی بین فرزندان می‌شود. اختلاف و دعوای بین خواهر‌وبرادرها اجتناب‌ناپذیر است و هیچ فردی نمی‌تواند مدعی شود که تا‌کنون دعوای خواهر- برادری را ندیده است. شروع دعوا بین فرزندان به‌دلیل خاصی نیاز ندارد؛ گاهی بی‌اهمیت‌ترین موضوع هم می‌تواند جنگ‌ بزرگی در خانه راه بیندازد و آتش این جنگ با همان سرعتی که شروع شده، خاموش می‌شود.

دعواهای کودکی که اغلب اوقات والدین آنها را بی‌اهمیت تلقی می‌کنند گاهی در روحیه کودکان تأثیرات ناخوشایندی می‌گذارند که شاید تا پایان عمرشان فراموش نشود. گاهی هم دعواهای بین کودکان باعث می‌شود بین پدر و مادر هم به اختلاف بیفتند و باعث مشاجره و بگو‌مگوی آنها شود. به همین دلیل است که والدین به هیچ‌عنوان نباید باعث بروز اختلاف بین فرزندان‌شان شوند. گاهی هم حسادت و رقابت خواهر برادری ازآنجا ناشی می‌شود که انسان‌ها در مراحل اولیه رشد تمایل شدیدی برای تصاحب همه‌چیز به‌خصوص توجه والدین دارند. وقتی انتظارات بچه‌ها از والدین خود به‌خوبی برآورده نشود، این تمایل قوی باعث احساس حسادت و دعوای بین فرزندان می‌شود اما چه موارد دیگری باعث بروز اختلاف بین فرزندان می‌شود؟‌

رقابت
کودکان هم همانند افراد بزرگسال عاشق شنیدن تعریف و تمجید از خودشان توسط والدین هستند اما همین تعریف و تمجیدها می‌تواند عاملی برای اختلاف بین فرزندان و نقطه شروعی برای دعوای آنها باشد. بچه‌ها بر سر اینکه کدامیک باهوش‌تر هستند، بهتر کار می‌کنند، زرنگ‌تر هستند و... با هم رقابت دارند و همین تلاش برای برتر بودن باعث می‌شود تا با یکدیگر اختلاف پیدا کنند و همین اختلاف را در زمان دعوا به رخ هم بکشند. والدین باید مراقب باشند که اگر از فرزندانشان تعریف می‌کنند این تعریف به‌طور یکسان برای بچه‌هایشان باشد تا شاهد ایجاد جو رقابتی در خانه نباشند.

اختلاف سنی دردسرساز
زمانی که فرزند دوم به دنیا می‌آید، فرزند اول احساس می‌کند که از اریکه قدرت به پایین کشیده شده و تاج پادشاهی را از دست داده است، به همین دلیل برای اینکه بتواند توجه والدین را دوباره به‌خود جلب کند، همیشه در فکر بهتر بودن از خواهر یا برادر کوچک‌تر از خود است. از آن طرف، بچه دوم هم برای اینکه بتواند همپای برادر یا خواهر بزرگ‌ترش باشد شروع به رقابت با او می‌کند. همین مسئله نداشتن امنیت توسط بچه‌ها اگر توسط والدین نادیده گرفته شود منجر به حس رقابت و حسادت می‌شود. اختلاف سنی بین بچه‌ها هم عامل دیگری در جهت ایجاد اختلاف و دعوا بین آنهاست، ‌بچه‌هایی که تفاوت سنی بیشتری با هم دارند کمتر از بچه‌هایی که تفاوت سنی کمی با هم دارند، دعوا می‌کنند.
یکی دیگر از دلایل می‌تواند این باشد که شما به فرزند بزرگ‌تر اجازه می‌دهید بدون همراه به بیرون از خانه برود و خرید کند و فرزند کوچک‌تر اجازه این کار را ندارد، با وجود این فرزند کوچک‌تر به این دلیل که نمی‌تواند درک کند بیرون رفتن به تنهایی برای او زود است، احساس می‌کند شما میان او و فرزند بزرگ‌ترتان فرق گذاشته‌اید و او را کمتر دوست دارید.

وسایل مشترک؛ عاملی برای دعوا
یکی از مواردی که باعث ایجاد دعوا و اختلاف بین فرزندان می‌شود، داشتن وسایل مشترک مثل اسباب‌بازی، کتاب، لوازم‌التحریر یا حتی اتاق و کمد مشترک است. در این حالت دعوا زمانی شکل می‌گیرد که هر دو نفر بخواهند همزمان از یک وسیله استفاده کنند و هیچ‌کدام حاضر نمی‌شود آن وسیله را به دیگری بدهد یا در زمان خراب شدن آن، هیچ‌کدام مسئولیت‌اش را بر‌عهده نمی‌گیرند. جانبداری نکردن والدین از یکی از فرزندان و با عدالت برخورد‌کردن در این شرایط می‌تواند هم باعث آرامش فرزندان شود و هم از دعواهای بعدی جلوگیری کند.

حس نادیده گرفته‌شدن
همه پدر و مادرها مدعی این هستند که فرزندان‌شان را به یک اندازه دوست دارند و هیچ فرقی بین آنها نمی‌گذارند اما معمولا نظر بچه‌ها برخلاف این ادعاست و والدین معمولا شاهد دعوا و نزاع بین فرزندان‌شان هستند. اکثر پدر و مادرها خواسته یا ناخواسته بین بچه اول و دوم و آخر، پسر و دختر، آرام و شیطان، باهوش و درس‌نخوان، باادب و پرخاشگر و... فرق می‌گذارند و شاید خودشان هم متوجه این رفتارها و احساسات‌شان نشوند اما بچه‌ها قطعا می‌فهمند و همین مبنایی برای دعوا و مشاجره، حسادت، پرخاشگری  یا حتی رفتارهایی مثل ناخن جویدن و شب‌ادراری، اضطراب و افسردگی می‌شود. بچه‌های خردسال به‌دلیل روحیه حساس و دقیقی که دارند متوجه بسیاری از مسائل می‌شوند که شاید برای والدین بی‌اهمیت باشد، در آغوش گرفتن کوتاه یا طولانی‌تر یکی از فرزندان، بوسیدن، مقدار پول توجیبی، مقدار خوراکی و غذایی که برای هر کدام از فرزندان درنظر گرفته می‌شود برخی از مواردی هستند که شاید از نظر شما بی‌اهمیت جلوه کند اما بچه‌ها با مشاهده کوچک‌ترین تفاوتی در آنها بسیار ناراحت شده و احساس می‌کنند والدین بین او و دیگر فرزندان خانواده تفاوت قائل شده و دیگری را بیشتر از او دوست دارند. همین موارد باعث دلخوری‌هایی می‌شود که کم‌کم روی هم تلنبار شده و با روی دادن بی‌اهمیت‌ترین مسئله به یک دعوا می‌انجامد و فرزندی که احساس کرده کمتر مورد‌توجه واقع شده، عقده‌های فرو‌خورده‌اش را بر سر دیگری خالی می‌کند.

تفاوت‌های شخصیتی
هر فردی در این دنیا همانطور که اثر انگشت منحصر‌به‌فرد خودش را دارد با خلق‌و‌خو و شخصیت منحصر‌به‌فرد خودش هم زندگی می‌کند. فرزندان یک خانواده هم از این قاعده مستثنی نیستند. یکی به ورزش علاقه دارد و دیگری به خواندن کتاب، یکی خوش‌سر‌وزبان است و از روابط‌عمومی بالایی برخوردار است و دیگری کم‌حرف و خجالتی است و تا از او سوالی پرسیده نشود ‌حرفی نمی‌زند، همین علایق نامشترک باعث بروز برخی اختلافات و بحث‌ها بین فرزندان در خانواده می‌شود. تفاوت‌های شخصیتی بین فرزندان باعث می‌شود تا والدین ناخودآگاه به مقایسه آنها با هم بپردازند و همین مسئله باعث بروز حس حسادت در فرزندان شده و در نهایت به نزاع و دعوا منجر می‌شود.

درک کنید
شما می‌توانید با توجه کردن به رفتار بچه‌ها هنگام کشمکش و رقابت، اطلاعات دقیقی در مورد رابطه آنها کشف کنید. سپس با استفاده از این اطلاعات و قوی کردن نقاط ضعف می‌توانید رابطه  بین آنها را بهتر کنید و از دعوای بچه‌ها برای آموزش حل مشکلات و برخوردها به آنها استفاده کنید. توجه داشته باشید رابطه بین خواهر و برادر یک رابطه  تعاملی بسیار مهم است زیرا باعث می‌شود مهارت‌های عاطفی و اجتماعی بچه‌ها هم تقویت شود. در ضمن همواره حواس‌تان به فرزندان‌تان باشد و از آنها غافل نشوید، چرا که شما با کنترل کردن رابطه و نظارت بر آنها می‌توانید از شروع دعوا و کشمکش بین فرزندان‌تان جلوگیری کنید.شما باید به محض اینکه یکی از بچه‌ها حالت عصبانیت و خشونت به‌خود گرفت مداخله کنید و از برخورد فیزیکی بین بچه‌ها جلوگیری کنید.

نیازهای در حال رشد
طبیعی است که نیازها، اضطراب و هویت کودک بر روابط او با خواهر و برادرش تأثیر داشته باشد.    
برای مثال، کودکان نوپا نسبت به اسباب بازی‌های خود حس مالکیت دارند و این منبع دعوا با خواهر و برادری می‌شود که می‌خواهد اسباب بازی او را بردارد. کودکان در سن مدرسه هم تعریف خاصی از عدالت دارند و دلیل تفاوت رفتار والدین با خواهر و برادر بزرگ‌تر یا کوچک‌ترشان را متوجه نمی‌شوند. نوجوانان دارای حس استقلال هستند و در دوره بلوغ از قبول مسئولیت خانه‌داری، مراقبت از خواهر و برادر و حتی بودن در جمع خانواده احساس خشم می‌کنند. تمامی این تفاوت‌ها باعث دعوا بین بچه‌ها می‌شود.

حریم شخصی
خواهر و برادرها مدت زمان زیادی را در کنار هم می‌گذرانند. هر کسی به فضای خصوصی نیاز دارد. فرقی نمی‌کند در چه سنی باشد. چون همه گاهی نیاز به تنهایی دارند و دوست دارند با خودشان خلوت کنند. اگر فرزندان شما یک اتاق مشترک دارند این وظیفه شماست که گاهی برای فرزندتان شرایطی را فراهم کنید که هر کدام از آنها گاهی بتوانند با خودشان تنها باشند و به امور شخصی‌شان بپردازند. حتما به فرزندان‌تان بیاموزید هرگز به وسایل شخصی یکدیگر دست نزنند و برای استفاده از وسایل خواهر یا برادرشان حتما از او اجازه بگیرند.

فریاد نکشید
وقتی فرزندان‌تان با هم دعوا می‌کنند و بنا به هر دلیلی نمی‌توانید آنها را از دعوا منصرف کنید از فریاد کشیدن بر سر آنها پرهیز کنید چرا که با این کار بسیاری از وقت و انرژی خود را از دست می‌دهید و از طرفی فرزندان شما یاد می‌گیرند که هنگام عصبانیت باید داد و فریاد کرد. فراموش نکنید که دادن پند و اندرز هم در این موقعیت‌ها چندان روش جالبی نیست. اینکه به فرزندان خود بگویید کسی که عاقل‌تر است در دعوا تسلیم می‌شود، اصلا نکته خوبی نیست چرا که نه‌تنها او را برای زندگی واقعی پرورش نمی‌دهد بلکه یاد می‌گیرند که همیشه در برابر خواسته‌های منطقی و غیرمنطقی دیگران تسلیم شوند، گفتن این جمله باعث می‌شود تا فرزند کوچک همیشه حق را با خود بداند و به‌دلیل اینکه همیشه شاهد حمایت والدین است، بسیاری از مواقع شروع‌کننده و تشدید‌کننده درگیری‌ها خواهد بود.

نکته
حل مسالمت‌آمیز دعواها
اینکه والدین چطور اختلافات بین خود را حل‌و‌فصل می‌کنند می‌تواند الگوی مهمی برای فرزندان باشد، اگر والدین با رفتار خصمانه اختلاف بین خود را حل کنند نباید انتظار صلح و آرامش را از فرزندان خود داشته باشند و اگر محترمانه و با صبر و متانت سعی می‌کنند تا مشکل پیش‌آمده را رفع و رجوع کنند، می‌توان انتظار داشت فرزندان آنها هم همین رویه را در پیش بگیرند. برخورد ماهرانه و خردمندانه با اختلاف بین فرزندان بخشی از تربیت صحیح فرزندان است. وقتی والدین از مشکلات فرزندان خود آگاه باشند، هنگام بروز مشکلات رفتاری کودکان با دست‌پر عمل می‌کنند. با وجود این، مشاهده دعوا کردن کودکان با هم ناراحت‌کننده و جدا کردن آنها از هم سخت است اما چطور می‌توان آرامش و صلح را به خانه بازگرداند؟
 بهترین راهکار این است که والدین تا جایی که امکان دارد خود را از دعوای فرزندان دور نگهدارند اما دورادور مراقب باشند تا حین دعوا آسیبی به هیچ‌کدام از آنها وارد نشود. ورود والدین به دعوای فرزندان باعث می‌شود تا اختلاف بین آنها به‌دلیل آنچه تصور می‌کنند جانبداری از یک طرف دعواست، بیشتر ‌شود.
 هیچ‌وقت تلاش نکنید در دعوای بین فرزندان مقصر را پیدا کنید، این دعوای دوطرفه‌ای است که هر کدام از فرزندان سهمی در آن دارند و نباید از یک طرف جانبداری کرد.
 اگر دعوای بین بچه‌ها به‌خاطر یک وسیله مشترک مثل تلویزیون، توپ، کنسول بازی و یا هر وسیله دیگری است، باید برای استفاده هر کدام از آنها از این وسیله، زمانی را مشخص کنید.
 با توافق خود بچه‌ها جرایمی را تعیین کنید که اگر هر فردی قوانین خانه را نادیده گرفت آن جریمه بدون کم‌و‌کاست برایش اجرا شود تا به این وسیله کودک یاد بگیرد که باید عواقب رفتارش را بپذیرد.
 اگر حین دعوا، بچه‌ها به هم فحش داده یا فریاد می‌زنند و یا درها را به هم می‌کوبند باید برای آنها قوانینی را درخصوص رفتار صحیح در خانه تعیین کنید و به آنها گوشزد کنید که احساسات‌شان را باید در قالب کلمات مناسب بیان کنند نه فحش دادن و داد زدن.
 مساوی تقسیم کردن همه‌‌چیز و عادلانه رفتار کردن برای کودکان رفتاری است که نباید همه‌جا به‌کار برده شود، گاهی نیاز یکی از کودکان از دیگری بیشتر است که والدین باید به این مسئله توجه داشته باشند و فرزندان خود را در این خصوص توجیه کنند.
 زمانی که دعوای بین فرزندان تمام شد بلافاصله آنها را از یکدیگر دورکنید و مثلا هر کدام را به اتاق جداگانه‌ای بفرستید تا شعله‌های خشم‌شان فروکش کند، در غیراین‌صورت بعد از چند‌دقیقه شاهد اوج گرفتن دعوای بین فرزندان خواهید بود.
  بچه‌ها انتظار دارند که والدین همیشه به کمک آنها بیایند. اگر والدین همیشه به‌عنوان منجی وارد منازعات بچه‌ها شوند آن‌وقت آنها به جای یادگیری مهارت حل‌اختلاف، همیشه منتظر شما می‌مانند تا شما نجات‌بخش‌شان باشید. درصورت دخالت والدین در دعوای فرزندان و جانبداری از یکی از آنها، همیشه یکی از بچه‌ها این ذهنیت را دارد که شما از دیگری دفاع می‌کنید و همین مسئله باعث می‌شود تا خشم کودک بیشتر شود.

مکث
 زمانی که خانواده در فعالیت‌هایی مانند بازی کردن با هم، سفر رفتن و همکاری با یکدیگر فعالیت می‌کنند مرزهای خانواده مستحکم‌تر شده و رقابت خواهر و برادرها کاهش می‌یابد‌

اگر بچه‌ها خواب کافی داشته باشند  احتمال اینکه کنترل بیشتری بر اعمال خود داشته باشند  بیشتر است. هر وقت فرصتی پیش آمد، شرایط را برای چرت زدن یا استراحت‌شان فراهم کنید. بچه‌ها هم مثل ما احتیاج دارند تا هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی خود را دوباره پیدا کنند‌

اگر بچه‌ها مشغول بازی هستند، در بازی‌شان دخالت نکنید. اگر وسیله‌ای برای بازی نیاز دارند، در اختیارشان بگذارید تا زمان بیشتری با هم وقت بگذرانند و بازی کنند. یادتان باشد تا وقتی وارد مشاجره جدی نداشته‌اند، دخالت نکنید‌

به جای اینکه بچه‌ها را به رقابت وادارید، کاری کنید که در یک ماموریت مشترک با هم همراه شوند. مثلا: «هر دو آماده‌اید که ساعت 8از خانه بیرون برویم؟ این‌جوری وقت داریم که کمی پارس نزدیک خانه بازی کنیم.»

فرزندان را تشویق‌‌ کنید که تیم خواهر و برادری تشکیل دهند: مثلا برگه کاغذ خیلی بزرگی در اختیارشان قراردهید تا دو نفری روی آن نقاشی کنند یا نامه مشترکی به پدربزرگ‌شان بنویسند. این کارها باعث می‌شود به جای رقابت، با هم همکاری کنند‌