پراگماتیسم رسانه‌ای و اجبار به یک واکنش

فاطمه محمدی-دکتر جامعه‌شناس
 
چرا مردی که از رئیس‌جمهور با شکلات پذیرایی کرد، ناچار به عذرخواهی شد؟ این سؤالی است که این روزها شاید بارها مطرح شده و هرکس با نگاه خود به آن پاسخ داده باشد. با این حال، اگر این سؤال را 4ماه پیش مطرح می‌کردید، قطعا پاسخی که به این سؤال داده می‌شد، می‌توانست متفاوت از پاسخ امروز باشد، اما اکنون با توجه به شرایط فعلی کشور فضایی ایجاد شده که شاید چندان منطبق با منطق نباشد. در شرایط فعلی بارها شاهد بوده‌ایم که 2دوست به‌دلیل بروز بحران کنونی با یکدیگر رفتار و برخوردی نادرست دارند و بند دوستی میان آنان گسسته شده است یا خانواده‌های بسیاری با یکدیگر دچار اختلافات مبنایی و جدی شده‌اند. دلیل وقوع این اتفاق را می‌توان پدیده‌ای که از آن به‌عنوان «پراگماتیسم آمریکایی» در رسانه می‌شناسیم، دانست. در این تفکر، کشورهایی که صاحب قدرت هستند می‌توانند با استفاده از این ابزار به‌گونه‌ای عمل کنند که به مردم این باور را بدهند که می‌توانند هرکاری را که بخواهند انجام دهند و این را در قالب رسانه به خورد افکارعمومی دهند. در رویدادهای اخیر و بحرانی که اتفاق افتاده است نیز این روند به خوبی قابل مشاهده است. اکنون ابرقدرت‌های دنیای رسانه پراگماتیسمی رسانه‌ای را در جامعه نهادینه کرده‌اند و آن چیزی را که فکر می‌کنند درست است به خورد مخاطب خود در رده‌های سنی مختلف قرار می‌دهند. این وضعیت سبب شده است، در گفت‌وگویی کوتاه با دانش‌آموزان در مدارس ابتدایی، آنان از «حال ایران خوب نیست» بگویند؛ حتی بچه‌هایی که از سوی خانواده‌ها با کنترل‌های زیادی روبه‌رو هستند و کمتر در معرض شنیدن اخبار این روزها قرار گرفته‌اند نیز با این معضل روبه‌رو هستند. با توجه به این شرایط، این را درنظر بگیرید که رئیس‌جمهور در فضایی به استان کردستان سفر می‌کند که محل نزاع و درگیری است و بیشترین بحران در آن منطقه است؛ منطقه‌ای که «مهسا امینی» در آن خطه پرورش یافته است و همه شاخص‌های ایجاد موجی از درگیری را با فوت خود دارد؛ دختری جوان از هموطنان اهل تسنن و ‌زاده شهر و استانی که مردمانش احساس محرومیت می‌کنند. در اینکه مردم کردستان مردمان مهمان‌نوازی هستند تردیدی نیست و این را در همیشه تاریخ نیز نشان داده‌اند، اما در فضای نامطلوب این روزها، مهمان‌نوازی مرد مغازه‌دار و هم‌صحبتی او با رئیس‌جمهور به‌دلیل کارکرد پراگماتیسم رسانه‌ سبب می‌شود این فرد  در چشم عده‌ای منفور شود، اما اگر همین اتفاق 4ماه قبل رخ می‌داد، نه‌تنها مرد مغازه‌دار با مشکلی روبه‌رو نمی‌شد، بلکه تبدیل به فردی می‌شد که در محله خود اسطوره است؛ چراکه رئیس‌جمهور به مغازه او سر زده است. وقتی می‌بینیم براثر پراگماتیسم رسانه و فشار سنگینی که در این قالب به روح و روان مردم وارد می‌شود، افراد ناچار به تعطیل کردن مغازه‌های خود برای حفظ مال، جانشان و همراهی با اعتصاب می‌شوند، انتظار پخش ویدئویی در عذرخواهی کردن مرد مغازه‌دار از مردم! به‌دلیل پذیرایی از رئیس‌جمهور موضوعی نیست که واقعیت ماجرا را نشان دهد، بلکه نشان‌دهنده جنگ رسانه‌ای سنگینی است که این روزها در کشور شاهد بروز و ظهور آن هستیم.