خشونت در قرنطینه

مهدی عنایتی- روان درمانگر

آشکارترین تأثیر گرایش به بازی‌های اینترنتی و سرگرمی‌های موجود در فضاهای مجازی بین کودکان، فراگیری شیوه‌های بروز خشونت و وابستگی اعتیادگونه به اینگونه بازی‌ها و فضاهای مجازی است. «مهدی عنایتی»، روان‌درمانگر در این‌باره توضیح می‌دهد:«دور از واقعیت نیست اگر بگوییم که طی سال‌های اخیر، شیوع کووید- 19یکی از مهم‌ترین عوامل گرایش و وابستگی بیش از حد به بازی‌های رایانه‌ای بوده است. چرا که با شیوع این بیماری، دوره‌های قرنطینه‌های خانگی حسابی به طول انجامید و سبک زندگی‌ها تا حدود زیادی تغییر یافت. تنهایی و انزوا و رواج آموزش‌های مجازی، افراد در گروه‌های سنی مختلف را به‌سوی فضاهای مجازی و متعلقات پررزق‌و‌برقش سوق داد. یکی از این متعلقات پرطرفدار، بازی‌های رایانه‌ای بوده و هست؛ بازی‌هایی با هیجان بالا و کیفیت بصری فوق‌العاده که تأثیرگذاری‌شان باور نکردنی است. بهره‌مندی از این امکانات سرگرمی اگر به ورطه وابستگی و اعتیاد کشانده شود، پای نوعی اختلال روانپزشکی به میان می‌آید؛ اختلالی که ریشه در تمایل به خشونت و اعتیادی مدرن دارد.» عنایتی ادامه می‌دهد:«طولانی بودن زمان استفاده از گوشی‌های هوشمند همراه یا رایانه‌های کوچک به سبب آموزش‌های از راه دور و مجازی، ابتدا به کاهش فعالیت‌های فیزیکی و حرکتی افراد که در این مجال، منظور نظرمان، کودکان هستند و بروز مشکلات جسمی می‌انجامد. از سوی دیگر، کودکان معمولا تمایل دارند هنگام بازی‌های رایانه‌ای از تنقلات استفاده کنند که این تمایل، افزایش وزن و بیماری‌های ناشی از آن را به‌دنبال خواهد داشت. اختلال در ساعت خواب و بیداری کودک به‌دلیل حضور در فضای آنلاین بازی و اختلاف ساعت با بازیکن‌های سایر کشور‌ها یکی دیگر از خطراتی است که اعتیاد به بازی رایانه‌ای و آنلاین به‌شمار می‌آید. از این رو، کودکانی که بیشتر در فضای مجازی وقت می‌گذرانند، تعاملات واقعی‌شان کمتر می‌شود و از نظر تعاملات اجتماعی و شناخت احساسات خود و اطرافیان‌شان دچار کاستی‌هایی می‌شوند. اینها تازه، بخشی از مشکلات جسمی ناشی از وابستگی به بازی‌های رایانه‌ای نامناسب است. در بخش بروز مشکلات روانی و رفتاری ناشی از اعتیاد به این بازی‌ها، افراد با سختی‌های بیشتری دست  در گریبان هستند که پیامدهایش هم زندگی فردی و هم زندگی اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.» این روان‌درمانگر می‌افزاید:« کودکانی که در استفاده از بازی‌های رایانه‌ای دچار افراط و اعتیادشده‌اند، در واقع ذهن‌شان هر لحظه با مرور مداوم صحنه‌های بازی‌ها، درگیر می‌شود. طوری که ممکن است اغلب در تفکیک واقعیت و تصاویر ذهنی دچار مشکل شوند. به‌عنوان مثال می‌توان از اعمال فشار بیش از حد در نگه‌داشتن اشیایی سبک یاد کرد که به تعریق و خستگی زودهنگام‌شان می‌انجامد. یا حتی می‌توان به زورگویی‌های غیرعادی نسبت به خواهر یا برادر کوچک‌ترشان و عصبانیت‌های بی‌دلیل‌شان در برابر هم‌سن و سال‌هایشان اشاره کرد. کودکانی که بیش از استاندارد به بازی‌های رایانه‌ای حتی با محتوایی به دور از خشونت و جنگ، می‌پردازند کودکانی هستند که در آینده‌ای نه‌چندان دور، مختصات شخصیتی آنها بر انزواطلبی، خشونت و ضداجتماعی بودن مبتنی خواهد شد. این را در مرحله‌ای از وابستگی به بازی‌های رایانه‌ای خواهیم یافت که از بازی درمانی، ارتقای دانش فناوری و هوش عمومی کودک به کمک رایانه، بسیار فاصله گرفته‌ایم. بنابراین تأثیرپذیری کودکان از بازی‌های رایانه‌ای بیش از سایر گروه‌های سنی است. چرا که کودکان آمادگی افزون‌تری برای یادگیری و الگوپذیری دارند. این یادگیری اگر با بازی همراه باشد، قدرت اثربخشی را به دوبرابر افزایش می‌دهد. مغز کودک هنگام مواجهه با الگوهای تعریف و ساخته شده به کمک بازی‌ها نیازمند دریافت اطلاعاتی برای کشف و درک آن الگوهاست. الگویی تصویری، آوایی و یا رفتاری.» وی در پایان خاطرنشان می‌کند:« والدین باید نسبت به انواع بازی‌های رایانه‌ای مورد استفاده کودک خود آگاه باشند و بر نحوه استفاده آنها نظارت غیرمستقیم داشته باشند. سعی شود از بازی‌های رایانه‌ای بومی و با محوریت فرهنگی و فکری بهره گرفته شود. بازی‌های رایانه‌ای نباید در اولویت تفریحی و سرگرمی شماره یک کودک باشد. دسترسی به این نوع از بازی‌ها نباید به آسانی و سهولت صورت پذیرد. برای استفاده از بازی‌های رایانه‌ای همراه با کودک‌تان برنامه‌ریزی کنید. آسیب‌های ناشی از استفاده نادرست و بیش از حد از بازی‌های رایانه‌ای را به بیانی ساده و کودکانه برای فرزندا‌ن‌تان شرح دهید. تلاش کنید جایگزین‌ها‌ و پیشنهادهای مناسبی مانند مطالعه کتاب در ژانر دلخواه برای کودک‌تان داشته باشید. از سایر محصولات فرهنگی و مدرن دنیای امروز نیز غافل نمانید و اوقات فراغت کودک‌تان را با آنها غنی کنید.»