بازآفرینی فرهنگی؛ ماموریت نوین گردشگری شهری
سید نوید برکچیان- معاون فرهنگی مجموعه گردشگری عباس‌آباد
بر مبنای گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۹، بیش از ۴۲۲۰ سکونتگاه شهری در جهان شناسایی شده است؛ به‌عبارتی حدود ۵۵ درصد جمعیت جهان، در شهرها زندگی می‌کنند.
هرچه جمعیت شهری افزایش پیدا کرده و متراکم‌تر می‌شود، نیازهای سرگرمی، فراغتی و تفریحی برای تعدیل شرایط تحمیلی و سخت حاصل از تمرکز و تراکم، افزون‌تر شده و به توسعه گردشگری می‌انجامد.
گردشگری شهری، مهم‌ترین بخش توسعه گردشگری محسوب می‌شود و به بیشترین رشد بخشی در سال‌های اخیر منجر شده است. این نوع از گردشگری توانسته است به بخش مهمی از توسعه پایدار شهری تبدیل شود.
سازمان جهانی گردشگری، «گردشگری شهری» را نوعی از فعالیت گردشگری در یک فضای شهری می‌داند که در ارتباط با ویژگی‌های ماهوی و ذاتی آن شهر مبتنی بر اقتصاد غیرکشاورزی است. مقاصد گردشگری شهری، طیف متنوع و گسترده‌ای از تجارب و محصولات فرهنگی، معماری، فناورانه، اجتماعی و طبیعی را برای افراد بومی و غیربومی فراهم می‌کند.
در توسعه پایدار شهری، گردشگری شهری یکه‌تازی می‌کند و از مهم‌ترین منابع توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و محیطی شهرها به‌حساب می‌آید. امروز حرکت از مبانی و رویکردهای گردشگری ملی به سمت گردشگری شهری رخ داده است.
نقشی که گردشگری شهری در تقویت و بازنمایی هویت‌های ملی و سرزمینی و همینطور ایجاد حس تعلق جمعی دارد آنچنان پر اهمیت است که به موازات فرصت‌های اقتصادی درنظر گرفته می‌شود. تقویت و بازنمایی نمادهای ملی و فرهنگی به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری به شکل‌گیری، حفظ و تقویت هویت ملی کمک می‌کند. ارتقای کیفیت زندگی یکی از مهم‌ترین مزیت‌های گردشگری شهری است.
بازآفرینی فرهنگی به‌معنای تجدید حیات فرهنگی بافت شهری است که از سرمایه‌های اجتماعی و پتانسیل گردشگری فرهنگی و فضاهای شهری بهره می‌گیرد؛ برای همین است که امروز رقابت بین شهری در ایجاد زیرساخت‌های گردشگری شهری و بازتعریف هدفمند ویژگی‌های شهری و بالفعل‌کردن نقاط جاذب شهری در دستور کار شهرهای مختلف قرار گرفته است.
تقویت و تحکیم ارزش‌های فرهنگی
ایجاد و تقویت حس تعلق شهروندی
معرفی و بازنمایی ارزش‌های ملی و فرهنگی
تقویت خاطره شهری و شهروندی
ایجاد و تقویت مسئولیت‌پذیری در قبال میراث فرهنگی
تقویت مشارکت شهروندی در افزایش کیفیت فضاهای شهری
ارتقای کیفیت زندگی شهری
پیوندزدن هویت‌های محلی، شهری، منطقه‌ای و ملی
از جمله مهم‌ترین فرصت‌های فرهنگی و اجتماعی توسعه گردشگری شهری در کنار سایر دستاوردهای اقتصادی نامیده شده‌اند.
شهر تهران با وجود ظرفیت‌های مختلفی که در حوزه گردشگری شهری در مقیاس شهری، ملی و بین‌المللی دارد هنوز نتوانسته است به میزان قابل‌قبولی از مزیت‌های این حوزه بهره‌مند شود. نبود چشم‌انداز میان‌بخشی، نبود سیاست‌ها و راهبردهای کلان مبتنی بر ظرفیت‌های بومی، عدم‌کاربست دیدگاه خوشه‌ای در توسعه گردشگری و فقدان تمرکز ویژه بر وجوه میراث شهری در توسعه گردشگری به جای صرف توجه بر سایر وجوه ازجمله طبیعت‌گردی ازجمله اسباب عدم‌موفقیت توسعه گردشگری در تهران شده است.
وجود منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد در قلب کلانشهر تهران با مساحتی حدود600 هکتار، موقعیت ویژه‌ای به این محدوده بخشیده و آن را به نگین زمردین انگشتر شهری بدل کرده است. در این مجموعه بارها و بارها در مقیاس‌های متفاوت ناحیه‌ای، شهری و کلانشهری و از جنبه‌ها و مناظر مختلف توجه و برنامه‌ریزی شده است و شاید از این حیث بی‌نظیر باشد.
منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد نماد و سنجه توسعه گردشگری شهر تهران شده است و مسئولیت دوچندانی برعهده گرفته و در بازتعریف فرایندی و ساختاری مدیریت شهری، کانون استراتژیک گردشگری شهری تعریف شده است. توسعه پارک‌ها و باغ‌های مفهومی در این منطقه، ازجمله راهبردهای پیش‌بینی شده در طرح جامع است که این‌روزها خبر خوب اضافه شدن پارک موضوعی اقیانوس پارک به این منطقه، با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، نشان داد که تحقق طرح جامع با قوت در دستور کار قرار دارد.
یادمان باشد در رویکرد جدید مدیریتی و بازیابی هویتی مراکز تخصصی فرهنگی و هنری ایجاد شده یا در دست احداث مانند کوشک هنر، خانه شعر و ادبیات، آسمان‌نمای گنبد مینا، بوستان بهشت مادران، خانه موسیقی و...، احیای ۷ کارکرد و ماموریت: «برانگیختگی، استعدادیابی، آموزش، شبکه‌سازی، حمایت، جریان‌سازی و عمومی‌سازی» در دستور کار قرار گرفته و توسعه حیات مدنی مبتنی بر این مراکز، بیشتر از پیش مورد انتظار شده است. در این‌باره بیشتر خواهیم شنید.
