ژئوپارک طبس ثبت جهانی شد

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

شورای‌عالی جهانی یونسکو با رأی قاطع اعضا، ژئوپارک طبس را به‌عنوان میراث جهانی به رسمیت شناختند. این ژئوپارک بیش‌از 22هزار کیلومترمربع وسعت و 39ژئوسایت در درونش دارد.
با دریافت کارت سبز یونسکو، طبس به‌عنوان سومین ژئوپارک جهانی ایران پس از قشم و ارس به ثبت می‌رسد. وصال یحیی‌شیبانی، مدیر ژئوپارک طبس درباره دریافت کارت سبز ژئوپارک طبس می‌گوید: ۵ سال است که مقدمات و عملیات اجرایی ثبت جهانی طبس به‌عنوان یک ژئوپارک جهانی در حال انجام است و در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ حکم رسمی جهانی شدن ژئوپارک جهانی طبس توسط دبیرکل یونسکو تنفیذ خواهد شد. حاکمیت محلی در طبس 10سال است که به‌دنبال ثبت جهانی این منطقه به‌عنوان میراث جهانی هستند. پرونده ژئوپارک طبس آذرماه سال گذشته از طریق دولت ایران به یونسکو ارسال شد و پس از پذیرش کلی پرونده از سوی شورای‌عالی ژئوپارک‌های جهانی، در شهریور ماه ۱۴۰۱ از طرف یونسکو 2 ارزیاب جهانی، برای بازدید نهایی منطقه و ژئوسایت‌ها به طبس سفر کردند.
وصال شیبانی می‌گوید: محدوده ژئوپارک شامل ۳۹ژئوسایت زمین شناسی، فرهنگی ـ تاریخی، طبیعی و زمین باستان‌شناسی است که برای آنها کارهای عمرانی و تابلوهای تفسیری، تابلوهای راهنما و هدایت مسیر، مسیرهای بازدید، اقدامات حفاظتی و زیرساختی و… انجام شده است. مهم‌ترین ویژگی این ژئوپارک که آن را از سایر ژئوپارک‌ها متمایز کرد، همراهی و مشارکت فعال جوامع محلی به‌خصوص زنان و همچنین وجود انواع متنوعی از جاذبه‌های زمین‌شناسی، طبیعی و فرهنگی تاریخی در این منطقه از ایران است که در مرکز کشور قرار گرفته است. او درخصوص توسعه اقتصادی شهرستان و تأثیر آن در رونق اقتصادی جوامع محلی آنطور که روابط‌عمومی این ژئوپارک اعلام کرده است، می‌گوید: یکی از اهداف اصلی ژئوپارک توسعه پایدار اقتصادی در منطقه است که می‌تواند چرخ محرکی برای رشد و توسعه شهرستان به شمار آید. حضور جامعه محلی به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان صنایع‌دستی، صنایع فرهنگی، راهنمای بومی گردشگری، مراکز اقامتی و بوم‌گردی و همچنین توسعه اکوتوریسم و ژئوتوریسم، نقش مهمی دراین راستا داشته و می‌تواند در رونق اقتصادی و اشتغال مردم تأثیرگذار باشد. ژئوپارک طبس در شمال غربی استان خراسان جنوبی و در مسیر ارتباطی جنوب و غرب به شرق و شمال شرق ایران، در منطقه‌ای با اقلیم بیابانی همراه با آب و هوای گرم و خشک قرار دارد. بخشی از این ژئوپارک در پناهگاه حیات وحش نای‌بندان قرار دارد. نای‌بندان طبس را باید یکی از مشهورترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی در ایران دانست، منطقه‌ای با وسعت 4.1میلیون هکتار که درکنار یوز، میزبان جبیر، گربه شنی، کاراکال و سایر جانوران است. این منطقه دشتی، تپه‌های ماهوری و کوهستانی، دارای شوره‌زارهای وسیع است. وجود تپه‌های شنی متحرک و توده‌های جنگلی متراکم تاغ از ویژگی‌های منحصر به فرد این منطقه به‌حساب می‌آید.پناهگاه حیات‌وحش نای‌بندان یکی از بکرترین و کم‌تعارض‌ترین زیستگاه‌های کشور به لحاظ ورود صنایع و دام اهلی است.
وصال شیبانی، متخصص رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی با اشاره به ارزش‌های زیست‌محیطی ژئوپارک طبس می‌گوید: نای‌بندان رویشگاه جنگلی سنو و بزرگ‌ترین رویشگاه آنغوزه شیرین ایران است و این ویژگی‌ها آن را به‌عنوان میراث طبیعی ارزشمند در ایران مطرح کرده است. این ژئوپارک ۳ بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان دارد. تنوع بالای پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناسی موجب شده تا این منطقه در میان زمین‌شناسان به «بهشت زمین‌شناسی ایران» مشهور شود. در این ژئوپارک، سیر تحولات کره زمین از بیش از ۵۴۰میلیون سال پیش (پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) را بدون کمترین وقفه زمانی می‌توان مشاهده کرد این در حالی است که توالی‌های دوران اول زمین‌شناسی (پالئوزوئیک، ۵۴۰ تا ۲۵۰ میلیون سال پیش) آن در ایران و غرب آسیا بی‌نظیر است.
رضا جدیدی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: این سازمان بیش از 2دهه است که علاوه بر شناسایی پدیده‌های زمین‌شناختی به‌منظور ژئوتوریسم، ‌به‌دنبال مناطق مناسب برای ژئوپارک است. این اقدامات به‌منظور همراهی کردن با «برنامه جهانی علوم زمین و ژئوپارک‌های یونسکو» است. ژئوپارک به محدوده جغرافیایی‌ای گفته می‌شود که علاوه بر پدیده‌های منحصربه‌فرد زمین‌شناختی، دارای پدیده‌های منحصربه‌فرد فرهنگی- تاریخی و زیست‌محیطی باشد. از همه مهم‌تر ژئوپارک‌‌ها با کمک جامعه محلی پویا برای توسعه اقتصادی از طریق گردشگری آگاهانه و پایدار شکل می‌گیرد. ژئوپارک‌ها با کمک سازمان زمین‌شناسی و سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان منابع طبیعی، وزارت میراث و گردشگری و کمیته ملی یونسکو انتخاب و معرفی می‌شوند.
به‌گفته این مقام مسئول، برنامه‎ریزی برای انجام مطالعات تفصیلی در 34منطقه دارای پتانسیل ژئوپارک در کشور در بیشتر استان‌های کشور ازجمله اصفهان، کرمان، لرستان، چهارمحال و بختیاری و آذربایجان‌ها در حال انجام است. این مطالعات با درخواست حاکمیت محلی شروع می‌شود. برای اینکه یک منطقه به‌عنوان نامزد ژئوپارک مطرح شود براساس ضوابط یونسکو در مرحله نخست، باید از لحاظ جاذبه‌ها، پدیده‌ها و سایت‌های زمین‌شناختی غنی باشد. ضمن اینکه تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم نیز در این معرفی بسیار مهم است و باید در آن منطقه برنامه‌های مدیریتی، فعالیت‌های تفسیری، آموزشی و حفاظتی و برنامه‌های توسعه اقتصادی جامعه محلی لحاظ شود، زیرا یکی از مهم‌ترین اهداف ژئوپارک، غنی شدن و منتفع شدن جامعه محلی و اشتغال‌زایی در محدوده ژئوپارک است.