رؤیای جهش راه و مسکن محقق می‌شود؟

مهرداد بذر پاش با 187رأی موافق، از مجموع 263نماینده حاضر در صحن مجلس به‌عنوان وزیر جدید راه و شهرسازی انتخاب شد. وزیر جدید راه و شهرسازی، رأی اعتماد مجلس را گرفت و قرار است حوزه‌های راه و شهرسازی از اینجا به بعد با برنامه پیشران مهرداد بذرپاش برای حرکت جهش‌وار، اداره شود. آیا او که در دیوان محاسبات خدمت کرده و با زیر و بم بودجه آشنا شده است، می‌تواند با شیوه‌های جدید تأمین مالی، گره از ابرچالش وزارت راه و شهرسازی بگشاید؟
به گزارش همشهری، نمایندگان مجلس با انتصاب مهرداد بذرپاش در پست وزارت راه و شهرسازی موافقت کردند. بذرپاش در حالی پا به برج دادمان می‌گذارد که نهضت ملی مسکن با چالش مواجه است، توسعه ریلی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است و صنعت هوایی نیز زیر فشار تحریم و محدودیت اوضاع خوبی ندارد. بذرپاش در جلسه رأی اعتماد مجلس، با اشاره به اینکه 5صنعت مرتبط به وزارت راه و شهرسازی دچار فرسودگی است، بحران اصلی را روش‌های تأمین مالی برای پروژه‌ها عنوان کرد.

برنامه پیشران برای حرکت جهش‌وار
سکاند‌ار جدید وزارت راه و شهرسازی، در نشست علنی دیروز مجلس با 187رأی موافق، 64رأی مخالف، 7رأی ممتنع و 5رأی باطله از مجموع 263نماینده حاضر در صحن، تصدی این وزارتخانه را برعهده گرفت. او در جریان تشریح برنامه‌های خود برای جلب اعتماد نمایندگان مجلس، از برنامه‌های پیشران برای پیشرفت و حرکت جهش‌وار صحبت کرد که تا چند سال آینده کشور را به نقاط عالی می‌رساند. البته برنامه وزیر جدید راه و شهرسازی به‌صورت تفصیلی منتشر نشده؛ اما طبق اظهارات بذرپاش، نمایندگان مجلس به‌خصوص در کمیسیون عمران در جریان آن قرار گرفته‌اند. او می‌گوید: «5صنعت اصلی وزارت راه و شهرسازی یعنی صنایع ریلی، هوایی، دریایی، ساختمان و حمل‌ونقل با چالش فرسودگی روبه‌رو بوده» و در مقایسه با سایر کشورها توسعه نیافته‌اند. از اظهارات بذرپاش چنین به‌نظر می‌رسد که او می‌خواهد در این 5صنعت از طریق شیوه‌های جدید تأمین مالی، استفاده از فناوری، استفاده از ظرفیت واردات و تسریع در پروژه‌های ترانزیتی به رفع مشکلات بپردازد. نکته جالب در اظهارات بذرپاش این است که او می‌گوید به گزاره «صنعت یعنی بازار، قیمت تمام شده، نرخ فروش، فناوری و انتقال فناوری» معتقد است و از قضا بخش قابل‌توجهی از مسائل موجود حوزه راه و شهرسازی ناشی از همین گزاره است که به اقتصاد کلان گره خورده و بر همین اساس؛ مادامی‌که فضای اقتصاد کلان بسامان نشود، بسیاری از این چالش‌ها و مسائل نظیر تورم مسکن، افزایش هزینه ساخت و... علاج‌پذیر نیست. با این حساب، وزن مسائل و چالش‌هایی که رفع آنها، مستلزم اجرای این برنامه پیشران محسوب می‌شود، به حدی است که نمی‌توان صرفاً به‌واسطه ارائه چنین برنامه‌ای به گشایش در حوزه‌های راه و شهرسازی امیدوار بود؛ اما از آنجا ‌که بذرپاش 2.5سال پیش از همین مجلس رأی اعتماد ریاست دیوان محاسبات را گرفته و خود را فرزند این مجلس می‌داند و مجلس نیز به‌عنوان متولی اصلی قانون جهش تولید مسکن، تمام‌قد پشت نهضت خانه‌سازی ایستاده است، می‌توان امید داشت که به مدد مساعدت مجلس، رفع بخشی از مسائل این وزارتخانه تسهیل شود.

نهضت خانه‌سازی از نگاه جدید
از وقتی مجلس قانون جهش تولید مسکن را تصویب کرد و دولت سیزدهم نیز بنا به تعهد انتخاباتی، نهضت ملی مسکن را برای احداث سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی با حذف قیمت زمین و پرداخت تسهیلات کلان بانکی در دستور کار قرار داد، همواره متولیان نهضت خانه‌سازی سعی در کوچک نشان دادن بار هزینه‌ای این نهضت داشتند و گاهی نرخ اعلامی از سوی آنها برای هزینه ساخت یک مترمربع زیربنای مسکن دولتی نسبت به نرخ‌های اعلامی انبوه‌سازان و سازندگان بخش خصوصی، از نصف هم کمتر بود. بذرپاش اما، در جلسه رأی اعتماد مجلس حساب‌کتاب نهضت خانه‌سازی را رو کرد و از سختی راه خبر داد. این رفتار او، بی‌شباهت به شجاعت رستم قاسمی، وزیر مستعفی وزارت راه و شهرسازی در آخرین روزهای وزارتش نبود که بی‌پرده در مورد وخامت اوضاع در ناوگان جاده‌ای و صنعت ریلی، هوایی و فرودگاهی سخن می‌گفت با این تفاوت که قاسمی در پایان بود و بذرپاش در آغاز. اصلی‌ترین محاسبه‌ای که بذرپاش در مورد نهضت خانه‌سازی ارائه داد و البته همچنان کمتر از نرخ‌های واقعی است، مقایسه منابع موردنیاز 4میلیون واحد مسکونی با کل بودجه دولت بود. وزیر راه و شهرسازی با طرح این پرسش که آیا باید برای نهضت ملی مسکن نیز مانند مسکن مهر ردیف بودجه‌ای تعریف کرد؟ گفت: ۴ میلیون مسکن با متراژ ۱۰۰ متر برای هر واحد، معادل ۴۰۰ میلیون مترمربع مسکن است که برای ساخت آن متری ۷ میلیون تومان نیاز مالی داریم که به قیمت امروز 2800هزار میلیارد تومان خواهد شد؛ درحالی‌که بودجه دولت در سال‌جاری 1500هزار میلیارد تومان است و ما فقط برای ساخت مسکن ۲ برابر بودجه کل کشور در سال ۱۴۰۱ پول نیاز داریم. به این ماجرا باید تعهد دولت برای تکمیل 240هزار واحد مسکن مهر نیز به آن اضافه شود.

دورنمای وزارت بذرپاش
کیفیت برنامه‌های وزیر جدید راه و شهرسازی و میزان موفقیت او در شیوه‌های جدید تأمین مالی حوزه‌های تحت امر، می‌تواند درصد توفیق در رفع چالش‌های جاده‌ای، ریلی، هوایی، مسکنی و ترانزیتی را تغییر دهد؛ اما این‌همه ماجرا نیست. کاهش تورم مسکن از وعده‌های بذرپاش است که بخشی از آن با تسهیل و تسریع ساخت مسکن دولتی برای متقاضیان این واحدها محقق می‌شود اما مادامی‌که درد تورم اقتصاد درمان نشود، همانگونه که عرضه 60تن سکه طلا در سال 97نتوانست از 17برابر شدن قیمت جلوگیری کند، ساخت مسکن ارزان نیز قدرت ساماندهی بازار سرمایه‌ای مسکن را نخواهد داشت. در بحث صنعت حمل‌ونقل نیز، گرچه استفاده از ظرفیت‌های واردات به‌صورت مقطعی کارساز است؛ اما درنهایت ابزار قیمت، تعیین‌کننده سرنوشت خواهد بود و صرفاً با تغییر نگاه و رویکرد نمی‌توان اثرات درد کهنه اقتصاد بر حوزه‌های مختلف را محو کرد. درد از هر طرف که خوانده شود، درد است.