یادداشت
فایده احداث کارخانه آسفالت در همسایگی شهر
حامد فوقانی؛ دبیر‌گروه شهر
می‌پرسند که چرا شهرداری به‌دنبال احداث کارخانه آسفالت در پهنه شرقی و غربی شهر تهران است؟ در واقع سؤال عده‌ای این است که آیا لزومی دارد کارخانه آسفالتی نزدیک به محدوده تهران ایجاد شود که احتمال دارد آلودگی آن، هوای شهر را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ آن هم در شرایطی که صنایع بزرگ باید در شعاع 120کیلومتری کلانشهرها استقرار یابند؟ این دغدغه برخی از فعالان حوزه محیط‌زیست و رسانه‌ای، در نگاه نخست، منطقی و درست به نظر می‌رسد اما اگر چند نکته ریز و در عین حال مهم در نظر گرفته شود، دید آنها تغییر خواهد کرد. واقعیت این است که اینکه گفته می‌شود صنایع در محدوده نزدیک به شهر نباید احداث شوند و استقرار یابند، برای همه صنایع، صدق نمی‌کند. چه‌بسا که دورشدن صنعتی از یک‌شهر بزرگ، بیشتر از آنکه منفعت داشته باشد، ضرر خواهد داشت.
1- مسئله مسافت: در مورد کارخانه آسفالت، قاعدتا نباید فاصله واحد تولیدی تا نقطه مصرف، خیلی طولانی باشد؛ چراکه در غیر این صورت، حمل آسفالت تا رسیدن به مقصد، باعث کاهش کیفیت آن می‌شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت که آسفالت با توجه به وسعت تهران و میزان ترددهای روزانه در معابر، کالایی با ضریب مصرف بالا به حساب می‌آید و دائم باید در دسترس باشد.
2- مسئله آلودگی: کاهش میزان ذرات معلق و آلاینده‌های گازی در پی دورشدن واحدهای صنعتی از محدوده شهری، در رابطه با صنایعی مؤثر است که آلایندگی قابل توجه دارند وگرنه صنعتی که از فیلترهای خاص و بک‌فیلترهایی با استانداردهای روز جهانی بهره می‌برد و حجم غالب محصول تولیدی‌‌اش برای شهر نزدیک به خودش استفاده می‌شود، عقل حکم می‌کند که در همجواری همان شهر مستقر شود. این موضوع در برنامه احداث کارخانه‌های جدید در منطقه13 و غرب پایتخت مد نظر قرار گرفته و قرار است چنین نکاتی لحاظ شود. از سوی دیگر، قطع‌به‌یقین با ایجاد چنین کارخانه‌هایی، نهادهای نظارتی محیط‌زیست هم پایش دائمی روی میزان آلایندگی کارخانه خواهند داشت.
3- مسئله فرسودگی: نکته دیگر در مورد طرح احداث کارخانه‌های آسفالت جدید از سوی شهرداری تهران این است که همزمان با چنین اقدامی، چند کارخانه فرسوده از گردونه خارج می‌شوند و 2کارخانه به‌روز و موقت، جایگزین آنها می‌شود. از سوی دیگر، کارخانه‌های آلاینده آسفالت با عمر بیش از30سال هم تجمیع و بازسازی خواهند شد تا به کارخانه‌هایی با قابلیت‌های فوق‌العاده بالا تبدیل شوند.
4-مسئله کامیون‌ها: جالب است بدانید که طی 8ماه ابتدایی امسال برای حمل آسفالت تولیدشده، 82هزار تردد کامیون صورت گرفته است. حال اگر کارخانه‌ای با فاصله دور از شهر احداث شود، دست‌کم سالانه یک‌چهارم این میزان و حدود 20هزار تردد کامیون با طی مسافتی طولانی خواهد داشت که خود این، آثار مخربی به همراه دارد. اما با نزدیک‌بودن کارخانه به شهر، کامیون‌های حمل آسفالت، مسافت کمتری را طی می‌کنند؛ به این ترتیب نه‌تنها آلایندگی تزریقی آنها به هوا کاهش می‌یابد بلکه خسارت‌ها و هزینه‌های ترمیم آسفالت، تصادفات، مصرف سوخت و آلودگی صوتی ناشی از تردد آنها هم خیلی کم می‌شود. اکنون برخی از معادن شن و ماسه به‌عنوان تولیدکننده مواداولیه کارخانه‌های آسفالت و خود واحدهای تولیدی آسفالت در فاصله 20کیلومتری تهران قرار دارند. حال با راه‌اندازی واحدهای بازیافت نخاله برای تولید شن و ماسه و کارخانه‌های استاندارد آسفالت در همجواری شهر، مسافت برگشتی کامیون‌های حمل، به میزان 40کیلومتر حذف می‌شود. بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا مثل لندن، توکیو، کپنهاگ، سیدنی و... بر همین پایه است که کارخانه‌های تولید شن و ماسه و آسفالت‌های نوین، یا در دل شهر هستند یا در فاصله کمی از شهر. اما نکته اینجاست که آنها اصول زیست‌محیطی را رعایت می‌کنند و این فاصله کوتاه، یک‌مزیت به‌حساب می‌آید و نه یک ایراد.
البته در این شهرها کامیون‌ها هم دستگاه‌های جی‌پی‌اس و کنترل سرعت دارند تا رانندگان مجاب به رعایت سرعت مجاز باشند وگرنه جریمه‌های سختی در انتظارشان است.
5- مسئله نیاز: تهران سالانه به 1.5 تا 2میلیون تن آسفالت نیاز دارد. شهرداری تهران هم‌اکنون 4کارخانه تولید آسفالت با ظرفیت تولید 800تن در ساعت دارد که پاسخگوی این نیاز نیست؛ بنابراین باید با ایجاد واحدهای هرچند موقت و البته استاندارد، نیاز شهر برای تردد مناسب‌تر خودروها و کاهش خسارت شهروندان تامین شود. بی‌شک روکش‌های خراب، هم به خودروها آسیب می‌زند و هم احتمال رخداد تصادف را بالا می‌برد.
