گزارش
«اول اروپا» در برابر «اول آمریکا»
اتحادیه اروپا برای حفظ صنایع بحران‌زده خود در برابر سیاست‌های تجاری یکجانبه‌گرایانه آمریکا، در رویه‌های تجاری‌اش بازنگری می‌کند
اقتصاد اتحادیه اروپا به‌عنوان آخرین مدافع تجارت آزاد در شرف سقوط است. اروپا که در میانه جنگ تجاری چین و آمریکا از یک‌سو و سیاست‌های حمایت‌گرایانه 2ابرقدرت اقتصادی جهان از سوی دیگر گرفتار شده، به بازنگری در رویه‌ها و استراتژی‌های تجاری خود می‌اندیشد؛ اقتصاد اروپا در حال ورود به عصر «اول اروپا»ست.
اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، در سخنرانی 2روز پیش خود با اشاره به تقابل این روزهای تجاری بروکسل و واشنگتن گفت: «ما باید به سیاست‌های صنعتی و تجاری قلدرمابانه رقبای خود پاسخ دهیم. اروپا همیشه آنچه را که برای اروپا لازم باشد انجام خواهد داد.»
رئیس کمیسیون اروپا در شرایطی از لزوم بازنگری در رویه‌های تجاری سخن می‌گوید که این سازمان برای چند دهه درخواست‌ها جهت تغییر استراتژی‌های تجاری ازجمله اعمال محدودیت‌های صادراتی سختگیرانه‌تر را به‌ویژه از سوی فرانسه نادیده می‌گرفت. اما به‌نظر می‌رسد که سیاست تجارت آزاد کمیسیون اروپا اکنون به دیوار یارانه‌های دولتی آمریکا برای شرکت‌های آمریکایی از یک‌سو و سیاست‌های حمایت‌گرایانه چین از سوی دیگر برخورد کرده است. نشریه پولیتیکو می‌نویسد: «برای درک اینکه چه اشتباهی رخ داده ضروری است که به تجربه شکست خورده در تجارت آزاد با چین بازگردیم. غرب سال‌ها تلاش کرد تا پای چین را به نظام چندجانبه تجاری باز کند، تلاشی که نتیجه نداشت. چین اقتصاد دولت‌محور خود را 2برابر کرد. رشد سریع اقتصادی و تسلط پکن بر بخش‌هایی چون فناوری، واشنگتن و بروکسل را واداشت تا در سال‌های اخیر در استراتژی‌های تجاری خود بازنگری کنند.»
کریستین جروان، وزیر کارآفرینی استونی به پولیتیکو می‌گوید: «اتحادیه اروپا همیشه از تجارت آزاد حمایت کرده است. اما حالا می‌بینیم که قدرت‌های بزرگ از این استراتژی علیه ما استفاده می‌کنند.» جان کلنسی دیپلمات سابق اتحادیه اروپا، نیز با تأیید سخنان وزیر استونیایی می‌گوید: «زمانی که تلاش غرب برای کشاندن پای چین به تجارت آزاد با شکست مواجه شد، آمریکایی‌ها هم راه چین را رفتند. اتحادیه اروپا که همیشه تلاش کرده میان چین و آمریکا متعادلانه رفتار کند، این روزها در شرایط بسیار دشواری قرار گرفته است.»
پولیتیکو نوشته: بروکسل 2سال پیش تحت فشار فرانسه به‌دنبال راهی بود تا مقابل رویه‌های تجاری غیرعادلانه چین و سیاست‌های تجاری یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، بایستد. حالا اما نه سیاست‌های اقتصادی تهاجمی چین، که برنامه‌های اصلاحات اقتصادی دولت جو بایدن اقتصاد اروپا را نشانه رفته است.
زمانی که دولت جو بایدن طرح پرداخت یارانه‌های دولتی برای حمایت از کسب‌وکارهای آمریکایی را اعلام کرد، بسیاری در اروپا خشمگینانه این طرح را سیلی به‌صورت بروکسل آن هم از سوی رئیس‌جمهور دمکرات آمریکا ارزیابی کردند. با تصویب «قانون کاهش تورم» در آگوست۲۰۲۲، دولت بایدن به شهروندان آمریکایی میلیاردها دلار مشوق مالیاتی برای خرید خودروهای برقی تولید شده در آمریکا می‌دهد. اروپایی‌ها معتقدند که این سیاست علیه تولیدکنندگان خودروهای برقی اروپایی و سایر صنایع پاک است. آنها واشنگتن را متهم می‌کنند که در سیاست‌های تجاری حمایت‌گرایانه خود مسیر چین را دنبال می‌کند. برهمین اساس بود که فرانسه و آلمان چندی پیش با رونمایی از یک بسته حمایتی از شرکت‌های اروپایی اعلام کردند: شرکت‌هایی که می‌خواهند از حمایت‌های مالی اتحادیه اروپا برخوردار شوند باید از محصولات و فناوری‌های داخلی اروپا استفاده کنند؛ چیزی که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه آن را «خرید اروپایی» خوانده است.
دیوید هنیگ، مشاور تجاری اندیشکده اقتصاد سیاسی بین‌المللی به پولیتیکو می‌گوید: «ابتکارهای فرانسه و آلمان فشار را بر کمیسیون اروپا بیشتر کرده است. این نهاد اروپایی امروز در شرایط بسیار سختی قرار دارد چراکه جریان سیاسی در اروپا در حال تغییر است.»
اورسولا فون درلاین در سخنرانی 2روز پیش خود گفت: «زمان آن فرا رسیده که بروکسل قوانینش را درباره یارانه‌های دولتی برای صنایع اروپایی تغییر دهد.» جنگ تجاری با آمریکا در میانه جنگ واقعی اوکراین به نفع هیچ‌کسی نیست اما اروپا نیاز دارد که به تهدید علیه صنایع خود با قاطعیت پاسخ دهد. این مقام اروپایی گفت: «این تهدید وجود دارد که یارانه‌های دولتی باعث ایجاد رقابت‌های ناعادلانه شود و درست مانند زمانی که کووید-19 همه‌گیر شده بود، زنجیره تامین را با اختلال مواجه کند اما این روزها داستان‌های زیادی نیز می‌شنویم که سرمایه‌گذاران قصد دارند تا دارایی‌ها خود را از اروپا به آمریکا برده و در آنجا سرمایه‌گذاری کنند.»
اما مشکل اروپا فقط محدود به رقبای خارجی نیست. در نهاد کمیسیون اروپا نیز بر سر چگونگی و ماهیت سیاست‌های تجاری جدید اختلافات آشکاری وجود دارد. والدیس دامبروسیکس، کمیسر تجاری اتحادیه اروپا، رقابت یارانه‌ای را گران و ناکارآمد خوانده است. مارگارت وستاگر، معاون اجرایی کمیسیون اروپا و مسئول بخش دیجیتال، نیز هفته گذشته گفته: «هیچ‌کس خواستار جنگ سوبسیدی نیست. این ایده برای بخش تجاری اتحادیه اروپا یک کابوس تمام‌عیار است.»
2دیپلمات اتحادیه اروپا به پولیتیکو گفته‌اند که جنگ واقعی داخل اتحادیه اروپا به‌تازگی شروع شده است اما مقصر این وضعیت بروکسل نیست بلکه واشنگتن و پکن هستند. یکی از این دیپلمات‌ها گفته: «این اتحادیه اروپا نیست که درهای خود را به روی نظام تجارت آزاد جهانی بسته است.»
ناظران اقتصادی و سیاسی غربی هشدار می‌دهند که اگر اتحادیه اروپا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان که هنوز به تجارت آزاد معتقد است، دست به‌کار شده و وارد رقابت جهانی یارانه‌های دولتی شود، نه‌تنها تجارت جهانی که سازمان تجارت جهانی نیز به‌طور چشمگیری تضعیف خواهد شد. پولیتیکو می‌نویسد: «این سینگالی است به تمام کشورهای دیگر که قوانین را فراموش کنید و فقط مراقبت خودتان باشید.»
نگزی اوکونجو ایویلا، رئیس سازمان تجارت جهانی گفته: «ما قویا از اعضای خود می‌خواهیم که فقط نگاه‌شان به داخل و منافع خودشان نباشد. خود را منزوی نکنند و با شرکای تجاری‌شان به‌طور منصفانه رفتار کنند. اغلب کشورها نمی‌خواهند میان 2بلوک چین و آمریکا یکی را انتخاب کنند.»
نشریه فارین‌پالسی با اشاره به نتایج سفر اخیر مکرون به واشنگتن و وعده رئیس‌جمهور آمریکا مبنی‌بر تلاش برای حل اختلافات می‌نویسد: رفع این اختلافات آنقدر هم ساده نیست به‌ویژه اینکه جو بایدن صراحتا اذعان کرده که خلاهای قانونی‌ای وجود دارد که باید برطرف شود. کارشناسان سیاسی معتقدند با توجه به اینکه در کنگره و همچنین صنایعی چون فولاد و انرژی‌های تجدیدپذیر، افراد زیادی به سیاست «اول آمریکا» متعهد شده‌اند دولت آمریکا- با فرض داشتن اراده‌ای جدی برای بازگشت به سیاست‌های چندجانبه‌گرایانه تجاری- راه بسیار دشوار و طولانی‌ای در پیش خواهد داشت. سیاست اول آمریکا، از سوی ترامپ مطرح شد و بر حمایت همه‌جانبه از اقتصاد آمریکا مقابل اقتصاد دیگر کشورهای جهان تأکید داشت.
هولکر هسترمایر، کارشناس تجاری در کالج سلطنتی لندن، که به بازگشت آمریکا به رویه‌های تجاری گذشته امیدی ندارد، به پولیتیکو می‌گوید: «یک‌جایی باید با واقعیت روبه‌رو شد. طرفین حتی اگر به‌طور لفظی از تجارت آزاد و سازمان تجارت جهانی دفاع کنند نباید این لفاظی‌ها را معادل واقعیت گرفت. ما نمی‌توانیم در این توهم زندگی کنیم که دنیای امروز همان دنیای گذشته است.»
مکث
پیشنهاد پکن به بروکسل: به‌سوی ما بیایید!
در شرایطی که اختلافات آمریکا و اروپا بر سر رویه‌های تجاری به اوج خود رسیده، گلوبال‌تایمز، روزنامه دولتی چین با انتشار کاریکاتوری به بروکسل پیشنهاد کرده که برای مقابله با نگرانی‌های ناشی از رویه‌های تجاری منفعت‌طلبانه آمریکا با پکن همکاری کند. در این گزارش آمده: «فشار آمریکا بر اتحادیه اروپا فرصتی برای توسعه روابط پکن و بروکسل است؛ به‌ویژه که 2طرف همین حالا هم رابطه و همکاری خوبی با یکدیگر دارند. چین و اتحادیه اروپا می‌توانند ستون‌های اصلی اقتصاد جهانی باشند، متحدانی که در شرایط سخت از یکدیگر حمایت می‌کنند. اروپایی‌ها نگران سرنوشت صنایع خود هستند اما ابزارهای قدرتمندی برای مقابله با تهدید آمریکا ندارند. برخی اروپایی‌ها خوش‌بینانه پیشنهاد می‌کنند که بروکسل به سازمان تجارت جهانی شکایت کند اما کارشناسان چینی بر این باورند که این سازمان بستر مناسبی برای یافتن راه‌حل‌ها نهایی ارائه نخواهد کرد چون آمریکا به خوبی می‌داند که نهادهای حاکمیتی مانند سازمان تجارت جهانی نمی‌توانند در برابر هژمونی واشنگتن مقاومت کرده و آن را کنترل و مدیریت کنند. در عوض، چین همیشه تمایل داشته که روابطش را با اروپا توسعه دهد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، احتمالا پس از سرخوردگی‌اش از سفر به آمریکا اگر به چین سفر کند، مذاکرات خوبی در پیش خواهد داشت.»