اسرائیل و ترکیه در میان فروشندگان بزرگ اسلحه

منطقه غرب آسیا به‌عنوان یکی از مناطقی که در آن خریداران کلان و بزرگ تسلیحات نظامی ازجمله کشورهای عربی خلیج‌فارس حضور دارند، به‌تازگی در جمع تولیدکنندگان بزرگ تسلیحات نیز قرار گرفته است. براساس گزارش مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم(SIPRI)، طی سال 2021، رژیم صهیونیستی و ترکیه شاهد بیشترین رشد تولید اسلحه نسبت به دیگر بازیگران بازار اسلحه در جهان بوده‌اند.
در گزارش مؤسسه صلح استکهلم گفته شده که از 100شرکت برتر تولید‌کننده تسلیحات و خدمات نظامی در جهان، 5شرکت در خاورمیانه بوده‌اند و این 5شرکت، 15میلیارد دلار فروش تسلیحات را در سال 2021ثبت کردند. این میزان فروش در مقایسه با سال 2020رشد 6.5درصدی داشته است. از میان 5شرکت بزرگ تولید تسلیحات در خاورمیانه، 3شرکت متعلق به رژیم صهیونیستی و 2شرکت مربوط به ترکیه هستند.
در این میان، بالاترین میزان اسلحه تولید شده در خاورمیانه متعلق به شرکت صهیونیستی البیت بوده که 4.75میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. میزان فروش تسلیحات این شرکت در سال 2020، 4.2میلیارد دلار اعلام شده بود. شرکت البیت در رتبه بیست‌وهشتمین شرکت از 100شرکت بزرگ سازنده تسلیحات جهان قرار گرفت و البته بزرگ‌ترین شرکت تسلیحاتی خاورمیانه نیز شد. همچنین 2شرکت صهیونیستی تولید‌کننده تسلیحات شامل صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) با 3.87میلیارد دلار درآمد و شرکت رافائل با 3.01میلیارد دلار درآمد در رده‌های دومین و سومین شرکت‌های بزرگ تسلیحاتی در خاورمیانه قرار گرفتند.
چهارمین و پنجمین شرکت‌های تسلیحاتی بزرگ منطقه نیز به کشور ترکیه تعلق دارند. شرکت آسلسان با 2.16میلیارد دلار و سپس شرکت هوافضای ترکیه با 1.2میلیارد دلار فروش به‌ترتیب در رتبه‌های 56و 86شرکت‌های بزرگ اسلحه‌سازی‌ جهان قرار گرفتند. میزان فروش تسلیحات شرکت هوافضای ترکیه در سال 2021 بیشترین نرخ رشد را داشته است. تا قبل از سال 2021 هیچ‌گاه این شرکت در جمع 100شرکت بزرگ تولید‌کننده تسلیحات قرار نداشت.

افزایش تولید سلاح در سایه تحولات سیاسی
تردیدی نیست که بخش مهمی از افزایش تولید تسلیحات در خاورمیانه در سایه تحولات سیاسی منطقه طی 2سال اخیر صورت گرفته است. میدل ایست‌ای گزارش داده که شرکت‌های اسرائیلی از توافق‌های عادی‌سازی با برخی کشورهای عربی در خلیج‌فارس، سود قابل‌توجهی برده‌اند و خریداران جدیدی برای سلاح‌های خود پیدا کرده‌اند. تل‌آویو پیش‌تر هم در ماه آوریل یعنی همین 8ماه پیش اعلام کرده بود که صادرات تسلیحاتی‌اش در سال 2021 به 11.3میلیارد دلار رسیده است که این میزان 8.3میلیارد دلار بیشتر از سال 2020 است. براساس آمار ارائه شده از سوی میدل ایست‌ای، 7درصد یعنی حدود یک میلیارد دلار از درآمد تسلیحاتی تل‌آویو به واسطه خریدهای 2کشور امارات متحده عربی و بحرین تامین شده است.
ترکیه نیز تلاش دارد تا خود را در جمع کشورهای بزرگ تولید‌کننده سلاح جای دهد؛ از همین رو نیز 2شرکت متعلق به این کشور در سال 2021 در جمع 100شرکت بزرگ تولید‌کننده سلاح قرار گرفته‌اند. در سال 2002 یعنی حدود 20سال پیش، میزان فروش تسلیحات در ترکیه در مجموع یک‌میلیارد دلار و کل صادرات تسلیحاتی این کشور 248میلیون دلار بود. در 20سال گذشته روند افزایش تولید تسلیحات در ترکیه تا بدان جا ادامه یافت که آمار تولیدات تسلیحاتی این کشور در سال 2021به ارزش حدود 10.1میلیارد دلار رسید که 3.2میلیارد دلار آن صادر شده است.
فقط در یک مورد، هوافضای ترکیه با فروش 77فروند هلی‌کوپتر T129 آتاک به نیروی هوایی فیلیپین، از فروش هرکدام از این بالگردها 50میلیون دلار سود به‌دست آورد. در سال‌های اخیر نیز، ترکیه رکورددار فروش تسلیحات به برخی کشورهای آفریقایی بوده است و برخی تولیدات نظامی ترکیه ازجمله پهپادهای نظامی، هلی‌کوپترهای تهاجمی و هواپیماهای نظامی ملخ‌دار به کشورهای آفریقایی صادر شده‌اند.
هم‌اکنون الجزایر در آستانه انعقاد توافقی برای خرید 10پهپاد نظامی آنکا-اس توسط صنایع هوافضای ترکیه است. مراکش نیز به‌عنوان همسایه و رقیب الجزایر، سال گذشته 13پهپاد به شرکت ترکیه‌ای بیرقدار سفارش داده است. قبل از آن در سال 2021 نیز نیجر نخستین مشتری خارجی هواپیمای نظامی آموزشی ملخ‌دار سری هارکاس تای شد. چاد و لیبی نیز از آن زمان سفارش این هواپیمای سبک نظامی آموزشی را داده‌اند و یکی از مقامات این شرکت تسلیحاتی گفته است که انتظار دارد مشتریان بیشتری از آفریقا، خریدار اینگونه هواپیماها شوند.
دکتر علی باکر، کارشناس شورای آتلانتیک در واشنگتن درباره اهمیت صادرات تسلیحات ترکیه به آفریقا به تأثیرات این موضوع بر سیاست خارجی ترکیه به میدل ایست‌ای می‌گوید که همزمان با فروش سلاح‌های ترکیه‌ای به کشورهای آفریقایی، نباید از افزایش نفوذ آنکارا در این قاره و استراتژی آن برای تقویت روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی با کشورهای آفریقایی غافل شد. همچنین نیکلاس هراس، مدیر مؤسسه استراتژی و نوآوری مؤسسه نیولاینز در واشنگتن نیز با مهم دانستن رشد تولیدات صنعت تسلیحاتی ترکیه معتقد است که ترکیه با تبدیل شدن به یک صادرکننده بزرگ اسلحه به آفریقا منافع زیاد اقتصادی و سیاسی به‌دست خواهد آورد.