دستاورد جهانی برای ایران اهدای عضو بعد از مرگ

فاطمه عسگری‌نیا- روزنامه‌نگار

  تیمی جوان از پزشکان ایرانی موفق شدند برای نخستین‌بار در جهان «اهدای عضو پس از مرگ کامل» را در ژورنال بین‌المللی قلب و ریه به ثبت برسانند. دکتر «سام زراعتیان‌نژاددوانی» سرپرست واحد پیوند و فراهم‌آوری اعضای دانشگاه علوم‌پزشکی ایران که سرپرستی این تیم را عهده‌دار است، می‌گوید این دستاورد مهم و باارزش در سایه حمایت جوانان محقق و پژوهشگر ایران و باور آنها از سوی مسئولان ذیربط صورت گرفته است.
به‌گفته او، اهدای اعضا تا به حال به 2روش بعد از مرگ مغزی و بعد از مرگ قلبی انجام می‌شد. اهدا بعد از مرگ مغزی که مشهورترین نوع اهدای عضو در جهان است و در ایران هم بسیار شناخته شده است، بعد از مرگ مغزی کامل فرد اتفاق می‌افتد و طی آن فرد اهدا‌کننده می‌تواند به 8نفر اهدای عضو کند: «در روش اهدا بعد از مرگ قلبی، با سابقه اجرای 10ساله در آمریکا و اسپانیا و سابقه اجرای یک‌ساله در ایران، اعضای فرد اهدا‌کننده بعد از برگرداندن قلب از طریق ماساژ قلبی و تأیید مرگ مغزی حین احیای قلبی انجام می‌شود.»
این فوق‌تخصص جراحی قلب و پیوند قلب اطفال و بزرگسال حالا با دوستان محقق، متخصص و پژوهشگرش شیوه دیگر اهدای عضو در دنیا را به ثبت رساندند که با کمک آن می‌توانند هم تعداد اهدای عضو را افزایش دهند و هم صف طولانی منتظران دریافت عضو را کوتاه کنند: «در این روش ما از افرادی جهت دریافت اعضا برای اهدا کمک می‌گیریم که بعد از مرگ کامل به اورژانس منتقل شده‌اند؛ بیمارانی که نه قلبی برای تپیدن دارند و نه مغزی. زمان مرگ کاملا مشخص نیست، اما قطعا کیس‌هایی برای اهدای عضو درنظر گرفته می‌شوند که زمان مرگشان نزدیک‌تر است. بعد از این گزینه‌ها نوبت به جلب رضایت از خانواده می‌شود، اگر فرد زیر 60سال داشته باشد تیم جراحی با خانواده بیمار وارد مذاکره می‌شوند و بعد از جلب رضایت برای اهدا، نسبت به انتقال بیمار به اتاق عمل اقدام می‌کنند.»
مراحلی که دکتر زراعتیان‌نژاد دوانی توضیح می‌دهد تماما در ویدئویی که در آپارات ارائه شده وجود دارد. او می‌گوید: «بعد از انتقال فرد فوت شده به اتاق عمل، او را روی دستگاه قلبی ریوی قرار داده و بعد از بازکردن قفسه سینه و بیرون آوردن قلب، آن را توسط یکسری فیلترهای خاص که محصول مشترک ایران و چین است از موادی که در نتیجه مرگ آلوده شده سم‌زدایی می‌کنند. وقتی فاکتورهای المان‌های خونی به حد مناسب می‌رسد ما می‌توانیم کار اهدا را انجام دهیم. »
دکتر زراعتیان نژاد دوانی می‌گوید نخستین اهدای صورت گرفته با این روش اهدای یک کلیه بود که 6ماه پیش انجام شد و خوشبختانه دریافت‌کننده کلیه هم‌اکنون از وضعیت مطلوب جسمانی برخوردار است.
به‌گفته او، در مورد دوم شاهد اهدای 2کلیه و یک کبد بودند که این موارد هم خوشبختانه با نتایج موفق دنبال شد: «در مورد سوم هم شاهد پیوند 2کلیه، کبد، لوزالمعده و دریچه‌های قلب بودیم که هر 10 نفر دریافت‌کننده عضو در وضعیت خوبی قرار دارند.»
سرپرست واحد پیوند و فراهم‌آوری اعضای دانشگاه علوم‌پزشکی ایران با بیان اینکه موارد پیوندهای انجام‌شده را در 7روز اخیر جمع‌آوری و مستندات را برای ژورنال بین‌المللی پیوند قلب و ریه ارسال کردیم، گفت: موارد ارسالی و مستندات علمی پیوست شده بعد از بررسی‌های دقیق خوشبختانه مورد تأیید آنها هم قرار گرفت و در گزارشی آنلاین اعلام کردند که برای نخستین‌بار در جهان اهدا بعد از مرگ کامل در ایران صورت گرفته است.
به‌گفته این پزشک جراح، با توجه به کاهش مرگ‌های مغزی و تغییر سن افرادی که بر اثر این عارضه جان خود را از دست می‌دهند، هر روز بر تعداد منتظران دریافت عضو اضافه می‌شد. حالا در سایه این شیوه جدید می‌توانیم با استفاده از مرگ‌ها و ایست‌های قلبی زمان انتظار بیماران را برای دریافت عضو کم کنیم. او این دستاورد را مدیون حمایت‌های دکتر پازوکی در زمان ریاست دانشگاه علوم‌پزشکی ایران می‌داند و معتقد است اگر اعتماد او به جوانان جراح این تیم پژوهشی نبود و بسترهای لازم اعم از امکانات و تجهیزات مورد نیاز به‌موقع خریداری نمی‌شد ممکن نبود امروز شاهد چنین دستاورد مهمی در دنیا باشیم.

این شیوه در انحصار هیچ دانشگاهی نیست
دکتر زراعتیان‌نژاد دوانی تأکید کرد: این شیوه اهدای عضو تنها در انحصار یک دانشگاه یا یک شهر خاص قرار ندارد. تیم پژوهشی و جراحی مبتکر این شیوه اهدا آماده هستند تا در تمام مراکزی که امکان جراحی قلب وجود دارد، دانش و تخصص خود را در اختیار مراکز درمانی و بیمارستانی دیگر قرار دهند.
به‌گفته او، تعداد کامل تیم پژوهشگری اهدای عضو بعد از مرگ کامل در ایران 150نفر و تعداد اعضای اتاق عمل 18نفر هستند که بزرگ‌ترین عضو این تیم 44ساله است و این حکایت از جوانی تیم محقق دارد.
به اعتقاد او، اگر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی با حمایت‌های خود از این تیم، بستر ترویج فرهنگی اهدای عضو افراد فوت شده دارای شرایط برای اهدا را دنبال و بستر این مهم را فراهم کنند، اتفاقات خوبی در بخش اهدای عضو می‌افتد: «درنظر داریم در قالب یک طرح تحقیقاتی این روش به‌طور رسمی ارائه و تحت عنوان پروتکل کشوری از سوی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به سایر دانشگاه‌ها معرفی شود تا کمک مؤثری برای نجات بیماران در لیست انتظار اهدا باشد.»
زراعتیان‌نژاد دوانی در ادامه با اشاره به دیگر روش‌های نوین انجام شده در مرکز پیوند دانشگاه علوم‌پزشکی ایران می‌گوید: «استفاده از فیلتر HA۳۸۰ برای کاهش التهاب و توسعه اکسیژن‌رسانی خارج بدنی به همراه فیلتراسیون خونی در بیماران دارای سندرم زجر تنفسی ازجمله این موارد است که در مورد یک بیمار مبتلا به آمبولی ریوی با غلظت اکسیژن ۴۹درصد با موفقیت انجام شده است.»
او ضمن تقدیر از تلاش‌های ارزنده اعضای تیم پیوند، گفت: با حمایت رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی ایران درنظر داریم یک مرکز جامع پیوند برای برداشت «نسوج و تاندون»، «اهدا و فرآوری اعضا» و «پیوند عضو» راه‌اندازی کنیم.
زراعتیان‌نژاد دوانی با بیان اینکه تمامی خدمات در این مرکز طبق تعرفه دولتی ارائه می‌شود، ادامه داد: از دیگر اقدامات آتی، ایجاد مرکز تحقیقات پیوند است که تمامی اطلاعات مربوط به پرونده‌های اهدا و پیوند به‌صورت الکترونیکی در این مرکز به‌منظور تحلیل آماری ثبت می‌شوند.
بنابر اعلام روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران‌، این فوق‌تخصص جراحی قلب با بیان این مطلب که طی 5سال گذشته، حدود ۷۰۰عمل اهدا در مرکز پیوند دانشگاه علوم‌پزشکی ایران انجام گرفته که در کشور بی‌سابقه است، تأکید کرد: امیدوارم با دستیابی به تکنولوژی‌های نوین بتوانیم جان بیماران بیشتری را نجات دهیم و شاهد پیشرفت روزافزون در حوزه پیوند باشیم.