گزارش
امپراتوری رسانه‌ای میلیاردرهای جهان
افزایش تمایل سرمایه‌داران جهان برای خرید رسانه‌های اثرگذار، نفوذ سیاسی آنها را تضمین و استقلال رسانه‌ها را تهدید می‌کند
«یکی از آخرین سنگر‌های روزنامه‌نگاری مستقل در هند توسط متحد نزدیک دولت راستگرای این کشور فتح شد.» این بخشی از گزارش روزنامه گاردین درباره خرید شبکه تلویزیونی دهلی‌نو (NDTV) از سوی یکی از میلیاردرهای هند است. «گواتام آدانی» تاجر هندی و ثروتمندترین فرد در قاره آسیا که از متحدان نزدیک «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند به شمار می‌رود، بخش عمده‌ای از سهام شبکه NDTV را خریداری کرده است. منتقدان با اشاره به مقاومت صاحبان این شبکه در برابر فشارهای دولت هند برای فروش آن، معتقدند که مالکیت آدانی، استقلال این شبکه پربیننده را به خطر خواهد انداخت. روسای این شبکه تلویزیونی که ماه‌های گذشته در برابر فشارهای غیرمستقیم دولت مودی برای فروش سهام آن مقاومت کرده بودند، بارها به اتهام پولشویی بازجویی و ممنوع‌الخروج شده بودند.
ارتباط گواتام آدانی، یکی از ثروتمندترین افراد جهان با نارندرا مودی به 2دهه پیش بازمی‌گردد؛ زمانی که مودی، وزیر اول ایالت گجرات و آدانی، تاجری آینده‌دار در این ایالت بود. گاردین نوشته: «همزمان که مودی پله‌های ترقی در دنیای سیاست را طی می‌کرد، امپراتوری مالی آدانی نیز در هند توسعه می‌یافت. او در بخش‌های مختلفی از استخراج زغال‌سنگ گرفته تا حمل‌ونقل و انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت دارد و به‌نظر می‌رسد که اکنون با خرید اخیر خود به‌دنبال توسعه نفوذ سیاسی است.»
خیز آدانی برای به چنگ آوردن یک رسانه پرقدرت با هدف توسعه نفوذ سیاسی خود در جامعه هند، یکی از آخرین حلقه‌های این زنجیره در جهان است. این فقط هند نیست که میلیاردهایش عطش ورود به دنیای رسانه را دارند. اواخر سال گذشته بود که یوری کوالچوک، میلیاردر روس، «وی‌کی» بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی روسیه را خرید. منابع مطلع با اشاره به رویکرد ملی‌گرایانه کوالچوک گفته‌اند که هدف از این خرید نه کسب منفعت مالی که کمک به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بوده که سال آینده انتخابات ریاست‌جمهوری را در پیش دارد. کوالچوک با تصاحب مالکیت شرکت وی‌کی به کرملین در کنترل فضای مجازی روسیه کمک می‌کند.
پیش از کوالچوک، آلکساندر لبدف، یکی دیگر از سرمایه‌داران روسیه‌ای و مأمور سابق سرویس اطلاعاتی اتحاد جماهیر شوروی (ک‌گ‌ب) در سال 2009روزنامه انگلیسی استاندارد و یک سال بعد نیز روزنامه ایندیپندنت را خرید. روزنامه استاندارد در آن زمان از حامیان سرسخت بوریس جانسون، شهردار وقت لندن بود و از کمپین انتخاب مجدد او در سال 2012حمایت می‌کرد. ایندیپندنت را بعدا یک شرکت سعودی با ارتباط نزدیک به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان خریداری کرد. لبدف، مالک اصلی روزنامه «نوایا گازتا» که در مسکو منتشر می‌شود، نیز هست.
حضور میلیاردرها در عرصه رسانه‌ای آمریکا اما کاملا مشهود است. در تازه‌ترین مورد، اخبار مربوط به خرید شبکه اجتماعی توییتر توسط «ایلان ماسک» سرمایه‌دار بزرگ آمریکایی، جنجال زیادی به راه انداخته و فضای سیاسی آمریکا را تسخیر کرده است؛ به‌ویژه پس از آنکه حساب کاربری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را در توییتر دوباره فعال کرد. بسیاری بر این باورند که بازگرداندن ترامپ به توییتر و اخبار افشاگرانه ماسک درباره نقش توییتر در انتخابات 2020و کمک به کمپین انتخاباتی جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا می‌تواند انتخابات ریاست‌جمهوری 2024این کشور را عمیقا تحت‌تأثیر قرار دهد.
پیش از این، جف بزوس، بنیانگذار آمازون و دومین فرد ثروتمند جهان، در سال 2013روزنامه واشنگتن‌پست را به قیمت 250میلیون دلار خرید. زمانی که بزوس روزنامه را خرید، این رسانه درگیر بحران مالی بود.
مارک زاکربرگ نیز از دیگر میلیاردرهایی است که مالک شبکه‌های اجتماعی فیسبوک، اینستاگرام و واتساپ است. زاکربرگ به‌عنوان دوازدهمین فرد ثروتمند جهان با ثروت 78میلیارد دلاری، هم‌اکنون 58درصد از سهام شرکت متا (شرکت مادر فیسبوک، اینستاگرام و واتساپ) را در اختیار دارد.
مارک بنیوف، سرمایه‌دار و کارآفرین آمریکایی نیز در سال 2018مجله تایم را در ازای 190میلیون دلار خرید. بنیوف در زمان خرید این رسانه اثرگذار اعلام کرد که هدفش مقابله با بحران بی‌اعتمادی عمیقی است که افکار عمومی نسبت به رسانه‌های سنتی پیدا کرده‌اند.
روزنامه لس‌آنجلس تایمز نیز ازجمله رسانه‌هایی است که مالکیت آن در اختیار «پاتریک سون شیونگ» میلیاردر چینیالاصل اهل آفریقای‌جنوبی است. شیونگ سال 2018در زمان خرید این روزنامه اعلام کرد که هدفش حذف اخبار جعلی از این رسانه و تبدیل کردن آن به رقیب شایسته‌ای برای نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست است.
جان هنری هم که ثروت خود را از امپراتوری ورزشی‌اش ازجمله مالکیت تیم فوتبال لیورپول به‌دست آورده، همزمان با خرید واشنگتن‌پست توسط بزوس، 70میلیون دلار برای خرید روزنامه بوستون گلوب که زیرمجموعه نیویورک‌تایمز بود، هزینه کرد.
«چاچاول جیروانو» میلیاردر و سرمایه‌گذار بزرگ تایلندی نیز مالکیت مجله معتبر آمریکایی «فورچون» را در اختیار دارد. جیروانو که خانواده‌اش مالکیت شرکت «کرون پوکفند» را در دست دارند، در سال 2018فورچون را به‌عنوان کسب‌وکار شخصی خود خریداری کرد. کرون پوکفند یک شرکت خوشه‌ای تایلندی است که شرکت‌های زیرمجموعه آن در زمینه‌های مخابرات، خطوط تلفن ثابت و خدمات اینترنتی، خرده‌فروشی، هایپرمارکت و سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای، توزیع عمده گوشت و محصولات فریزری، مدیریت رستوران‌های زنجیره‌ای، تولید محصولات کشاورزی و ارائه خدمات بیمه فعالیت می‌کنند.
«شلدون آدلسون» سرمایه‌دار آمریکایی و از حامیان شناخته‌شده رژیم‌صهیونیستی نیز در پایان سال 2015روزنامه‌ای را خرید که اغلب مقاله‌های انتقادی درباره او منتشر می‌کرد. گاردین نوشته، شلدون پس از خرید مخفیانه روزنامه «لاس‌وگاس ریوو ژورنال» با اخراج شماری از کارکنان روزنامه، انتشار مطالب انتقادی درباره خود را متوقف کرد.
رابرت مرداک، میلیارد و غول رسانه‌ای جهان نیز صاحب رسانه‌هایی چون تایمز، ساندی‌تایمز و سان در انگلیس، شبکه تلویزیونی فاکس‌نیوز، روزنامه وال‌استریت ژورنال، نیویورک‌پست و چند رسانه دیگر در آمریکا و استرالیاست. مرداک که تا همین چند ماه پیش از حامیان دوآتشه رئیس‌جمهوری سابق آمریکا به شمار می‌رفت، پس از شکست حزب جمهوریخواه در انتخابات میان‌دوره‌ای اعلام کرد که دیگر از دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024آمریکا حمایت نخواهد کرد. روزنامه گاردین نوشته که «لاچلان مرداک» پسر ارشد رابرت مرداک، که نقش برجسته‌ای در اداره امپراتوری رسانه‌ای پدرش دارد، به «ران دیسانتس» سیاستمدار جمهوریخواه و رقیب احتمالی ترامپ در انتخابات 2024گفته که در انتخابات آینده از او حمایت خواهند کرد.
«جاناتان هرمزورث» نیز ازجمله میلیاردرهایی است که مالکیت روزنامه انگلیسی دیلی‌میل و برخی دیگر از رسانه‌های محلی را در اختیار دارد. گاردین نوشته: «هرمزورث مالکیت حدود 39درصد از روزنامه‌های سراسری انگلیس را در اختیار دارد. این میزان، در سال 2010میلادی 29درصد بود.»
دیوید و فردریک بارکلی دوقلوهای میلیاردر در سال 2004روزنامه تلگراف و مجله انگلیسی اسپکتیتور را خریدند. خانواده میلیاردر «آنیلی» نیز در سال 2015میلادی 287میلیون پوند برای افزایش سهام خود در مجله انگلیسی اکونومیست پرداخت کرد.
در فرانسه نیز «پاتریک درهی» میلیاردر فرانسوی-اسرائیلی از سهامداران عمده روزنامه فرانسوی لیبراسیون و مجله اکسپرس است. ماهنامه آمریکایی آتلانتیک نیز ازجمله رسانه‌هایی است که مالکیتش در اختیار «لورن پاول جابز» همسر استیو جابز بنیانگذار اپل است. پاول در سال 2017بیشتر سهام آتلانتیک را خریداری کرد. «دنیل لیبرتو» روزنامه‌نگار با سابقه فایننشال تایمز، با اشاره به حضور روزافزون میلیاردرها در عرصه رسانه می‌گوید: «بر کسی پوشیده نیست که روزنامه‌ها، مجله‌ها و در مجموع صنعت رسانه این روزها برای تامین مالی فعالیت‌های خود با دشواری‌های زیادی روبه‌رو هستند؛ امری که در گذشته نیز شاهدش بودیم. در این میان، چهره‌های ثروتمند با کیف‌های پر از پول نقد برای احیای حیات معتبرترین مؤسسات مطبوعاتی وارد عمل می‌شوند. حال سوالی که بسیاری میپرسند این است که دسترسی به این سرمایه‌ها، چه هزینه‌ای برای رسانه‌ها خواهد داشت؟ آیا این میلیاردرها حاضرند برای محافظت از روزنامه‌نگاری و حفظ کیفیت گزارش‌های خبری هر کاری که لازم باشد انجام دهند؛ حتی اگر برایشان ضرر مالی داشته باشد؟ واقعیت این است که هر مالک اهداف و برنامه‌های خاص خودش را دارد و این واقعیتی است که استقلال و رسالت رسانه‌ها را تهدید می‌کند.»
