گزارش
هزینه؛ گمشده طراحی طرح‌ها و لوایح
سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس به همشهری می‌گوید: سازوکارهایی وجود دارند که می‌توان طرح‌های نمایندگان را پالایش کرد
هنگامی که زنگ پایان فعالیت مجلس دهم نواخته شد آمارها نشان می‌داد تقریبا هر روز یک طرح از سوی نمایندگان و هر دو روز یک‌بار نیز یک لایحه از سوی دولت به مجلس و هیأت‌رئیسه آن ارسال شده است. مجلس در آن دوره 431جلسه داشت و به گواه آمارها، 735طرح و لایحه در این مدت درمجلس اعلام وصول شد. از این تعداد 495طرح سهم نمایندگان، 228لایحه سهم دولت و 12طرح نیز سهم شورای‌عالی استان‌ها بود که در مجموع تنها 178طرح و لایحه به تصویب رسید. با پایان عمر مجلس دهم، ۵۱ مصوبه مجلس شورای اسلامی در این دوره از شورای نگهبان و ٦٦ لایحه بررسی‌نشده با درخواست دولت به مجلس یازدهم ارجاع شد و مابقی بایگانی شدند اما با آغاز به‌کار مجلس یازدهم در خردادماه سال99، تاکنون 443طرح ارائه شده است. اما پرسشی که کمتر به آن توجه شده، هزینه‌ای است که چنین طرح‌ها و لوایحی روی دست بیت‌المال می‌گذارد بدون اینکه نوبت به طرح آن در صحن علنی مجلس برسد. پرسشی که آن را با «سید‌نظام‌الدین موسوی»، سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس و یکی از نمایندگان دوره گذشته مطرح کردیم.
سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سؤال همشهری درباره اینکه هر لایحه یا طرح ارائه شده از سوی نمایندگان چقدر هزینه دربر دارد؟ می‌گوید: «واقعا برآوردی برای تعیین هزینه تمام‌شده برای طراحی طرح‌های نمایندگان یا لوایحی که از سوی دولت به مجلس ارسال می‌شود، نداشته‌ایم چرا که سازوکاراجرایی هر طرح یا لایحه با یکدیگر متفاوت است و نمی‌توان قیمت‌گذاری واحدی برای این موضوع درنظر گرفت.» سید‌نظام‌الدین موسوی ادامه می‌دهد: «مسیری که لوایح دولت پشت‌سر می‌گذارند مشخص است. لایحه ابتدا از سوی کارشناسان و در کارگروه‌های مختلف در دولت تدوین و سپس به معاونت حقوقی دولت رفته و آنجا نیز بررسی و در نهایت به مجلس ارسال می‌شود اما طرح‌هایی که نمایندگان ارائه می‌کنند ممکن است بسیط باشند یا ماده واحده کم یا زیاد داشته باشند. ممکن است یک طرح در یک جلسه بررسی شود اما طرح دیگری نیازمند یک ماه کار به شکل 2شیفته باشد تا به سرانجام برسد؛ بنابراین نمی‌توان به شکل دقیقی هزینه‌های ناشی از آن را محاسبه کرد.» او در پاسخ به این سؤال که آیا سازوکاری برای پالایش طرح‌های نمایندگان و حذف مواردی که در اولویت نیستند وجود دارد؟ با تأکید بر اینکه نمی‌توان جلوی نمایندگان را برای ارائه طرح در مجلس گرفت، می‌گوید: «از نظرعرفی و حقوقی مدل‌هایی برای پالایش طرح‌های نمایندگان قبل از ارسال به صحن مجلس وجود دارد. معمولا نمایندگان طرح‌های خود را قبل از طرح با کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس در میان می‌گذارند. حتی نماینده می‌تواند طرح خود را به معاونت قوانین مجلس ارائه و با کارشناسان مختلف در این‌باره تبادل‌نظر کند تا طرح به پختگی لازم برسد.» سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس در ادامه و در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تأکید رهبر معظم انقلاب به مجلس درباره ارائه کمتر طرح و توجه به لوایح دولت، آمار طرح‌های ارائه شده نمایندگان از ابتدای این دوره بالاست؟ می‌گوید: «فرمایش رهبر انقلاب به این معنا نیست که نمایندگان طرح ارائه نکنند. ایشان تأکید کردند جایی که دولت می‌تواند لایحه بدهد دولت لایحه بدهد اما برخی طرح‌ها ممکن است ناشی از کم کاری دولت‌های قبل باشد که نمایندگان را مجاب کرده است برای برطرف کردن کم‌کاری‌ها طرح ارائه کنند.»
آیین‌نامه داخلی مجلس باید اصلاح شود
کمتر نماینده یا عضوی از هیأت‌رئیسه در مجالس مختلف کشور را می‌توان پیدا کرد که به این موضوع باور نداشته باشد که نمی‌توان همه طرح‌ها و لوایح را به صحن آورد. طرح‌هایی که به‌گفته عضو هیأت‌رئیسه مجلس دهم، پشتوانه علمی و تخصصی کافی را ندارند. «غلامرضا کاتب»درباره‌اش می‌گوید: «متأسفانه تاکنون کار علمی و دقیقی درباره هزینه‌هایی که دولت‌ها برای تهیه هر لایحه یا نمایندگان برای تدوین هر طرح صرف می‌کنند، انجام نشده است. هزینه‌ها عمدتا براساس مقدار کار کارشناسی و نفر‌ساعت فعالیتی که کارشناسان انجام می‌دهند متفاوت است و می‌تواند از چند‌ده‌میلیون تومان تا چند‌صد‌میلیون تومان متغیر باشد.» او با بیان اینکه بسیاری از طرح‌های ارائه شده از سوی نمایندگان پشتوانه علمی و تخصصی ندارد، حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: «چالش هزینه‌زایی که مجلس با آن روبه‌رو است، تصویب طرح‌های تحقیق و تفحصی است که هزینه‌هایی میلیاردی را به بیت‌المال تحمیل می‌کند و در نهایت بسیاری از این طرح‌ها به نتیجه نمی‌رسند و بایگانی می‌شوند.» کاتب، ضعف آیین‌نامه داخلی مجلس را عامل بروز چنین چالشی می‌داند و معتقد است هیأت‌رئیسه مجلس باید آیین‌نامه داخلی مجلس را به نفع ارائه طرح‌های کارشناسی شده و پخته اصلاح کند: «هیأت‌رئیسه با آیین‌نامه کنونی نمی‌تواند مانع ارائه طرح‌های غیرتخصصی یا تصویب تحقیق و تفحص‌های بی‌حاصل و پرهزینه شود. هیأت‌رئیسه می‌تواند هر طرحی را قبل از اعلام وصول در اختیار شورای نگهبان، دولت و دیگر نمایندگان قرار دهد تا درصورتی که شورای نگهبان یا دولت به دلایل تخصصی آن را رد کردند، چنین طرحی در مجلس ارائه نشود و هزینه زیادی بابت تذکرها، موافقت‌ها و مخالفت‌ها با آن صرف نشود.» پیشنهادی که کاتب ارائه می‌کند ازجمله طرح‌هایی است که از سوی شورای‌نگهبان به مجلس یازدهم اعاده شده است و شاید ضروری باشد که مجلس به شکل جدی آن را پیگیری کند تا با به نتیجه رسیدن آن راه ارائه طرح‌های بدون پشتوانه اما پرهزینه در مجلس بسته شود.
در همینه زمینه :
