تنهایی شهرداری برابر غول آلودگی هوا

زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار

مهمانی ذرات آلاینده در آسمان تهران از یک‌سو و شلوغی و ازدحام خودروها و موتورسیکلت‌ها در شبکه‌های بزرگراهی و خیابانی از سوی دیگر، سبب شده تا پایتخت این روزها آسمان خاکستری داشته باشد و پایتخت‌نشینان هم از این وضعیت گلایه دارند. البته که بارندگی بامداد شنبه کمی از آلودگی‌های هوا را شست اما به‌هرحال خیلی زود دوباره آلاینده‌ها بازمی‌گردند. گرچه در شرایط موجود، نوک پیکان انتقادات به‌سوی شهرداری تهران است و شهروندان انتظار دارند مدیریت شهری به‌تنهایی برای حل این معضلات (آلودگی هوا و ترافیک) معجزه کند، اما باید پذیرفت که گره این مشکلات در شهری چون تهران باز نمی‌شود؛ مگر همه دستگاه‌های متولی اعم از شهرداری تهران، سازمان محیط‌زیست، پلیس راهور و... پای‌کار بیایند و به وظایفی که در قانون هوای پاک پیش‌بینی‌شده، عمل کنند؛ موضوعی که روز گذشته در مراسم شنبه‌های امید و افتخار، شهردار تهران هم بر آن تأکید کرد و گفت که در موضوع آلودگی هوا ۲2دستگاه دیگر مسئول هستند و تنها شهرداری مسئول نیست، اما ما بیشتر از حد وظایف خودمان ورود کرده‌ایم. علیرضا زاکانی به برخی از اقدامات اشاره و عنوان کرد: «توسعه حمل‌ونقل عمومی، ایجاد فضای سبز در محیط پیرامونی شهر (1500هکتار) و افتتاح بوستان در مناطق ازجمله اقدامات شهرداری تهران است و امیدواریم در موضوع کاهش آلاینده‌های هوا به همراه سایر متولیان قدم‌های مؤثری برداریم.»
پاسکاری توپ قصور مدیران در عمل به تعهداتشان در قبال قانون هوای پاک، میان دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی کاهش آلودگی هوا و ترافیک، تهران امروز را با وضعیت اسفباری مواجه کرده است؛ به‌گونه‌ای که شاخص آلودگی و ترافیک در برخی از روزها مرز رنگ قرمز را رد کرده است؛ شرایطی که علاوه بر صدای مردم، سبب بلندشدن فریاد اعضای شورای شهر تهران هم شده و مهدی چمران، رئیس پارلمان شهری در آخرین اظهارنظر عنوان کرده که اگر وضعیت اینگونه باشد و اتوبوس‌های جدید تحویل داده نشوند، باید منتظر شرایطی بدتر از سال‌های قبل باشیم.
همچنین مهدی بابایی، نایب‌رئیس کمیسیون سلامت، خدمات شهری و محیط‌زیست شورای شهر تهران هم در گفت‌وگو با همشهری عنوان کرده است: «اگر زیرساخت‌های ناوگان حمل‌ونقل عمومی تکمیل نشود، تهران به پارکینگ تبدیل می‌شود و فضایی برای تردد در معابر عمومی شهری وجود نخواهد داشت.» همین موارد مطرح شده، بیانگر آن هستند که توسعه و تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌تواند در کاهش معضلات تهران (آلودگی هوا و ترافیک) نقش مؤثری داشته‌باشد.

تلاش شهرداری تهران در حد بضاعت
توسعه و تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی باتوجه ‌به عقب‌ماندگی 10تا ۱۲ساله کاری نشدنی نه، اما سخت و زمان‌بر است. شهرداری تهران با اختصاص بیش از 30درصد بودجه 1401به ناوگان حمل‌ونقل عمومی، نشان داد که در این حوزه دغدغه‌مند است و عزم خود را برای بهبود وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی، جزم کرده است؛ موضوعی که بابایی هم آن را تأیید و عنوان کرد: «آلودگی هوا و ترافیک، معضلات چندین‌ساله تهران هستند و در ادوار گذشته بی‌توجهی از سوی مدیران شهری و عدم‌عمل به تعهدات از سوی دولت، سبب فرسوده شدن ناوگان حمل‌ونقل عمومی و تشدید این معضلات شده است. امروز گرچه مدیریت شهری در حد بضاعت خود برای جبران عقب‌ماندگی‌ها گام برداشته و اقداماتی چون خرید اتوبوس، اورهال واگن‌های مترو، تکمیل و بهره‌برداری از ایستگاه‌های مترو در خطوط مختلف و... را انجام داده است، اما معضلات همچنان باقی هستند؛ بنابراین عقب‌ماندگی‌های اخیر و توسعه و تکمیل شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی قابل‌جبران نیستند؛ مگر با حمایت‌های بیشتر دولت.»

تردد لاکچری با موتور و خودروی سواری
افزایش تردد و سفر با موتورسیکلت و خودروهای سواری، سبب تشدید آلودگی هوا و بار ترافیک در پایتخت شده است و ساماندهی این موضوع نیاز به قوانین بازدارنده دارد، اما نایب‌رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران معتقد است تا زمانی که زیرساخت حمل‌ونقل عمومی به شرایط مطلوب و حد استاندارد نرسد، نمی‌توان برای این وسایل‌نقلیه محدودیت تردد اعمال کرد. او شهر توکیو را به‌عنوان نمونه موفق حمل‌ونقل عمومی دانست و گفت: «در این شهر زیرساخت شبکه حمل‌ونقل عمومی به‌طور کامل فراهم شده است؛ از این‌رو شهروندان هنگام استفاده از موتورسیکلت و خودروهای سواری در خیابان‌های شهر، عوارض می‌پردازند؛ قانونی که مورد استقبال شهروندان است؛ چون می‌دانند به حمل‌ونقل عمومی دسترسی دارند؛ بنابراین تردد با موتور و خودروی سواری در این شهر سفر لاکچری محسوب می‌شود و همین اعمال قانون منجر به این شده که توکیو به شهر بی‌ترافیک تبدیل شود.» او به اعمال این رویکرد در تهران هم اشاره و عنوان کرد: «تعیین عوارض در معابر شهری، پس از افتتاح پل صدر در تهران مطرح شد و واکنش‌هایی را هم در پی داشت. اگر همزمان با ساخت این پل، زیرساخت‌های شبکه حمل‌ونقل عمومی هم کامل می‌شد، این تصمیم درستی بود و شاید امروز وضعیت تهران اینگونه اسفبار نمی‌بود.»

مکث
مغفول ماندن توسعه پایدار
به‌گفته مهدی بابایی، نایب‌رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران یکی از دلایل وضعیت کنونی تهران از نظر آلودگی هوا و ترافیک، این است که رویکرد توسعه پایدار (تأمین نیازهای امروز و توسعه اقتصادی و اجتماعی با توجه و رعایت مسائل زیست‌محیطی) اولویت اصلی برنامه‌های توسعه کشور نبوده و همواره توسعه اقتصادی در رأس دیگر برنامه‌ها قرار داشته است. وقتی توسعه با این مدل صورت می‌گیرد، مخاطرات زیست‌محیطی زیادی ایجاد می‌کند که حل کردن آنها نیاز به بودجه چندین‌ساله دارد. پس تا زمانی که رویکرد توسعه پایدار به‌عنوان رویکرد اصلی در حوزه پیشرفت کشور عملیاتی نشود، وضعیت کنونی ادامه خواهد داشت و کلانشهرها با معضلات زیست‌محیطی بیشتری روبه‌رو می‌شوند.