آیا میزبانی جام‌جهانی، هدر دادن پول است؟

همزمان با برگزاری جام‌جهانی2022 در دوحه، پایتخت قطر، بحث‌های زیادی درباره میزان دخل و خرج‌ها در جریان رقابت‌های جام‌جهانی مطرح شده است. قطر کوچکترین کشوری است که تاکنون میزبان جام‌جهانی فوتبال بوده است. کوچکترین کشور بعدی سوئیس است که میزبان جام‌جهانی فوتبال در سال 1954بود، اما از نظر هزینه، قطر بیشترین هزینه‌ها را صرف این رقابت‌ها کرده است. نشریه فوربس، جام‌جهانی قطر را با هزینه 220میلیارد دلار گرانترین جام تاریخ فوتبال عنوان کرده و نوشته است که این هزینه 15برابر بیشتر از آخرین دور جام‌جهانی در سال2018 در روسیه است. وب‌سایت اسپرت گانگا درباره هزینه‌های قطر در جام‌جهانی در گزارشی می‌نویسد که قطری‌ها تا پیش از شروع این رقابت‌ها، هر هفته 500میلیون دلار برای تقویت زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل و ساخت بیمارستان‌ها، هتل‌ها، فرودگاه‌ها و چندین استادیوم جدید هزینه کرده‌اند.
البته منابع دیگری مانند اکونومیست، هزینه قطر در جام‌جهانی را تا 300میلیارد دلار نیز عنوان کرده‌اند که بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها صرف زیرساخت‌هایی مانند مترو شده است. در عین حال، این هزینه‌ها سود چندانی برای کشورهای میزبان نداشته است. دانشگاه لوزان با انجام تحقیقاتی به این نتیجه رسیده که بین سال‌های 1964تا 2018، جهان شاهد برگزاری 36رویداد ورزشی بین‌المللی بوده که فقط 5رویداد آن سودآور بوده است و بقیه 31رویداد جهانی با ضررهای کلان مواجه شدند. همچنین از 14جام‌جهانی بررسی شده در این تحقیق، فقط یک جام تا به حال سودآور بوده است و آن هم مربوط به جام‌جهانی 2018روسیه است. در این جام، روس‌ها حدود 235میلیون دلار درآمد به‌دست آوردند که عمده این درآمد به واسطه قراردادهای کلان حق پخش مسابقات بوده است. با این حال سود روسیه نیز از این رقابت‌ها فقط برابر با 4.6درصد هزینه‌ها بود نه بیشتر.

در مسابقات جام‌جهانی، تقریباً همه هزینه‎‌های اصلی بر عهده کشور میزبان است. از سوی دیگر، فیفا به‌عنوان نهاد جهانی حاکم بر فوتبال بیشترین درآمدزایی را از این مسابقات دارد و این نهاد فقط برخی هزینه‌های عملیاتی را متقبل می‌شود. بیشترین درآمد فیفا نیز از جام‌جهانی فوتبال شامل پول‌های فروش بلیت، حمایت‌های تبلیغاتی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و بخش عمده آن‌ هم از درآمدهای حق پخش مسابقات است که مستقیم به خزانه فیفا می‌رود. برای مثال، در آخرین جام‌جهانی که مربوط به سال2018 بود، فیفا 5.4میلیارد دلار درآمد به‌دست آورد که فقط بخشی از آن به تیم‌های ملی کشورها اختصاص داده شد.
البته صورتحساب بلند بالای هزینه‌های جهانی ورزش با انتقادات و نارضایتی‌هایی نیز از سوی شهروندان میزبان روبه‌رو است و طی یک دهه گذشته، موارد متعددی از اعتراضات در شهرهای میزبان درباره سود و زیان رویدادهای جهانی ورزش برگزار شده است. با نگاهی به آمارها به این نتیجه می‌رسیم که در سال‌های اخیر کشورهای کمتری به‌عنوان میزبان، داوطلب اینگونه رویدادها شده‌اند. درحالی‌که برای میزبانی بازی‌های المپیک تابستانی در سال2016، 7نامزد وجود داشت، اما برای رقابت‌های جهانی سال2024 فقط 2کشور برای میزبانی اعلام آمادگی کردند. در سال2013 و یک سال پیش از آنکه برزیل میزبان جام‌جهانی2014 شود، این کشور با دوره‌ای از اعتراضات گسترده و بی‌سابقه روبه‌رو شد که بسیاری از شهرهای این کشور را به‌مدت چند هفته درگیر کرد. اعتراضات علیه میزبانی جام‌جهانی حتی در جریان رقابت‌های سال2010 در آفریقای‌جنوبی تا زمان برگزاری مسابقات ادامه یافت.
میزبانی پر هزینه از رقابت‌های جهانی ورزشی، موضوع تازه‌ای است. بر مبنای هزینه‌های سال2018، جام‌جهانی1966 فوتبال در انگلیس که با حضور 16تیم برگزار شد، فقط حدود 200هزار دلار به ازای هر فوتبالیست هزینه داشت، اما این هزینه‌ها به ازای هر فوتبالیست در سال 2018، به 7میلیون دلار رسید.
به‌نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از این افزایش هزینه‌ها با ساخت ورزشگاه‌های جدید برای بازی‌های جام‌جهانی ارتباط دارد. در قطر نیز، از 8 استادیوم موجود برای جام‌جهانی، 7 مورد آن جدیدالتاسیس است و طی 10سال گذشته ساخته شده است. در جام‌جهانی1966 انگلیس اما هیچ ورزشگاه جدیدی احداث نشد.