اختلاف در شرم‌الشیخ برای مقابله با تغییر اقلیم

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

در روزهای آخر اجلاس جهانی تغییر اقلیم (COP27) احتمال به توافق رسیدن نمایندگان کشورهای حاضر در شرم‌الشیخ کمتر شده است. از آنجایی که شرایط ایران در یک‌سال گذشته برای پیوستن به توافقنامه پاریس تغییری نکرده است، احتمالا ایران همچنان به توافقنامه پاریس نخواهد پیوست.در شرایطی که تأثیر تغییرات اقلیمی مثل حرکت خزنده و پنهانی فرونشست‌ها روی ویرانگرش را در کشور نشان می‌دهد و مدیریت نادرست منابع آبی بر سرعت آن می‌افزاید، روز گذشته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان نماینده ایران راهی مصر شد تا درباره آسیب‌های ناخواسته تغییرات اقلیمی در ایران سخن بگوید.ایران و 3کشور دیگر هنوز به توافقنامه پاریس نپیوسته‌اند و تا زمانی که تضمینی برای اجرای تعهدات بین‌المللی وجود نداشته باشد، احتمال پیوستن به این توافقنامه بسیار کم است؛ هر چند ایران فارغ از توافقنامه‌های بین‌المللی در کنار سایر ملت‌ها متعهد به مقابله با تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین است.رسیدن به توافق جهانی در حوزه کاهش تأثیرات تغییر اقلیم بسیار دشوار است و روز گذشته زمزمه‌هایی از عدم‌توافق اقلیمی از مصر به گوش رسید.

خنک نگه داشتن زمین
اصلی‌ترین مسئله‌ای که کشورها برای رسیدن به آن، اجلاس‌های متعددی برگزار کرده‌اند، کاهش انتشار 45درصدی گازهای گلخانه‌ای و محدود کردن گرمایش زمین به زیر 1.5درجه در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن است. اما به اعتقاد فعالان محیط‌زیست، دانشمندان و مقامات سازمان‌های بین‌المللی، «تعهدات جهانی و ملی در زمینه آب‌وهوا به طرز تأسفباری ناچیز و اندک هستند و این یعنی به‌سوی یک فاجعه جهانی پیش می‌رویم.»

کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
مذاکره‌کنندگان که اکثر آنها موافقتنامه پاریس را پذیرفته‌اند در تلاش هستند تا برنامه‌های کاهنده انتشار گازهای گلخانه‌ای را در کنار هم قرار دهند. براساس سازوکارهای ماده 6موافقتنامه پاریس، جلوگیری از انتشار کربن، اولویت بیشتری نسبت به برنامه‌های جذب کربن دارد. بسیاری از کشور‌های عضو شروع به خرید و فروش گواهینامه‌های کاهش انتشار کربن ذیل این ماده کرده‌اند.

اجتناب از سوخت‌های فسیلی
در نشست جهانی سال 1401با مخالفت کشورهای هند، چین و آفریقای جنوبی بر «حذف» مصرف زغال‌سنگ، کشورهای دنیا به این نتیجه رسیدند که مصرف این سوخت فسیلی را «کاهش» دهند، اما با تغییرات سیاسی که سال گذشته بین مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان انرژی در دنیا صورت گرفت، احتمال اینکه کشورها بر سر تعهدات ‌بلندپروازانه باقی بمانند کم است.

سازوکارهای مالی مؤثر
به‌عنوان بخشی از توافقCOP26، کشورهای توسعه‌یافته متعهد شدند تا سال ۲۰۲۵ مبلغی را که برای کمک به کشورهای فقیرتر جهت سازگاری با آثار اقلیمی اختصاص ‌دادند دوبرابر کنند، اما گزارش‌ سازمان ملل نشان می‌دهد این کشورها در تعهد خود مبنی بر کمک سالانه ۱۰۰میلیارد دلار کوتاهی کرده‌اند و در نتیجه این بی‌اعتمادی، مذاکره‌کنندگان به‌دنبال تعهدات جدید هستند.

مخالفت با یک هدف مشترک
در روزهای پایانی COP27، ایالات‌متحده اعلام کرده که برخی کشورها با گنجاندن هدف «جلوگیری از افزایش بیش از ۱.۵ درجه سانتی‌گرادی دما» در متن رسمی نشست آب‌وهوایی سازمان ملل مخالفت کرده‌اند. این در حالی است که در اجلاس COP26بر این ماده از توافقنامه پاریس تأکید شده است. جان کری، نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور آب و هوایی در این اجلاس گفت:  بسیاری از کشورهای در حال توسعه خواستار ایجاد صندوق «زیان و خسارات» شده‌اند، اما ایالات‌متحده از ایجاد چنین صندوقی حمایت نخواهد کرد و معتقد است باید از پلتفرم‌های موجود استفاده شود.

جنگ آب
آب و جنسیت 2موضوع مهم در اجلاس جهانی تغییر اقلیم است. بررسی بحران کمبود آب در دستور کار مذاکرات قرار گرفته است. تغییرات اقلیمی، نظام هیدرولوژیک در حوضه‌های آبریز در جهان را تغییر داده است. از سوی دیگر جاه‌طلبی کشورها در مدیریت منابع آبی مشترک، مقدمه تنش‌های آبی بین کشورها را ایجاد کرده است. زنان و کودکان بیشترین تأثیر را در تنش‌های آبی ناشی از تغییرات اقلیمی متحمل می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان و دختران با افزایش خشونت در مناطقی مواجه هستند که تحت‌تأثیر بلایای مرتبط با آب و هوا قرار دارند.»

50میلیارد درخت در خاورمیانه
نماینده برخی کشورها مانند عربستان با برنامه بلندپروازانه جذب کربن از طریق وعده کاشت 50میلیارد اصله درخت در خاورمیانه در طول 10سال به اجلاس جهانی شرم‌الشیخ آمدند. این کشور به‌دنبال آن است تا در قلمروی خود 10میلیارد اصله درخت و با همکاری کشورهای عربی 40میلیارد اصله درخت در خاورمیانه بکارد. اجرای چنین برنامه‌ای با توجه به کمبود آب در خاورمیانه از سوی فعالان محیط‌زیست با چالش روبه‌روست.

زمزمه‌های نا‌امیدی در کشورهای توسعه‌یافته
الیزابت سوانتسون، وزیر دارایی سوئد اعلام کرد که ممکن است این کشور برای رسیدن به اهداف آب‌وهوایی خود تا سال ۲۰۳۰ میلادی دچار مشکل شود.براساس هدف آب و هوایی سوئد، انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ میلادی باید ۶۳درصد کمتر از سال ۱۹۹۰ میلادی باشد. دولت جدید این کشور تصمیم گرفته که ترکیب سوخت‌های زیستی در بنزین و گازوئیل را از ژانویه ۲۰۲۴ به حداقل تعیین شده توسط اتحادیه اروپا کاهش دهد تا قیمت سوخت نیز کاهش یابد. با این حال انتظار می‌رود که این امر باعث افزایش ۱۰درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای شود.