رقیبی به نام تلفن همراه

نیلوفر  ذوالفقاری

عصر، عصر تکنولوژی است و حالا دیگر واقعاً تلفن‌های همراه، بیشتر از هر همراه دیگری در زندگی روزمره کنار ما هستند. این حضور همیشگی، پیامدهایی به همراه داشته که روی جنبه‌های مختلف زندگی شهروندان امروزی تأثیرگذار بوده است. پدیده فابینگ یکی از این پیامدهاست که روابط بین‌فردی ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و منجر به بروز آسیب‌های روانی می‌شود. ویدا ساعی، روانشناس و روان‌درمانگر درباره این پدیده، پیامدهای منفی و روش‌های مواجهه با آن توضیح می‌دهد.

گوشی‌های مزاحم
قبل از هر چیز بد نیست تعریفی از فابینگ داشته باشیم. فابینگ در واقع اصطلاحی است که برای چک‌کردن مدام تلفن همراه به‌کار می‌رود. تصور کنید مشغول حرف‌زدن با همسرتان هستید اما او اصلاً حواسش به حرف‌های شما نیست و مدام به تلفن همراهش نگاه می‌کند. یا در یک جلسه کاری نشسته‌اید و بعضی همکاران پنهانی گوشی خود را چک می‌کنند. مهمانی‌های خانوادگی و مهمانانی که در سکوت با موبایل‌هایشان سرگرمند، تصویر آشنایی از فابینگ هستند. در چنین موقعیت‌هایی تلفن‌های همراه به مزاحمانی بر سر راه روابط بین فردی تبدیل می‌شوند. شاید کلمه فابینگ برای ما ناآشنا باشد اما حتماً همه ما بارها در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفته‌ایم و احتمال اینکه خودمان یکی از افرادی باشیم که مدام با تلفن همراهش سرگرم است، زیاد است. اما ممکن است خبر نداشته باشیم که این پدیده چه تأثیرات روانی بر ما و روابط‌مان می‌گذارد.

احساس طردشدن و انزوا
وقتی شما با افرادی در ارتباط هستید که به جای تمرکز روی حرف‌های شما و واکنش نشان‌دادن به آنها، سرشان توی گوشی است و حواسشان پرت؛ حس می‌کنید طرف مقابل شما را نادیده می‌گیرد. این نادیده‌گرفتن به بسیاری از افراد احساس طردشدگی را منتقل می‌کند. از طرف دیگر برای مبتلایان به انزوا، این پدیده 2پیامد متفاوت دارد؛ منزوی‌ها اگر خودشان درگیر فابینگ باشند، به مرور با کاهش روابط در دنیای واقعی و وابستگی بیشتر به تلفن همراه، انزوای آنها تشدید می‌شود. این یک چرخه تکراری است که آنها را روزبه‌روز منزوی‌تر می‌کند. از طرف دیگر وقتی افراد منزوی با افرادی مواجه می‌شوند که به جای حرف‌زدن با آنها با موبایلشان سرگرم هستند، احساس طردشدگی آنها را آزار می‌دهد و ترجیح می‌دهند به خلوت و انزوای خود بازگردند. وقت گذراندن بیش از حد در دنیای مجازی ممکن است باعث شود فرد اطلاعات واقعی از دنیای اطرافش نداشته باشد و در تصوری دروغین از اتفاقات واقعی باقی بماند. غرق‌شدن در دنیای مجازی و مواجهه با دنیای متفاوت واقعی، می‌تواند نشانه‌های افسردگی و اضطراب را تشدید کند. افرادی که به ارتباط‌های مجازی عادت دارند، ممکن است در پیداکردن دوست در دنیای واقعی و برقراری ارتباط‌های اجتماعی جدید دچار مشکل شوند. آنها همزمان از رابطه‌های حضوری قبلی فاصله می‌گیرند و توانایی برقراری روابط تازه هم ندارند؛ در نتیجه تنها و تنهاتر می‌شوند.

نشانه‌های وجود مشکل فابینگ
وابستگی به تلفن همراه ممکن است آنقدر تدریجی افزایش پیدا کند که خودتان متوجه نشوید. اما نشانه‌هایی وجود دارند که زنگ هشدار را برای شروع پدیده فابینگ به صدا در می‌آورند. اگر دوربودن تلفن همراه، شما را مضطرب می‌کند و حس می‌کنید از تماس‌ها و پیام‌های مهمی بی‌خبر مانده‌اید، اگر موقع گفت‌وگوی حضوری با کسی مشغول چت‌کردن با دیگری هستید، اگر حتی موقع غذا‌خوردن موبایل‌تان را کنار بشقاب می‌گذارید، اگر می‌ترسید پست‌های جدید افراد در شبکه‌های اجتماعی را از دست دهید و اگر تمام‌شدن شارژ گوشی به شما استرس می‌دهد، یعنی به‌احتمال بسیار زیاد شما دچار فابینگ هستید. ممکن است خودتان متوجه نشوید که این علائم چقدر در زندگی روزمره شما پررنگ هستند اما حتماً اطرافیان و به‌خصوص اعضای خانواده متوجه این نشانه‌ها هستند و قبل از اینکه زبان به اعتراض و گلایه باز کنند، مدتی با پیامدهای این رفتارتان درگیر بوده‌اند. هرچه زودتر به این نشانه‌ها واکنش نشان دهید و در پی رفع مشکل باشید. اگر وابستگی شما به موبایل‌تان کمتر باشد و دردسر کمتری خواهید داشت.

ترک اعتیاد به موبایل
مثل کنار گذاشتن هر عادت مخرب دیگری، ترک اعتیاد استفاده مداوم از موبایل هم کار ساده‌ای نیست و زحمت دارد. اما راهکارهایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند به‌تدریج اوضاع را به وضعیت عادی برگردانید. قدم اول این است که برای خودتان و بقیه اعضای خانواده قانون تعیین کنید. مثلاً آوردن گوشی سر سفره غذا و در تختخواب را ممنوع کنید. می‌توانید به‌تدریج وابستگی خود را به تلفن همراهتان کمتر کنید، به این شکل که بعد از برگشتن به خانه، برای ساعاتی موبایل‌تان را خاموش کنید یا در جایی دور از دسترس قرار دهید. به مرور می‌توانید این ساعات را افزایش دهید. خاموش‌کردن دسترسی به اینترنت هم گزینه‌ای است که می‌تواند استفاده شما از تلفن همراه را، به زنگ و پیام محدود کند. در نتیجه دیگر در شبکه‌های اجتماعی وقت نمی‌گذرانید. در قدم‌های بعدی تمرین کنید که در گفت‌وگوهای رو در رو، پیشقدم شوید و سر صحبت را باز کنید. مهارت‌های شنیداری را در خودتان تقویت کنید تا روی حرف‌های طرف گفت‌وگو تمرکز داشته باشید. در مهمانی‌های خانوادگی از دوستان و فامیل بخواهید که تلفن‌هایشان را کنار بگذارند و یک سرگرمی جالب برای وقت‌ گذراندن دسته‌جمعی پیدا کنید. ساعاتی از روز را به انجام یک فعالیت مشترک با همسرتان اختصاص دهید و در این زمان مشخص، موبایل‌ها را کنار بگذارید. اگر با فردی در ارتباط هستید که دچار فابینگ است و این موضوع شما را آزار می‌دهد، به جای کنایه‌زدن یا دعوا، با او درباره احساستان حرف بزنید. درباره تأثیر بد این پدیده روی رابطه‌تان توضیح دهید و بگویید که حرف‌زدن و توجه‌گرفتن از طرف مقابل چقدر برایتان مهم است. صبور باشید و به او کمک کنید این عادت مخرب را به مرور کنار بگذارد.

موبایل‌ها از هم دورتان نکند
مطالعات نشان می‌دهند که بیش از 17درصد افراد دست‌کم 4بار در روز در حضور دیگران و موقع صحبت با آنها، پنهانی تلفن‌شان را چک می‌کنند. تقریباً 32درصد افراد نیز 2تا 3بار در روز فابینگ می‌کنند. اگرچه شاید این رفتار چیز مهمی به‌نظر نرسد اما تحقیقات نشان می‌دهد فابینگ می‌تواند به روابط و سلامت روان شما آسیب برساند. یکی از مهم‌ترین پیامدهای فابینگ، عدم‌تقویت مهارت‌های ارتباطی است. افرادی که بیشتر وقت‌شان را با موبایل و در فضای مجازی می‌گذرانند، کمتر وارد مکالمات حضوری و روابط رو در رو می‌شوند. نتیجه این عدم‌ارتباط آن است که این افراد مهارت‌های ارتباطی جدید را یاد نمی‌گیرند و در حالت بدتر، به مرور مهارت‌های قبلی خود را هم از دست می‌دهند. برای بسیاری از این افراد نوشتن یک موضوع راحت‌تر از حرف‌زدن درباره آن است. رفتارهای اجتماعی مثل بروز احساس همدلی به مرور در مبتلایان به فابینگ به فراموشی سپرده می‌شود. بیشترین تأثیر فابینگ در روابط انسانی، بین اعضای خانواده و زوجین مشاهده می‌شود. فابینگ افراد را از هم دور می‌کند، اعضای خانواده فرصت گفت‌وگو با یکدیگر را از دست می‌دهند و از حال هم بی‌خبر می‌مانند. وقتی یکی از زوجین مدام با تلفن همراه خود سرگرم است، همسرش دچار احساس کمبود توجه، تنهایی و طردشدگی می‌شود. این موضوع ممکن است باعث ایجاد دعوا و دلخوری شود یا در طولانی مدت به سردی روابط بینجامد. موبایل‌ها بدون اینکه خودمان متوجه شویم ما را از عزیزان‌مان دور کرده، اما احساس نزدیک‌بودن دروغین ایجاد می‌کنند. عادت می‌کنیم که به جای رفتن به دیدار عزیزان و گفت‌وگوهای صمیمانه، تمام رابطه را به چند پیام خلاصه کنیم و این اتفاق در طولانی‌مدت به روابط دوستانه و خانوادگی آسیب می‌زند.