گزارش
خطر ریزش سنگ و شیشه
به دلایل ایمنی، اجرای نمای ساختمانهای بلند از «ملاتی» به «خشک» تغییر کرده و قطعات با استفاده از پیچ و شبکه فلزی نصب می‌شوند
محمد سرابی-روزنامه‌نگار
وقتی از کنار ساختمانی عبور می‌کنید و آثار برخورد و شکستگی سنگ‌‌ها روی پیاده‌رو را می‌بینید تصور می‌کنید چه اتفاقی افتاده است؟ کسانی به‌سوی هم سنگ پرت کرده‌اند؟ یا سنگ نمای ساختمان از جا کنده شده و خوشبختانه به جای اینکه به سر عابری برخورد کند، روی زمین افتاده که اگر به جمجمه کسی خورده بود، حتما او را کشته بود. اگر به نمای ساختمانی که در مقابل آن هستید نگاه کنید، شاید جای خالی سنگ را هم پیدا کنید و ملات خشک‌شده‌ای که قرار بوده سنگ را محکم نگه دارد، ببینید. با توجه به عجله بساز‌‌و‌بفروش‌ها برای تمام‌کردن کار و گرفتن چک‌های فروش و اجاره طبیعی است که نمای آپارتمان‌ها هم مانند دیگر قسمت‌ها سرسری ساخته شده باشد.
شیشه ممنوع
زمانی بود که برج‌های بلندی با ظاهر تمام‌شیشه‌ای در تهران ساخته می‌شدند اما براساس مصوبه شورای شهر چهارم استفاده از نمای شیشه‌ای و سکوریتی (شیشه ایمنی که از چند لایه شیشه معمولی تشکیل شده است) از ساختمانهای بلندمرتبه (بیش از 5طبقه) ممنوع است، اما گویا آنطور که باید و شاید در پایتخت به این مصوبه عمل نمی‌شود و همچنان ساختمانهای چندین طبقه با نماهای شیشه‌ای قد می‌کشند.
یک مهندس ساختمان در این‌باره می‌گوید: «می‌گویند نمای ساختمان نباید بیشتر از 60درصد شیشه داشته باشد تا در هنگام حوادثی مانند زلزله ریزش نکند و خطر نداشته باشد. در نتیجه برای توجیه این نسبت، در میان شیشه‌‌ها کامپوزیت به‌کار می‌رود. درحالی‌که اگر زلزله باعث ریزش شود، همان 60درصد هم برای ایجاد خطر کافی است.»
کریم چنگیزی می‌افزاید: «قوانین دیگری هم درباره نمای ساختمان وجود دارد مانند ضریب خیرگی. یعنی وقتی کسی از بزرگراه عبور می‌کند، انعکاس نور از نمای ساختمان، چشم رانندگان را آزار ندهد. با این حال این ضوابط خیلی مدون نمی‌شود.»
اما شرایط ساختمانهای بلندمرتبه در این سال‌ها تغییرات زیادی کرده است. یک کارشناس معماری با اشاره به تغییر روشهای ایجاد نما می‌گوید: «4، 5سال است که شهرداری نمای ملاتی را در ساختمانهای 9طبقه به بالا ممنوع کرده است. نمای ملاتی همان سنگ‌هایی است که با دوغاب به سطح دیوار‌ها چسبانده می‌شوند. از طرف دیگر کامپوزیت آلومینیوم هم به‌دلیل اینکه ممکن است باعث آتش‌‌سوزی و گسترش حریق شود، ممنوع شده است.» البته کامپوزیت که از ترکیب پلاستیک و فلز درست شده، همچنان روی ساختمانهای قدیمی نصب می‌شود. (موضوع آتش‌گیر‌بودن کامپوزیت‌ها که از سوی آتش‌نشانی اخطار داده شده بود، پیش‌از این طی گزارشی در روزنامه همشهری منتشر شد.)
بهنام یاوری می‌افزاید: «به همین دلیل جامعه معماران و آرشیتکت‌ها به اجرای نمای خشک اقبال پیدا کرده‌اند. نماهای مدرن از این نوع هستند. یکی از جدید‌ترین نمونه‌های آن نمای سرامیکی با شاسی و گیره است. حتی نمای آجری هم‌اکنون با استفاده از شبکه فلزی و آلومینیومی اجرا می‌شود.»
او می‌گوید: «هزینه ساخت نمای خشک بیشتر از ملاتی است؛ البته نه تا جایی که چند برابر آن باشد. بعضی مواقع فقط 30درصد بیشتر می‌شود که بعدا با توجه به هزینه نگهداری و تعمیر جبران خواهد شد. در مقابل یکی از مزایای نمای خشک این است که سرعت اجرای آن بیشتر است. در نمای خشک بعد از جوشکاری شبکه اصلی می‌توان کار را از چند جبهه شروع کرد.» به‌گفته او، درز‌های بین قطعات نمای خشک امکان انعطاف را فراهم می‌کند تا هنگام زلزله یا وقتی که به ساختمان فشار وارد شود، قطعات از جا کنده نشوند و سقوط نکنند.
با تصویب قوانین جدید که مانع ساخت نمای سست در ساختمانهای بلند می‌شوند، بازار این نوع نما از بقیه بخش‌های ساخت‌وساز جدا شده و حالا شرکت‌های تخصصی مشغول کار هستند که از 20سال قبل فقط نمای خشک اجرا می‌کنند اما این کار برای ساختمانهای بلند یا پروژه‌های بزرگ است. نمای آپارتمان‌های 5طبقه که بخش اصلی ساختمانهای شهر تهران را تشکیل می‌دهند، همچنان با روشهای سنتی ساخته می‌شود. اگر حادثه‌ای رخ دهد، رعایت استاندارد‌ها در ایجاد اسکلت و بتن‌ریزی می‌تواند مانع فروریختن این ساختمان‌ها شود و چارچوب آن را حفظ کند ولی نمای بنا همچنان یکی از قسمت‌های حساس هر بنا در تهران و دیگر کلانشهر‌های ایران است.
مکث
20طبقه شیشه
ناصر امانی، عضو شورای شهر در جلسه روز سه‌شنبه صحن طی تذکری گفت: نمای برج‌های بالای 20طبقه را شیشه و سکوریت کرده‌اند. حتی بیمارستان‌هایی که ساختمان‌شان را توسعه داده‌اند مثل حاشیه چمران و توسعه غربی بیمارستان امام خمینی. در حاشیه حکیم هم اخیرا ساختمان بلندی ساخته‌اند که هنوز کامل نشده است. او با اشاره به مصوبه دوره چهارم شورای شهر تهران، گفت: با توجه به شرایط نا‌ایمنی که در تهران داریم، اعم از احتمال زلزله و سیلابی‌شدن رودخانه‌ها، اگر خدایی نکرده حادثه‌ای در این ساختمان‌ها رخ دهد، غیرقابل جبران خواهد بود. اگر آن میزان از شیشه در سطح بزرگراه‌ها با هر حادثه‌ای، طبیعی یا غیرطبیعی پخش شود، حتما به اندازه یک زلزله برای مردم تهران خسارت و تلفات به همراه خواهد داشت. بنده می‌خواهم بدانم این ساخت‌و‌سازها مجوز شهرداری دارند؟ یا ندارند؟ اگر دارند، چرا شهرداری مجوز داده است؟ براساس کدام مصوبه؟ امانی خطاب به چمران گفت: این موضوع را کمیسیون شهرسازی پیگیری و بررسی کند که واقعا بر مبنای اصول و مبانی شهرسازی و ساخت بلند‌مرتبه‌ها، این ساخت‌و‌سازها شکل گرفته؟ این تذکر هشدار و اعلام خطر است.
