کاهش نمایشی زیان خودروسازان

گزارش‌های مالی شرکت‌های خودرو‌ساز نشان می‌دهد میزان زیان این شرکت‌ها در نیمه نخست سال‌جاری در مقایسه با نیمه نخست سال قبل به‌طور میانگین 47درصد و رقمی نزدیک به 5هزار میلیارد تومان کاهش یافته است با این حال این گزارش‌ها نشان می‌دهد بخش عمده این کاهش زیان ناشی از بهبود عملکرد یا حذف قیمت‌گذاری دستوری نبوده بلکه بیشتر ناشی از محاسبات حسابداری و درنظر گرفتن مطالبات این شرکت‌ها از دولت در گزارش‌های مالی بوده است. به گزارش همشهری، وضعیت مالی صنعت خودرو سال‌هاست که بغرنج شده اما از سال 1397به این‌سو به‌دلیل تعیین قیمت‌های دستوری، روزبه‌روز بر رقم زیان انباشته این صنعت افزوده شده است. طبق آخرین گزارش تلفیقی ارائه شده از شرکت‌های خودرو‌ساز به بورس، میزان زیان انباشته این شرکت‌ها از قبیل شرکت‌های مادر یا اصلی و شرکت‌های زیر مجموعه هایشان، رقمی بالغ بر 125هزار میلیارد تومان بوده، از این رقم 74هزار میلیارد تومان آن به‌طور مستقیم به شرکت‌های اصلی مربوط بوده است. درچنین شرایطی از ابتدای امسال وزارت صنعت با ارائه توضیحاتی از انجام اصلاحات و افزایش تولید در این صنعت خبر داد. همچنین نرخ فروش برخی از محصولات با افزایش مواجه شد. انتظار می‌رفت با انجام این اقدامات شرایط مالی شرکت‌های خودرو‌ساز اندکی بهبود پیدا کند.

عملکرد 6ماهه
آمار‌ها نشان می‌دهد، جمع کل زیان عملکرد 3شرکت ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در 6ماه سال قبل 10هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در پایان 6ماه نخست امسال با 47درصد کاهش به 5هزار و 355میلیارد تومان رسیده است. این رقم نشان می‌دهد میزان زیان شرکت‌های خودرو‌ساز در 6ماه نخست امسال در مقایسه با سال قبل کاهش یافته است. در این میان بیشترین کاهش زیان را شرکت ایران خودرو ثبت کرده است. آنطور که شرکت ایران خودرو گزارش کرده، میزان زیان این شرکت در 6ماه نخست سال قبل 4هزار و 730میلیارد تومان بوده است که این رقم در 6ماه نخست امسال به 396میلیارد تومان رسیده است. طبق این اطلاعات میزان زیان ایران خودرو در 6ماه نخست امسال در مقایسه با سال قبل 92درصد کاهش یافته است. شرکت سایپا نیز اعلام کرده است، زیانش با 62درصد کاهش در 6ماه نخست امسال هزار و 857میلیارد تومان بوده است. در این میان اما میزان زیان شرکت پارس خودرو نه فقط کاهش پیدا نکرده بلکه بیش از 626درصد افزایش یافته و از 427میلیارد تومان در 6ماه نخست سال قبل به 3هزار و 100میلیارد تومان رسیده است.

علت کاهش زیان
برخی گمانه زنی‌ها حاکی از آن  است که افزایش میزان تولید و تعدیل نرخ‌های فروش، عامل کاهش زیان شرکت‌های خودرو‌سازی‌ بوده است؛ با این حال بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های خودرو‌سازی‌ نشان می‌دهد که محصولات این شرکت‌ها همچنان با فاصله زیادی با قیمت بازار فروخته می‌شود و دلیل کاهش زیان شرکت‌های خودرو‌سازی‌ ناشی از افزایش تولید و رشد نرخ‌های فروش نبوده، بلکه بخش عمده این کاهش زیان ناشی از محاسبه مطالبات دولتی است که شرکت‌های خودرو‌ساز آنها را در بخش سود و زیان خود گزارش کرده‌اند. به‌طور مثال، بخش عمده افزایش درآمدهای شرکت ایران خودرو در بخش سایر درآمد‌ها محقق شده که طبق گزارش این شرکت در 6ماه نخست امسال نسبت به پارسال767درصد افزایش یافته است. اما سایر درآمد‌ها چیست؟ گزارش‌های تفسیری هیأت مدیره این شرکت نشان می‌دهد که این شرکت در 6ماه نخست امسال 11هزار و 400میلیارد تومان تحت عنوان جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری شناسایی کرده که این میزان در بخش سایر درآمد‌ها منظور شده است؛ ایران خودرو در یادداشت‌های توضیحی سال مالی قبل توضیح داده بود که طبق ماده 90قانون اصل 44دولت باید زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری را در این شرکت جبران کند. طبق این قانون، چنانچه دولت به هر دلیل فروش کالا یا خدمات بنگاه‌های مشمول واگذاری یا سایر بنگاه‌های بخش غیردولتی را به قیمتی کمتر از قیمت بازار تکلیف کند، باید مابه‌التفاوت قیمت تکلیفی و هزینه تمام‌شده را از محل اعتبارات و منابع دولت در سال اجرا پرداخت کند یا از بدهی این بنگاه‌ها به سازمان امور مالیاتی کسر کند. این توضیحات نشان می‌دهد که کاهش زیان عملکرد شرکت‌های خودرو‌سازی‌ ناشی از بهبود عملکرد این شرکت‌ها یا کاهش قیمت‌گذاری دستوری نبوده و صرفا یک سود حسابداری است.
محاسبات نشان می‌دهد؛ جمع کل مطالبات شرکت ایران خودرو از سال 1397تاکنون60هزار میلیارد تومان است که اگر قرار باشد این میزان در حساب‌های مالی ایران خودرو منظور شود، این شرکت از حالت زیان خارج می‌شود.

افزایش زیان انباشته
نکته مهم‌تر در مورد کاهش زیان شرکت‌های خودرو‌ساز این است که با وجود انجام برخی از محاسبات، میزان زیان این شرکت‌ها به‌صورت نمایشی و حسابداری کاهش یافته است، با این حال این شرکت‌ها همچنان در 6ماه نخست سال‌جاری 5هزار و 355میلیارد تومان زیان شناسایی کرده‌اند. با این میزان زیان جمع کل زیان انباشته فقط 3شرکت ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو بدون احتساب شرکت‌های زیر مجموعه‌شان در پایان شهریور امسال به رقم بی‌سابقه 79هزارو 110میلیارد تومان رسیده است که در مقایسه با ابتدای سال 7درصد افزایش نشان می‌دهد. چنانچه میزان زیان شرکت‌های زیر‌مجموعه این شرکت‌ها را در پایان نیمه نخست امسال برآورد کنیم احتمالا جمع کل زیان انباشته آنها از رقم 135هزار میلیارد تومان فراتر خواهد رفت، برآورد می‌شود چنانچه این روند ادامه یابد زیان این صنعت در پایان سال حتی به 150هزار میلیارد تومان هم برسد که در تاریخ فعالیت صنایع ایران بی‌سابقه است. برخی تحلیلگران بر این باورند که با پرداخت مطالبات دولت به شرکت‌های خودرو‌ساز این صنعت نجات پیدا خواهد کرد اما اقتصاددانان بر این باورند که پرداخت مابه‌التفاوت نرخ بازار با قیمت‌های تکلیفی از محل بودجه‌های عمومی به‌معنای خلق تورم‌های سنگین است که کل مردم باید تاوان آن را بپردازند. به زعم اغلب اقتصاددانان راه‌حل نهایی حذف قیمت‌گذاری دستوری است.