این بازی‌ها را جدی بگیرید!

سعیده بقایی

دستش را در گوشش می‌گذارد و مثلاً دارد با تلفن حرف می‌زند. در نقش پدر فرورفته و معامله می‌کند؛ یک تکه چوب اسبش می‌شود و پیتیکو پیتیکو پیش می‌رود؛ قوطی کبریت ماشین اسباب‌بازی‌اش می‌شود و از این سر تا آن سر مشغول رانندگی و ویراژ دادن می‌شود. او مشغول بازی‌های نمادین است.

بازی‌های نمادین چه ویژگی‌هایی دارند؟
این بازی‌ها مرحله دوم بازی‌های کودکان هستند. برخلاف بازی‌های تمرینی که هیچ عنصر فکری در آن دخیل نیست و کودک بیشتر به کشف دنیای اطراف و تقویت حواس خود می‌پردازد، این بازی‌ها به فکر نیاز دارند و تصویرسازی ذهنی بچه‌ها اصل شکل‌گیری این بازی‌هاست. همین که کودک بتواند چیزی پیدا کند و آن را به ماشین تشبیه کند، همزمان دارد از قوه خیال خود استفاده می‌کند تا صحنه‌ای خلق کند. این بازی‌ها در بچه‌ها انواع و مراحل دارند و در پنج،‌ شش سالگی به اوج خود می‌رسند.
به نحوه بازی فرزندتان نگاه کنید و آنچه را که می‌گوید بررسی کنید تا متوجه خطاهای احتمالی خود در سبک تربیتی و پرداختن به نیازهایش بشوید.

مراحل رشد بازی‌های نمادین
مرحله اول شامل رفتارهای نمادین و وانمودسازی است. مثل وقتی کودک یاد می‌گیرد خود را به خواب بزند؛ دومین مرحله رفتار وانمودسازی با اشیا است. مثلاً عروسک خود را می‌خواباند؛ در حالت سوم که پیشرفت بیشتری را در کودک شاهد هستیم، می‌بینیم چیزی را جایگزین چیز دیگری می‌کند. مثال‌های ابتدای متن، همگی از همین نوع بودند؛ در حالت چهارم از بازی‌های نمادین، کودک مشغول خاطره‌سازی می‌شود. عروسک‌هایش را می‌چیند تا نوبت‌شان شود به دکتر بروند و... همان صحنه‌ای را که دیده، باز‌سازی می‌کند؛ در مرحله پنجم این بازی‌ها، کودک علاوه بر صحنه‌سازی، نتیجه‌گیری هم به آن اضافه می‌کند. مثلاً می‌خواهد پرتقال پوست بگیرد و مادر قبلاً به او گفته که چاقو خطرناک است و استفاده از آن باعث آسیب می‌شود. در این صحنه‌سازی ممکن است عروسکش بخواهد پرتقال پوست بگیرد و تذکر کارساز نشود و آخر سر مثلاً دستش را ببرد؛ مرحله بعدی را می‌شود حدس زد؛ بازی‌های جبرانی. او مشغول صحنه‌سازی‌هایی می‌شود که در خانواده اجازه نداشته انجام دهد یا به حد کافی انجام نداده و حالا در بازی انجامش می‌دهد.

بازی‌های نمادین چه موقع بیشتر درخور توجه است؟
بچه‌ها از طریق بازی‌های روانی خود را آماده ورود به اجتماع می‌کنند و دایره واژگانی و منطق و اخلاق خود را رشد می‌دهند؛ اما بچه‌هایی که در خانواده تعارض بیشتری تجربه می‌کنند یا محرومیت‌های گسترده‌تری دارند و نیازهایشان نادیده گرفته می‌شود، از طریق بازی‌های نمادین، به التیام خود می‌پردازند و به این شکل خود را تخلیه می‌کنند. پس به نحوه بازی فرزندتان نگاه کنید و آنچه بیان می‌کند بررسی نمایید تا متوجه خطاهای احتمالی خود در سبک تربیتی و پرداختن به نیازهایش بشوید.