دولت‌‌های مستعجل لندن

لیز تراس، نخست‌وزیر انگلیس که تنها 6هفته از عمر دولتش می‌گذشت، به‌عنوان نامحبوب‌ترین رهبر حزب محافظه‌کار در تاریخ انگلیس از سمت خود استعفا کرد. او با این استعفا رکورد کوتاه‌ترین دوره نخست‌وزیری انگلیس را نیز به‌نام خود ثبت کرد. تراس که یک‌روز پیش از کناره‌گیری در برابر نمایندگان مجلس با قاطعیت گفته بود عقب‌نشینی نخواهد کرد و به مبارزه ادامه خواهد داد، پنجشنبه، در روز بارانی لندن مقابل خبرنگاران ایستاد و خبر از کناره‌گیری خود از قدرت داد. او هنگام اعلام کناره‌گیری خود به دوران دشوار اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی در قاره اروپا اشاره کرد و گفت که تحت شرایط کنونی دیگر نمی‌تواند به وعده‌هایش عمل کند و رشد اقتصادی انگلیس را به پیش ببرد.
تراس در شرایطی استعفا کرده که حزب حاکم محافظه‌کار با بحران اختلافات داخلی و انگلیس با تهدید جدی رکود اقتصادی روبه‌رو است. بنا بر گزارش‌ها، نرخ تورم در انگلیس به 10.1درصد رسیده که در 40سال گذشته بی‌سابقه بوده است. نهادهای مدنی و خیریه هشدار می‌دهند که جمعیت فقیر و محتاج تحت‌تأثیر گرانی سوخت و مواد غذایی، افزایش یافته است. به گزارش بی‌‌بی‌سی، نهادهای مالی دولتی اعلام کرده‌اند که حدود 8میلیون نفر از انگلیسی‌ها اکنون برای پرداخت هزینه‌های قبوض برق و گاز خود دچار مشکل هستند. علاوه بر مشکلات داخلی، دولت تراس با چالش‌های مهمی در عرصه سیاست خارجی ازجمله جنگ اوکراین و کشمکش با اتحادیه اروپا بر سر نحوه اجرای توافق خروج از اتحادیه، موسوم به «برگزیت» روبه‌رو بود.
لیز تراس که با وعده ایجاد تغییرات اساسی و تقویت بنیه اقتصادی انگلیس به قدرت رسید، قصد داشت با کاهش نرخ مالیات‌ و افزایش رشد اقتصادی دوران خوش پسابرگزیت را رقم بزند اما زمانی که کواسی کوارتنگ، وزیر دارایی‌اش برنامه اقتصادی دولت جدید را ارائه کرد همه‌‌چیز وارونه شد. کوارتنگ در چارچوب این برنامه از کاهش مالیات‌ها به‌میزان ۴۵میلیارد پوند و همچنین پرداخت یارانه برای انرژی با هدف کمک به خانوارها خبر داد؛ اقدامی که باعث شد هزینه‌های استقراض دولت افزایش یابد. طرح اقتصادی دولت، به‌ویژه موضوع کاهش بی‌سابقه مالیات، بازارها را به وحشت انداخت و ارزش پوند به‌شدت سقوط کرد. با تشدید بحران، کوارتنگ از مقامش برکنار شد و لیز تراس سعی کرد با عقب‌نشینی از طرح کاهش مالیات بر درآمد ثروتمندان و انتصاب جرمی هانت، رقیب سیاسی پیشین خود به‌جای کوارتنگ، بازارها را آرام کند. هانت نیز تقریبا همه سیاست‌های کوارتنگ را لغو یا معکوس کرد تا از تبعات منفی آنها بکاهد اما این برگشت به عقب نتوانست به اقتصاد آشفته انگلیس و تغییر فضای منفی علیه تراس کمک کند.
این روزها انگلیس شاهد بزرگ‌ترین بحران اقتصادی خود از زمان اجرای برگزیت است و همین محبوبیت سیاسی تراس را به‌طور بی‌سابقه‌ای کاهش داد. نمایندگان حزب محافظه‌کار نیز با شورش علیه رهبر حزب از او خواستند تا هرچه سریع‌تر از مقام خود استعفا کند؛ فشاری که سرانجام لیز تراس در برابر آن تسلیم شد.

در انگلیس چه خبر است؟
تراس چهارمین نخست‌وزیری است که از زمان همه‌پرسی برگزیت در سال2016، از سمت خود استعفا می‌کند. به‌عبارت دیگر، جانشین او که طی روزهای آینده مشخص خواهد شد، پنجمین نخست‌وزیر انگلیس طی 6سالی است که از خروج این کشور از اتحادیه اروپا می‌گذرد.
برخی تحلیلگران آشفتگی این روزهای لندن را به دوقطبی شدن فضای سیاسی، ترویج پوپولیسم، نظام سیاسی معیوب، رهبری ضعیف و ترجیح منافع حزبی بر منافع کشور نسبت می‌دهند. اما همه‌‌چیز به اشتباه محاسباتی دیوید کامرون، نخست‌وزیر وقت انگلیس، در سال2016 بازمی‌گردد؛ زمانی که همه‌پرسی برگزیت را برای خروج از اتحادیه اروپا برگزار کرد. کامرون در آن زمان امیدوار بود که با رأی منفی مردم به برگزیت، جنگ داخلی حزب محافظه‌کار بر سر رابطه لندن و بروکسل هم به پایان برسد و این حزب در قدرت بماند. اما این خطای محاسباتی ابعاد تاریخی پیدا کرد. مردم انگلیس، گرچه با اختلاف اندک، به خروج کشورشان از اتحادیه اروپا رأی دادند.
نتیجه همه‌پرسی نه‌تنها شکاف‌های سیاسی داخلی انگلیس را عیان کرد، بلکه سیاست‌های خارجی، اقتصادی و تجاری این کشور را نیز دستخوش تغییر کرد. اغلب ناظران سیاسی و اقتصادی پیش‌بینی کردند که خروج از اتحادیه اروپا مردم این جزیره را فقیرتر و به‌لحاظ سیاسی منزوی خواهد کرد. با رأی آوردن برگزیت، کامرون هم از قدرت کناره‌گیری کرد و نخست‌وزیری به ترزا می‌رسید. چندی بعد اما مشخص شد که ترزا می‌هم برای گسست چند دهه رابطه اقتصادی و حقوقی لندن - بروکسل، هیچ برنامه عملگرایانه و واقعی ندارد. همین باعث شد هرج و مرج سیاسی انگلیس را فرا بگیرد. خانم می‌نیز بار دیگر با مرتکب شدن یک اشتباه محاسباتی در سال2017 خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شد. تصور او این بود که حزب حاکم محافظه‌کار کرسی‌های بیشتری را در مجلس به‌دست خواهد آورد و همین به پیشبرد برنامه‌های اقتصادی دولت در شرایط سخت برگزیت کمک خواهد کرد. انتخابات اما به از دست رفتن اکثریت حزب محافظه‌کار در مجلس عوام منجر شد.
ترزا می‌بارها تلاش کرد که توافق برگزیت با اتحادیه اروپا را از کانال مجلس پیش ببرد اما هر بار با کارشکنی جناح ضد‌اروپایی حزب خود که جدایی بی‌کم و کاست از اتحادیه اروپا را دنبال می‌کرد، روبه‌رو شد. درنهایت بحران برگزیت دولت ترزا می‌را نیز مانند سلف خود سرنگون کرد. پس از آن بود که حزب محافظه‌کار به سراغ بوریس جانسون رفت. او در انتخابات درون حزبی در سال2019 با کسب اکثریت آرا، به‌عنوان رهبر حزب و نخست‌وزیر انتخاب شد. جانسون یک سال بعد روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را کامل کرد. شواهد اولیه حاکی از آن بود که دولت او پایدار خواهد ماند اما با وقوع همه‌گیری کرونا، جانسون با وجود هشدارهای جامعه پزشکی این بیماری را کم‌اهمیت جلوه داد تا اینکه خود با مبتلا شدن به کووید-19 در بیمارستان بستری شد. در شرایطی که برای جلوگیری از گسترش بیماری قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی اعلام شده بود، اعضای دولت جانسون ضیافت‌هایی را برگزار ‌کردند. با افشای خبر حضور جانسون حداقل در 2 ضیافت، او مجبور به عذرخواهی و پرداخت جریمه شد. اما عذرخواهی فایده‌ای نداشت و همین رسوایی به معنی پایان کار جانسون بود.
جانسون استعفا کرد و لیز تراس در سپتامبر سال‌جاری جایگزین او شد. تراس وعده روزهای خوب پسا برگزیت داد؛ وعده‌ای که هیچ‌گاه محقق نشد. وب‌سایت خبری -تحلیلی رادیو NPR به نقل از پاتریک دانلیوی استاد بازنشسته علوم سیاسی دانشکده اقتصاد لندن، نوشته است: «آنچه باعث وخیم‌تر شدن شرایط شده، نقص‌های جدی نظام سیاسی انگلیس و نحوه انتخاب رهبر حزب محافظه‌کار است. نخست‌وزیر بدون دخالت نمایندگان مجلس، وزرا را انتخاب می‌کند. انتخاب یک فردکم‌تجربه به‌عنوان وزیر دارایی اشتباه اساسی تراس بود. نحوه انتخاب رهبر حزب محافظه‌کار، که در جایگاه نخست‌وزیری قرار می‌گیرد هم دچار اشکال است. او نه توسط نمایندگان مجلس که توسط همه اعضای حزب انتخاب می‌شود؛ افرادی که اغلب سفیدپوست، مسن و محافظه‌کارتر از بقیه جمعیت انگلیس هستند.» 

جانشین احتمالی تراس کیست؟
با کناره‌گیری لیز تراس، اکنون پرسش کلیدی این است که نخست‌وزیر بعدی انگلیس چه‌کسی خواهد بود؟ ریشی سوناک، وزیر دارایی در دولت بوریس جانسون و رقیب اصلی لیز تراس در انتخابات اخیر حزب محافظه‌کار، بیشترین شانس را برای ورود به دفتر نخست‌وزیری دارد. او 42ساله و هندی‌تبار است.
بوریس جانسون نیز ازجمله گزینه‌هایی است که نامش به‌عنوان جانشین تراس مطرح شده است. جانسون که روزگاری خبرنگار بوده، در سال2008 پست شهرداری لندن را در دست گرفت و نامش به‌عنوان یک سیاستمدار در انگلیس مطرح شد. او که در سال2019 با پیروزی قاطع توانست نخست‌وزیر شود با شورش اعضای حزب محافظه‌کار و استعفای جمعی وزیران کابینه مجبور به کناره‌گیری از قدرت شد. رویترز گزارش داده، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد طیف وسیعی از محافظه‌کاران اکنون ترجیح می‌دهند جانسون به قدرت باز گردد، اما از نظر آرا، فعلا سوناک شانس اول است.
علاوه بر سوناک و جانسون، پنی موردانت وزیر دفاع سابق، نیز شانس زیادی برای پیروزی در این رقابت دارد. از او به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران در میان محافظه‌کاران نام می‌برند.