خداحافظی با بی‌محل‌ها

چک، در کسب‌وکار و زندگی اقتصادی امروز ایرانی‌ها نقش مهمی دارد. خیلی از خریدها و ضمانت‌ها و... با چک انجام می‌شود. البته همین چک‌ها هم باعث می‌شد تا خیلی‌ها نتوانند از عهده تعهداتی که به واسطه صدور آن ایجاد می‌شد و بر گردن‌شان بود، بر آیند و درگیر موارد قانونی و حتی زندان باشند. البته اخیراً اعلام شده که به واسطه قوانین جدید چک و رتبه‌بندی چک‌ها و استعلام‌های آنلاین و...، رقم زندانیان چک فوق‌العاده پایین آمده است؛ چرا که از قبل می‌توان استعلام کرد که آیا صادرکننده چک وضعیت مناسبی دارد یا نه. در اینجا، نکته‌هایی درباره قوانین جدید چک که خوب است همه ما از آنها اطلاع داشته باشیم، آمده است؛ شاید سر و کارتان با چک باشد و نیازمند باشید تا در این‌باره بیشتر بدانید.

1. اگر کسی برای شما چکی صادر کرده بود و شما به بانک رفتید و موجودی کافی نبود، چه کار باید بکنید؟ طبق قانون جدید چک، می‌توانید از بانک بخواهید تا هرقدر که پول در حساب هست، به شما پرداخت کند. حتی می‌توانید از بانک بخواهید حساب‌های دیگر او را نیز بررسی کند تا طبق قانون اگر پولی در آنها بود، به شما پرداخت شود. اگر مجموع اینها باز هم به اندازه مبلغ چک صادر شده نبود، شما به اندازه‌ای که کم است می‌توانید گواهینامه عدم‌پرداخت را از بانک دریافت کنید و چک را برگشت بزنید.

2.شاید سؤال باشد که من نمی‌خواهم این اتفاق بیفتد و چنین حقی به بانک نمی‌دهم در آن صورت تکلیف چیست؟ شما وقتی که می‌خواهید حساب جاری باز کنید، قراردادی را باید با بانک امضا کنید. در آن قرارداد، یکی از مفاد این است که باید مبلغ چکی را که صادر می‌کنید تأمین کنید؛ چه از حساب جاری و دیگر حساب‌هایی که در آنجا دارید. اگر آنجا بخواهید که چنین کاری را انجام ندهید، در واقع باید قید این قرارداد را امضا بزنید و کلاً با آن بانک کار نکنید. درصورتی هم که قرارداد را امضا کرده‌اید، یعنی که این فقره را قبول کرده‌اید. پس این مورد دست شما نیست و قانون است.

3.شاید  این سؤال مطرح شود که بعد از برگشت‌خوردن چک چه خواهد شد؟ در قانون جدید چک، وقتی که کل مبلغ یا بخشی از مبلغ چک پرداخت نشده و برگشت بخورد، این امر در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت می‌شود. تمام بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری به این سامانه متصل هستند و با زدن شماره حساب یا کد ملی، متوجه می‌شوند که چنین فردی، چک برگشتی دارد. بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری تا وقتی که این چک برگشتی سوء اثر نشده باشد، نه می‌توانند حساب و کارت بانکی جدید و حتی المثنی برای فرد صادر کنند، همه حساب‌های او به میزان کسری مبلغ چک مسدود خواهد شد تا تعیین تکلیف شود و....

4.شاید با خودتان بگویید اینکه خیلی بی‌رحمانه است بدون اینکه هیچ فرصتی داده شود. البته همه این موارد قانونی و مسدودیت‌ها و... بعد از 24 ساعت قابل اعمال خواهد بود؛ چرا که قانونگذار چنین تصور می‌کند که شاید به هر علتی، چکی برگشت خورده باشد و صادرکننده چک بتواند در کمترین زمان مبلغ آن را پرداخت کند؛ پس باید به او فرصتی داد تا بتواند اشتباهات سهوی خودش را جبران کند. پس شما روی هم‌رفته 24 ساعتی فرصت دارید تا بتوانید جبران کنید، در غیر این صورت شما می‌مانید و مسدودیت‌ها و....

5.از دیگر نکته‌های قانون جدید چک، آن است که تا وقتی چک برگشت‌خورده شما رفع سوء اثر نشود، نمی‌توانید دیگر برگ‌های آن دسته‌چک را در سامانه صیاد ثبت کنید که خود این یک عامل بازدارنده خوبی برای تأمین مبلغ چک است. از سوی دیگر، اگر ذی‌نفع چک برگشت خورده بخواهد کارهای حقوقی انجام بدهد، باید از بانک بخواهد تا فوراً غیرقابل پرداختن بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت و کد رهگیری دریافت کرده و آن را در گواهینامه عدم‌پرداخت ثبت کند و سپس به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و مراحل بعدی را طی کند.

6.یکی از موارد دیگری که زیاد اتفاق می‌افتد، آن است که اطلاعات برگه چک با سامانه صیاد مغایرت دارد و در این صورت مبلغ چک پرداخت نمی‌شود. در این صورت نیز طبق قانون، مغایرت اطلاعات نسخه کاغذی با اطلاعات سامانه‌ای چک، از مصادیق اختلاف مندرجات چک محسوب شده و حتی می‌تواند منجر به برگشت چک و ثبت به‌عنوان سوء اثر شود. در این صورت در سامانه بانک مرکزی ثبت شده و باید دنبال کارهایش باشید تا رفع سوء اثر شود. نکته بعدی هم آن است که بعد از مسدودی مبلغ چک در حساب‌های دیگر، شما نمی‌توانید آن مبلغ را دریافت کنید و باید مراحل قضایی طی شود.

7.چک من به هر دلیلی برگشت خورده، حالا باید چه کار کنم؟ باید رفع سوءاثر کنید. اما چطور؟ باید سوابق چک‌های برگشتی را رفع سوء‌اثر کنید. این کار را می‌توانید از طریق شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و... انجام دهید. نخستین راه این است که مبلغ کسری چک را به حساب‌تان واریز کنید و ارائه درخواست مسدودی به‌مدت یک سال بدهید. اما چرا؟ شاید دارنده چکی که صادر کرده‌اید نیامد و چک را نقد نکرد؛ هرچند که بانک به او اطلاع می‌دهد که مراجعه کند. ارائه لاشه چک برگشتی به بانک، ارائه رضایت‌نامه محضری دارنده چک، نامه رسمی از مرجع قضایی و... از دیگر مراحل رفع سوء‌اثر هستند.

8.یکی از مواردی که در قانون جدید چک قید شده، چنین است: درصورتی که یکی از دلایل برگشت چک مربوط به ماده 14قانون اصلاح قانون صدور چک باشد، مواردی که اشاره شده و شامل محرومیت‌ها و محدودیت‌های دارنده حساب است، اعمال نخواهد شد. شاید سؤال بپرسید که یعنی چه؟ این چک‌ها، چک‌هایی است که صادرکننده چک یا ذی‌نفع یا قائم‌مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری به‌دست آمده باشد، در این صورت شما بعد از احراز هویت نزد بانک می‌توانید دستور عدم‌پرداخت بدهید.

9.در نهایت اینکه چنین مواردی باعث شده تا میزان زندانی‌های چک به‌شدت نسبت به سال‌های گذشته کم شود و روند رسیدگی به آن نیز کوتاه‌تر شود؛ یعنی چک به جایگاه واقعی خودش نزدیک شده و اعتماد زیادی می‌شود به آن کرد و اینکه شاید برای شما هم سؤال‌های مختلفی در این مورد مطرح شده باشد. در این صورت و برای مطالعه سؤالات متداول درخصوص قانون جدید چک می‌توانید به آدرس  (https://www.cbi.ir/page/4230.aspx) مراجعه کنید. بیشتر این موارد، مواردی هستند که از سایت بانک مرکزی یا بانک‌ها بارها پرسیده شده و جزو سؤالات پرتکرار هستند؛ شاید که سؤال شما هم باشد.