گزارش
کرسی‌های آزاداندیشی مقابل تجمع‌های ساختارشکن
کرسی‌های آزاداندیشی بعد از 2دهه از نامه تاریخی رهبر معظم انقلاب درباره آن با چه چالش‌هایی روبه‌رو‌ست؟
بهمن‌ماه سال81، اعضای انجمن اهل قلم به دیدار رهبر معظم انقلاب می‌روند. در این دیدار، رهبری مطالبه‌ای را از نخبگان، اندیشمندان و صاحبان فکر و اندیشه برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی مطرح میکنند. بعد از این دیدار، اهل قلم از این ایده استقبال و رهبری نیز در نامه‌ای مفصل بر ضرورت اجرای کرسی‌های آزاداندیشی تأکید میکنند؛ نامه‌ای که بسیاری آن را مانیفست و نقشه‌راهی برای آزاداندیشی نامیدند. موضوعی که گرچه طرح آن با استقبال روبه‌رو شد، اما این کرسی‌ها که می‌بایست در همه شئون علمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و با محوریت دانشگاه‌ها و با هدف «بالندگی جامعه» برگزار می‌شد، آنطور که انتظار می‌رفت عملیاتی نشد و به محاق فراموشی سپرده شده است. در این گزارش به اهمیت کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و چالش‌های پیش روی آن پرداخته‌ایم.
گره‌های کور در کرسی‌های آزاداندیشی
برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی موانع متعددی وجود دارد، اما عمده‌ترین مانع این است که هنوز نگاه درستی به مفهوم آزاداندیشی وجود ندارد. بسیاری تصور میکنند مفهوم آزاداندیشی به نوعی با مفاهیمی مانند ساختارشکنی، رادیکالیسم و مانند آن تطابق دارد. مفاهیمی که مخاطب کرسی‌های آزاداندیشی را به سمت موضوعات و برنامه‌هایی می‌برد که آورده خاصی برای صنف، جناح، گروه و یا مدیریت خاص داشته باشد درصورتی که این نگاه با ماهیت آکادمیک که دانشگاه دارد، در تضاد است. فعال سابق دانشجویی نگاه سیاست‌زده به کرسی‌های دانشجویی را آفت ایده راه‌اندازی آن از بدو تاسیس تاکنون می‌داند و به همشهری می‌گوید این کرسی‌ها خصوصا در زمینه مطالبه‌گری دانشجویی باید خود را از این آفت در امان نگه دارند: «نباید اینطور تصور شود که کرسی‌های آزاداندیشی صرفا در اختیار یک گروه یا جریان سیاسی است یا مدیریت آن برعهده یک نگرش دانشجویی باشد، بلکه در برپایی کرسی‌های آزاداندیشی باید همه سلیقه‌های دانشجویی بتوانند مشارکت کنند و بدون لکنت‌زبان حرف خود را براساس منطق، استدلال و حفظ اخلاق و حرمت‌ها بیان کنند.» کامران شیرازی موضوعاتی که تاکنون در کرسی‌های آزاداندیشی انتخاب شده‌اند را پاسخگوی مطالبات دانشجویان نمی‌داند و بر این باور است که با کاهش دخالت مسئولان در روند انتخاب موضوعات می‌توان مطالبات را بررسی کرد: «ممکن است دانشجویان در قالب اعتراض یا شعار مطالبات را به زبان می‌آورند. باید آن را در محیطی مناسب و در قالب مناظره با دیدگاه‌های مختلف بررسی کرد تا طیف‌های مختلف دانشجویی بتوانند حرف خود را بزنند و درصورت لزوم هیجانات خود را نیز بروز دهند بدون اینکه به دانشگاه یا جامعه تنشی وارد کنند.» این فعال اسبق دانشجویی به گره دیگری که سبب شده است کرسی‌های آزاداندیشی نتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند، اشاره می‌کند و حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: «هیچ دلیلی وجود ندارد که در کرسی‌های آزاداندیشی حتما از چهره‌‌های سیاسی یا کنشگران شناخته‌شده دعوت شود تا بتوان کرسی آزاداندیشی برگزار کرد. دعوت از چنین افرادی میتواند پای منافع حزبی و سیاسی را به این موضوع باز کند و اصل مطالبات دانشجویان با ورود این جریان‌ها به حاشیه رانده شود. به‌نظر می‌رسد دانشجویان خود بهترین میهمانان و مجریان برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی هستند؛ چراکه به حدی از بلوغ سیاسی و اجتماعی رسیده‌اند که نیازی به قیم‌های سیاسی برای برگزاری چنین جلساتی ندارند.»
احیای کرسی آزاداندیشی با هدف تضارب آرا
محیط‌های دانشجویی در برخی موارد با مطالبه‌گری‌های بعضا تند و تیزی همراه است. از این رو، آنگونه که در مانیفست کرسی‌های آزاداندیشی در نامه 2دهه قبل رهبری به آن تأکید شده است، یکی از شئون کرسی‌های آزاداندیشی «پاسخ به سؤالات و شبهات» و «نقد و مناظره» است. کرسی‌هایی که اگر از ابتدا به آن توجه می‌شد، شاهد انبوهی سؤال، ابهام و نقدهای بی‌پاسخ از سوی جوانانی که در معرض تهاجم نرم دشمن قرار دارند، در دانشگاه‌ها نمی‌بودیم. مسئله‌ای که اگر به آن توجه کافی شود، میتواند زمینه‌ساز نقد درون‌گفتمانی با هدف تبیین افکار دانشجویان و اصلاح رویه‌های غلط از سوی مسئولان شود؛ اقدامی که به‌نظر می‌رسد وزارت علوم در دولت سیزدهم با درک خلأ نبود کرسی‌های آزاداندیشی تلاش دارد با احیای آن «مطالبه‌گری دانشجویان» را در مسیر واقعی خود قرار دهد. مدیرکل دفتر سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در این‌باره به همشهری می‌گوید: «بسترهای گفت‌وگو و تضارب آرا میان دانشجویان با یکدیگر، استادان و مسئولان در حوزه‌های مختلف در انواع مختلف آن با فراز و فرودهایی روبه‌رو بوده است. نیاز است برخی از استادان دانشگاه‌ها و نخبگان که در سطح کشور قدرت جریان‌سازی فکری دارند را دعوت کرده و به آنان جهت عرصه‌های گفتمانی میدان داده شود.» محمدمهدی ذوالفقارزاده معتقد است احیای کرسی‌های آزاداندیشی به تحقق این هدف کمک شایانی می‌کند و از برنامه‌ریزی وزارت علوم برای احیای آن در دانشگاه‌ها خبر می‌دهد: «طرفدار آن هستیم که در دانشگاه‌ها دیدگاه‌های مختلف بیان شود، اما دانشگاه در عین آنکه مرجع آزاداندیشی است، مرجع ارائه روایت صحیح نیز است. در این راستا تا پایان فصل پاییز در هر دانشگاه 3کرسی آزاداندیشی برگزار می‌شود تا علاوه بر بیان دیدگاه‌های دانشجویان در مسائل مختلف، مسئولان دانشگاه ارتباط بیشتری با بدنه دانشجویی و ذائقه آنان برقرار کنند.»
در همینه زمینه :
