پیش‌بینی آتش‌سوزی‌ پاییزی در جنگل هیرکانی

سیدمحمد فخار-روزنامه‌نگار

نیمه‌نخست امسال با کاهش 92درصدی حریق‌های جنگلی نسبت به سال گذشته گذشت. اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در پاییز خشک و کم‌بارش امسال باید منتظر آتش‌سوزی به‌ویژه در جنگل‌های شمال کشور باشیم که به‌علت تغییر اقلیم با کاهش رطوبت چشمگیر مواجه شده‌اند. در چنین شرایطی کمبود نیرو و تجهیزات حفاظتی نیز مزید بر علت شده تا وضعیت هشدار حریق در جنگل‌های دیرپای هیرکانی روشن شود.
به گزارش سازمان منابع طبیعی، علی محمدی‌مقدم، قائم‌مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی با اعلام این خبر گفته است که در 6ماه نخست سال‌جاری نسبت به سال گذشته ۹۲درصد سطح آتش‌سوزی‌ها کاهش یافت و البته که هنوز هم بیش از ۹۰درصد آتش‌سوزی‌های عرصه‌های طبیعی عامل انسانی دارند. آتش‌سوزی ازجمله حوادث غیرمترقبه است که در عرصه‌های طبیعی اعم از جنگل و مرتع رخ می‌دهد و به استناد ماده ۴۷‌قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هنگام آتش‌سوزی همه دستگاه‌های دولتی اعم از کشوری و لشکری موظف هستند با کلیه وسایل ممکن که در اختیار دارند در اطفای آتش عرصه‌های طبیعی کمک کنند و خوشبختانه تاکنون تعامل دستگاه‌های دولتی، حضور و مشارکت مردم بسیار خوب بوده و به همین علت در 6ماه اول سال‌جاری، سطح آتش‌سوزی‌ها کاهش یافته است. براساس آمار یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی، در 6ماه نخست امسال ۵۵۲ فقره آتش‌سوزی در سطح ۱۹۷۵هکتار رخ داد که نسبت به 6ماه نخست سال گذشته که ۱۴۷۹فقره آتش‌سوزی در سطح ۲۳هزار‌و۵۰۵ هکتار رخ داده بود کاهش چشمگیری داشت و بنابراین امسال، ۹۲‌درصد کاهش سطح آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی گزارش شد. البته به‌گفته قائم‌مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری نمی‌توان دلیل آتش‌سوزی‌ها را تنها به گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی تعمیم داد؛ چرا که امسال با توجه به افزایش گرمایش زمین کاهش آتش‌سوزی‌ها را شاهد بودیم. آتش‌سوزی‌ها علاوه بر عوامل طبیعی به عوامل انسانی نیز بستگی دارد که سهم بیش از ۹۰درصد آتش‌سوزی‌ها برای عوامل انسانی است که در برخی مواقع سهوی و در برخی مواقع نیز عامدانه رخ می‌دهد. در این باره بیشتر آتش‌سوزی‌ها سهوی هستند که به‌دلیل عدم‌رعایت نکات ایمنی، روشن کردن آتش توسط گردشگران و دامداران در عرصه منابع طبیعی رخ می‌دهد. آتش را خاموش نمی‌کنند و محل را ترک می‌کنند و بعدازظهر با وزش باد، آتش‌ به عرصه منابع طبیعی سرایت می‌کند و سطح وسیعی دچار آتش‌سوزی می‌شود. یکی دیگر از ریشه‌های آتش‌سوزی، آتش زدن «پس‌چر» (کاه و کلش) اراضی کشاورزی است که به اذعان سازمان منابع طبیعی، به‌دلیل از بین بردن «میکرو ارگانیزم‌هایی» که در خاک وجود دارد، از نظر علمی مضر است؛ چراکه موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود و متأسفانه بسیاری از کشاورزان به‌دلیل ناآگاهی با سوزاندن پس‌چرها هم به محصولات خود و هم به اراضی ملی آسیب می‌زنند.

 پیش‌بینی آتش‌سوزی برای هیرکانی
یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی اعلام کرده که نباید گمان کنیم در نیمه‌دوم سال دیگر آتش‌سوزی نخواهیم داشت؛ چراکه در نیمه اول سال بیشتر آتش‌سوزی‌ها در زاگرس و در نیمه‌دوم سال نیز در جنگل‌های شمال کشور رخ می‌دهد. شاید در زاگرس آتش‌سوزی نداشته باشیم  یا به‌ندرت رخ دهد ولی در شمال کشور حتما آتش‌سوزی پیش‌بینی می‌شود.
قائم‌مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اعلام کرده که در سال‌جاری برای کنترل آتش‌سوزی‌ها مبنای کار پیشگیری است. تشکیل گروه‌های گشت، مراقبت، کشیک اطفای حریق در جنگلبانی‌ها، بخش‌ها و ادارات منابع طبیعی شهرستان‌ها و کل مناطق کشور و تشکیل گروه‌های شبانه‌روزی پیشگیری و اطفای حریق، فعالیت‌های مؤثری بوده است که در سال‌جاری برای کنترل و کاهش آتش‌سوزی‌ها انجام شد. مسئله اصلی در کاهش و کنترل آتش‌سوزی جنگل‌ها فرهنگسازی و آموزش از طریق رسانه‌هاست که می‌تواند به آگاه‌سازی و افزایش دانش مردم درخصوص پیشگیری از حریق کمک کند، همانطور که در گذشته بستن کمربند ایمنی با آموزش فرهنگسازی شد. همچنین دستگاه‌های دولتی همچون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط‌زیست که متولی اصلی حفاظت از عرصه‌های طبیعی هستند می‌توانند با برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای بهره‌برداران، مرتع‌داران و جامعه هدف که با منابع طبیعی سر و کار دارند، گام مؤثری در کاهش آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی بردارند که این اقدام در دستور کار است و هرسال نیز این آموزش‌ها به‌صورت علمی‌تری برگزار می‌شود.

کمبود امکانات اطفای حریق
در سال‌های اخیر بارها از تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی به‌عنوان عامل اصلی آتش‌سوزی‌ جنگل‌ها یادشده اما طی ۱۰سال اخیر در کشور خشکسالی شدت گرفته است. با این حال با مشارکت مردم و آمادگی نیروهای عمل‌کننده ستاد بحران نسبت به سال گذشته کاهش سطح آتش‌سوزی محقق شده است. البته در تمام نقاط دنیا به ازای هر هزار هکتار یک نیروی حفاظتی وجود دارد. ولی در ایران از هر ۱۰هزارهکتار یک نیروی حفاظتی مراقبت می‌کند و امکانات اولیه همچون دمنده، فلکس بک و موتورسیکلت که نیروها بتوانند خود را به محدوده آتش‌سوزی برسانند، بسیار محدود است. از سویی هرچند که به کمک وزارت دفاع فعالیت خوبی با «هلی برد» برای اطفای حریق انجام شد اما تنها وسیله‌ای که می‌تواند نیروها را به مناطق آتش‌سوزی برساند، موتورسیکلت است که همچنان با کمبود مواجه است. سال گذشته ۴۶درصد نسبت به سال۱۳۹۹ و در سال‌جاری ۹۲درصد نسبت به 6ماه اول سال گذشته کاهش سطح آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع رخ داد و در این مدت اطفای هوایی نیز به‌خوبی انجام شد و در هر نقطه که سازمان منابع طبیعی اعلام نیاز کرد، وزارت دفاع با تجهیزات پخش آب، نیرو و «هلی‌برد» برای جلوگیری از توسعه آتش‌سوزی حضور یافت.