تارخ به تاریخ پیوست

شهاب مهدوی  _ روزنامه‌نگار

امین تارخ را به‌عنوان بازیگر و مدرس بازیگری می‌شناختیم. نخستین آموزشگاه معتبر بازیگری را او به راه انداخت و بعد، بخش عمده‌ای از وقتش صرف اداره آموزشگاه و تدریس شد. خروجی کارگاه آزاد بازیگری که در نیمه اول دهه70 فعالیتش را آغاز کرد، خیلی زود و با ظهور نسل تازه‌ای از بازیگران جوان سینما و تلویزیون ایران به چشم آمد و دیده شد. سال‌هایی که تارخ به مرور کم‌کار شد؛ به‌خصوص در سینما و بیشتر در تلویزیون دیده شد؛ جایی که نخستین‌بار و در دهه۶۰ با حضور در آن به شهرت رسیده بود. آنچه پیش‌رو دارید مروری است کوتاه بر چند نقش به یاد ماندنی امین تارخ؛ از بازیگران مهم سینما و تلویزیون پس از انقلاب، که در ۶۹سالگی از دنیا رفت.

شیخ حسن جوری/ سربداران/ 1362

با بازی در نخستین سریال عظیم تلویزیون در دهه۶۰، که بسیار هم پربیننده شد، به شهرت رسید. بازیگر جوان و خوش‌سیمایی که هم سابقه حضور در عرصه تئاتر را داشت، هم بازیگری سینما را با «مرگ یزدگرد» تجربه کرده بود و هم مقابل دوربین تلویزیون رفته بود («شهر من شیراز» در سال۱۳۵۶) ولی نخستین معارفه جدی‌اش با مردم، سریال «سربداران» بود. محمدعلی نجفی با سپردن نقش اول سریالش به چهره‌ای جوان و ناشناخته ریسک کرده بود؛ آن هم در سریالی که بیشتر نقش‌های مهم و کلیدی‌اش را به بازیگرانی سرشناس محول کرده بود. تارخ در نقش شیخ حسن جوری، حضور دلپذیری داشت. اجرایش از نقش مبارزی مذهبی و انقلابی، پخته و درک شده بود. گفتارنویسی آمیخته به شعار سربداران که بخش عمده‌ای از شعارهایش هم سهم شخصیت شیخ حسن جوری بود؛ با بازی خوب و چهره متناسب امین تارخ، تعدیل و باورپذیر شده بود. تارخ با همین سریال به شهرت و محبوبیت رسید.

ابن سینا / بوعلی سینا / 1364

یک‌سریال تاریخی دیگر و باز هم ایفای نقشی که رنگی اسطوره‌ای داشت و این بار در نقش بوعلی سینا دانشمند شهیر ایرانی و مسلمان؛ آنچه از عرفان در پس شخصیت انقلابی شیخ حسن جوری در سربداران مشاهده می‌شد، در سریال بوعلی سینا به اوج رسید. کیهان رهگذر کارگردان سریال (که نویسنده فیلمنامه سربداران هم بود) بهترین بهره را از چهره خوش‌سیما و فتوژنیک تارخ برد. آرامش حاکم بر شخصیت بوعلی سینا و فرهیختگی و فضل و دانش‌اش با بازی قابل‌قبول تارخ، به باور تماشاگران سریال در دهه60  نشست. بعد از سربداران، حضور در بوعلی سینا، جایگاه امین تارخ را به‌عنوان بازیگری توانا تثبیت کرد.

دانیال / سرب/ 1368

 با چهره‌ای بهت‌زده و چشمانی از حدقه بیرون زده، دور از پرسونایی که با نقش‌های تاریخی‌اش در سربداران و بوعلی سینا و ملودرام‌هایی چون «پرنده کوچک خوشبختی» و «پاییزان»، یکی از بهترین بازی‌های کارنامه‌اش را با ایفای نقش دانیال در فیلم «سرب» به ثبت رساند. در سرب، دانیال، جوان یهودی‌ای است که نوری(هادی اسلامی) قرار است او را به‌عنوان شاهد به دادگاه بیاورد. چهره پر از هراس دانیال در فصل معروف دندان‌سازی‌، مقدمه‌ای است برای معرفی شخصیتی که ترس و معصومیت را توامان به همراه دارد. صدای شیک خسرو خسروشاهی، متناسب با بازی خوب امین تارخ در سرب است.

امیرجلال‌الدین/ مادر/ 1369

فرزند عارف‌مسلک خانواده‌ای پرجمعیت که در آستانه مرگ مادر، گرد هم جمع شده‌اند. امیر جلال‌الدین سپیدپوش و روشن‌ضمیر با گفتاری شاعرانه، عارفانه، مثل بقیه آدم‌های فیلم مادر، بیشتر یک تیپ نمایشی را بازتاب می‌دهد. علی حاتمی پرسونای شاعرپیشه امیر جلال‌الدین را در تقابل با منش لمپنی محمد ابراهیم (محمدعلی کشاورز) قرار داد تا از دل کشمکش به جذابیتی نمایشی دست یابد. آرامش امیر جلال‌الدین در فیلم مادر، محصول بازی متناسب و انتخاب درست بازیگر برای نقشی است که تازه حاتمی آن را به زیبایی بقیه شخصیت‌ها ننوشته بود.

حسام / سارا / 1372

در تنها همکاری‌اش با داریوش مهرجویی، در نقش مردی سنتی  طاهرشد که شغلی مدرن (مدیریت بانک) دارد. تارخ در نقش حسام، همسر سارا (نیکی کریمی) مثل بقیه شخصیت‌های فیلم، بیشتر در خدمت جلوه و درخشش کاراکتر زن فیلم قرار دارد. شاید به همین دلیل پس از اکران سارا، تارخ گلایه‌هایی در مورد شخصیت حسام مطرح کرد. در گذر زمان اما، از ایفای نقش حسام به‌عنوان یکی از نقاط قوت کارنامه سینمایی تارخ یاد شد. یکی از مهم‌ترین امتیازات حضور تارخ در این ملودرام زن‌محور مهرجویی، هنرش در حفظ تعادل و توازن در اجرای نقشی است که با وجود ظاهر مثبتش، قرار است تصویری از تمامیت‌خواهی برخاسته از بورژوازی سنتی را هم بسازد. کاری که تارخ به خوبی آن را انجام داده است.

طاهر/ دلشدگان/ 1372

دومین همکاری با علی حاتمی، و باز هم در نقشی عارفانه و عاشقانه طاهر در دلشدگان، خواننده گروه هنرمندان ایرانی رفته به فرنگ است؛ سوته‌دل و عاشق که دل به شاهزاده ترک (لیلا حاتمی) می‌بازد و مرگ تراژیکش هم در یادها می‌ماند. شیوه استفاده علی حاتمی از صدای شجریان برای فصل‌های خوانندگی تارخ و تعمد در سینک نبودن صدا و تصویر، برای پرهیز از لب‌زدن بازیگر هم در نوع خود جالب توجه است.

شوذب/ معصومیت از دست رفته / 1382

این احتمالاً بهترین نقش‌آفرینی تارخ در سریال‌های تلویزیونی است. در نقش شوذب مردی که از اردوگاه خیر به اردوگاه شر می‌پیوندد و به‌خصوص در فصل‌های سر به جنون گذاشتن، یکی از اوج‌های کارنامه بازیگری تارخ است.