مشاغل کاذب خطرناک تر از بیکاری

 رواج مشاغل کاذب و روی آوردن جوان‌ها به این مشاغل، این روزها به‌عنوان یکی از دغدغه‌های کارشناسان اقتصادی و اجتماعی جامعه مطرح است و معتقدند درصورتی که این روند در جامعه تداوم یابد، چالش‌های اساسی اقتصادی و اجتماعی در انتظارمان خواهد بود. ثمین طهماسب‌زاده، پژوهشگر اجتماعی در گفت‌وگو با همشهری به تشریح ابعاد مختلف این موضوع پرداخت.

به‌نظر شما، رواج مشاغل کاذب برای جامعه خطرناک‌تر است یا بیکاری؟ 
به اعتقاد من و اکثر همکارانم رواج مشاغل کاذب به‌مراتب خطرناک‌تر از بیکاری برای جامعه است.
چرا؟ 
در جامعه‌ای که افراد با بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است تدوین برنامه‌های حمایتی و برگزاری دوره‌های حرفه‌آموزی، آنها را به سمت و سوی ایجاد مشاغل سودمند برای توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه رهنمون کند اما در شرایطی که جوان‌ها به سمت مشاغل آسان و کاذب روی می‌آورند، هیچ امیدی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه نمی‌توان داشت..
به‌نظر شما چه شد که سرعت گرایش به سمت مشاغل کاذب در شهرها افزایش یافته؟ 
یکی از مهم‌ترین علل این امر خروجی بی‌حد دانشگاه‌ها و افزایش فارغ‌التحصیلانی است که هیچ بستر شغلی مناسب با تحصیلات دانشگاهی و تخصص آنها در جامعه برایشان فراهم نشده است. دلیل دیگر شرایط سخت پیدا‌کردن شغل و از همه مهم‌تر تغییر یکسری ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی ما در حوزه اشتغال جوان‌ها.
منظورتان از تغییر این ارزش‌ها چیست؟ 
در گذشته ما فرهنگ اوستا و شاگردی داشتیم. بچه‌ها از سنین پایین در فصل تابستان کار کردن پیش بزرگ‌ترها را تجربه می‌کردند و در سنین بالا همان شغل را ادامه می‌دادند، اما حالا در سایه تمرکز خانواده‌ها بر تحصیل فرزندان این سنت فراموش شده و ما شاهد جوانان فارغ‌التحصیل از دانشگاهی هستیم که جز مدرک تحصیلی هیچ آمادگی برای حضور در بازار کار ندارند. به‌خاطر همین ترجیح می‌دهند به مشاغل کاذب روی بیاورند.
مشاغل کاذب چه تأثیرات منفی بر منافع اقتصادی و اجتماعی ما دارد؟ 
هرچه افراد به سمت مشاغل کاذب بروند، از سهم نقش جوان‌ها در بخش تولید جامعه کاسته می‌شود. متأسفانه امروز تحصیل‌کردگان زیادی داریم که حتی در بخش‌هایی مثل فالگیری تلفنی، شب‌مانی نزد بیماران در بیمارستان‌ها، دادزنی، فروش بن خرید و... فعالیت دارند. حالا اگر همه این نیرو و انرژی در مسیر اجرای طرح‌های توسعه‌ای شهرها به‌کار گرفته شود، چه تحول عظیمی در جامعه رخ می‌دهد؟ 
خیلی از جوان‌های شاغل در مشاغل کاذب معتقدند به‌خاطر تبعیض‌های اجتماعی به این سمت و سو روی آورده‌اند. شما هم قبول دارید این مسئله را؟ 
بله، متأسفانه درست است. وقتی جوان‌های تحصیل‌کرده با توانایی‌‌های بسیار به‌خاطر نداشتن حامی جایی در دستگاه‌های اجرایی و مراکز شغلی معتبر ندارند، دچار نوعی یأس اجتماعی شده و این یأس و ناامیدی را با اشتغال در بخشی که هیچ منفعتی برای جامعه ندارد جز کسب درآمد برای خودش، تلافی می‌کند.
مهاجرت هم در رواج این مشاغل مؤثر است؟ 
در شهرهای بزرگی مثل تهران بله. افرادی که از شهرهای کوچک به تهران مهاجرت می‌کنند چون صرفا با هدف کسب درآمد آمده‌اند و آشنایی در این شهر ندارند، به قول عام تن به هر‌کاری می‌دهند این در حالی است که این انتخاب برای بومیان شهر تهران ممکن نیست. بنابراین می‌توان گفت که مهاجرت یکی از مهم‌ترین علل رواج مشاغل کاذب در شهرهای بزرگ به‌خصوص تهران است.
خیلی‌ها معتقدند این مشاغل هم برای جامعه نیاز است.
درست نیست. مشاغل کاذب مشاغلی هستند که اگر حذف شوند هیچ منفعتی از زندگی اجتماعی مردم حذف نمی‌شود. شما فکر کنید ما دادزن نداشته باشیم یا سگ‌گردان نداشته باشیم، آیا واقعا درصورت نبودشان لطمه‌ای به جامعه وارد می‌شود؟ هرگز؛ به‌خاطر همین در رسته مشاغل کاذب قرار می‌گیرند.
برای پیشگیری از افزایش اینگونه فعالیت‌ها در جامعه چه باید کرد؟
باید مسئولان کشور برای جوان‌ها برنامه‌های مدونی داشته باشند و از توان و انرژی آنها در مسیر عمران و آبادی کشور استفاده کنند. با جوانگرایی سیستم مدیریت کشور می‌توانیم ضمن ایجاد انگیزه بین جوان‌ها از اتلاف این انرژی بکاهیم و کشور را در مسیر رشد و توسعه قرار دهیم. جوانی که به فعالیت در حوزه اقتصادی و علمی دلخوش باشد، هرگز به سمت آویزان‌شدن از ساختمان‌های مرتفع و پاک‌کردن شیشه برج‌ها رضایت نمی‌دهد. ما باید برای جوان‌هایمان برنامه‌های مشخص داشته باشیم و به آنها حرفه‌آموزی را قبل، حین و بعد از تحصیلات آموزش دهیم تا شاهد نیروهای توانمند و کارآمدی در جامعه باشیم. ما باید با باور جوان‌ها اجازه ندهیم هر روز یک شغل کاذب دیگری در جامعه شکل بگیرد.