دانشگاه و روزهای پس از دانشگاه

میثم قاسمی

یکی از استادان نام‌آشنای دانشگاه که بیش از ۵۰ سال در دانشگاه صنعتی شریف تدریس کرده، می‌گفت چند هفته پیش یکی از زیرمجموعه‌های وزارت علوم از من و چند نفر دیگر از استادان قدیمی دعوت کرد در جلسه هم‌اندیشی شرکت کنیم. استاد می‌گفت سؤال وزارت علوم این بود که چرا کنکوری‌ها علاقه‌ای به انتخاب رشته‌های علوم پایه و حتی مهندسی ندارند و چند سالی است که حدود ۵۰ درصد واجدان شرایط، اصلاً انتخاب رشته نمی‌کنند؟ آن هم در حالی‌که در سال‌های اخیر، ظرفیت دانشگاه‌های کشور افزایش یافته و اکنون کمتر کسی است که نتواند وارد دانشگاه شود. استاد می‌گفت در آن جلسه ما گفتیم این موضوعی نیست که از طرف دانشگاه برای آن بتوان کاری انجام داد. واقعیت این است که تا صنعت تکانی نخورد و  فارغ‌التحصیلان دانشگاه را جذب نکند، نمی‌توان انتظار داشت نسل در نسل، جوانان در رشته‌های مهندسی تحصیل کنند و بعد بیکار نمانند. او می‌گفت وضعیت به اینجا رسیده که غیراز چند دانشگاه بزرگ و شناخته شده، گاهی قبول‌شدگان در برخی رشته‌ها، نمره کنکورشان در درس تخصصی یک رشته، صفر است؛ مثلاً کسی که رشته مهندسی قبول شده، نمره ریاضی‌اش در کنکور، صفر بوده است. من اینجا نمی‌خواهم درباره کنکور و موضوعات مرتبط با آن سخن بگویم که داستانی جداگانه است. مسئله، به انتخاب رشته و حضور در دانشگاه برمی‌گردد. واقعیت این است که ایران یک کشور صنعتی- به‌معنای رایج آن در جهان- نیست. کشاورزی ما هنوز به شکل سنتی می‌چرخد و صنایع با فناوری‌های چند ده سال پیش، رشد چندانی نداشته‌اند؛ اما در مقابل، دانشگاه‌های ما در سال‌های گذشته هر سال بدون توجه به وضعیت صنعت، صدها و هزاران مهندس در رشته‌های مختلف، تربیت کرده‌اند. این مهندسان پس از فارغ‌التحصیل شدن نتوانسته‌اند کار مناسب خود را پیدا کنند و در نتیجه امروز یا بیکار هستند یا در مشاغل غیرمرتبط فعالیت می‌کنند. بدین‌ترتیب انگیزه نسل‌های بعدی برای تحصیل در این رشته‌ها کم می‌شود. از سوی دیگر غیراز چند دانشگاه بزرگ و شناخته شده کشور، مدرکی که دانشگاه‌های مختلف صادر می‌کنند، چندان از سوی بازار کار ارزشمند شناخته نمی‌شود. طبیعتاً قبول شدن در دانشگاه‌های خاص هم الزامات مختلفی دارد که از حوصله این یادداشت خارج است. برای همین است که بسیاری از شرکت‌کنندگان در کنکور، وقتی می‌بینند امکان قبولی در آن دانشگاه‌ها را ندارند، کلاً انتخاب رشته نمی‌کنند. موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت، ارزش و اهمیت مشاغل است. متأسفانه در رشته‌های کاری مختلف، اغلب خانواده‌ها و مشاوران تحصیلی، برای جوانان مشاغلی را درنظر می‌گیرند که از نظر آنها در حد اعلای آن رشته است؛ مثلاً در رشته علوم تجربی، همه می‌خواهند پزشک متخصص، داروساز یا دندان‌پزشک شوند. این در حالی است که کشور به مشاغل متعددی در این رشته نیاز دارد و افراد می‌توانند با تحصیل در آن رشته‌ها، آینده مناسبی برای خود بسازند. کنکور امسال به پایان رسیده و تکلیف قبول‌شدگان امسال دانشگاه‌ها به زودی مشخص می‌شود؛ اما برای سال آینده و سال‌های بعدی می‌توان از همین امروز برنامه‌ریزی کرد تا این نیروی عظیم، برای آینده کشور به‌صورت مناسب تربیت شود.