شیوع اختلال نقص توجه و تمرکز

سیما قدرتی-روانشناس و مشاور

 از بین مشکلاتی که کودکان بیشتر دچار آن می‌شوند، می‌توان از نقص توجه و تمرکز نام برد که به‌طور کلی از اختلالات شایع در کودکان به شمار می‌رود که البته در دوران اخیر بیشتر هم شایع شده است. 
یکی از دلایل مهم آن هم وقت گذراندن زیاد بچه‌ها در فضاهای مجازی است. شیوع بیماری کرونا و آموزش مجازی باعث شده آنها نتوانند مانند گذشته و حضور درکلاس و برقراری ارتباط چشمی با معلم توجه و تمرکز لازم را داشته باشند و به این بی‌توجهی عادت کرده‌اند. 
نداشتن ارتباط چهره‌‌به‌چهره و مستقیم با مربیان و معلمان و آموزش به روش مجازی و بدون وجود ناظر و مراقب مانع از آن می‌شود که کودک احساس کند یک نفر حواسش به او است.
 همین موضوع می‌تواند مشکل توجه و تمرکز را به‌ویژه در کودکانی که از قبل سابقه کمبود توجه داشته‌اند تشدید کند. در سال‌های اخیر بسیاری از کودکان دچار بی‌نظمی شده‌اند و توجه کمتری به رعایت قوانین نشان می‌دهند. ضمن اینکه خانواده‌ها هم اهمیت کمتری به وضع قوانین و پیروی از آنها توسط فرزندان‌شان می‌دهند.
 همچنین وقتی‌ کودکان در محیط‌های آموزشی و اجتماعی قرار می‌گیرند در این محیط‌ها توجه به رعایت انضباط و آداب‌ اجتماعی هم بیشتر خواهد شد؛ به‌گونه‌ای که آنها به‌مرور یاد می‌گیرند کلاس درس یا هر محیط اجتماعی دیگری قواعد و قاعده خاص خود را دارد.
 به این ترتیب حتی انجام تکالیف آنها هم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و با توجه به اینکه در آموزش مجازی لازم نبوده بچه‌ها مانند قبل در کلاس حضور داشته باشد، هر زمان دلشان خواست از جای خود بلند می‌شدند و صحبت می‌کردند و همین موضوع باعث شده قانون‌پذیری آنها کمتر شود. مجموعه این عوامل باعث بروز مشکلاتی در یادگیری کودکان و نوجوانان شده است. یعنی مراحل یادگیری در آنها کندتر شده و سخت‌تر و دیرتر یاد می‌گیرند.
 مشکل وضع قواعد و قوانین به‌ویژه در خانواده‌هایی که در آنها کودکان توجه لازم را دریافت نمی‌کنند و همچنین در اجرای قوانین نیز ضعیف عمل می‌شود، بیشتر است. البته چنین مشکلاتی همیشه وجود داشته، اما بی‌توجهی خانواده‌ها به وضع قوانین در سال‌های اخیر باعث هرج و مرج بیشتر در رفتارهای فرزندان‌شان شده است. می‌توان گفت حضور کودکان و نوجوانان در محیط‌های آموزشی و دریافت توجه درست، به‌اندازه و مطلوب از اینگونه محیط‌ها ارتباط مستقیمی با عملکرد و توجه بیشتر آنها به مواد درسی دارد.
 از مشکلات شایع دیگری که در چند سال اخیر بیشتر در بچه‌ها دیده می‌شود، مشکلات مربوط به خلق و خوی آنهاست. پرخا‌شگری و حالت‌های افسردگی درنوجوانان در این سال‌ها شدت پیدا کرده و تعداد مراجعات زیادی برای درمان این حالات وجود دارد. دلیل آن هم وجود مشکلات زیادی است که در خانواده و روابط بین اعضای خانه دیده می‌شود و رابطه بین کودکان با والدین را هم شامل می‌شود.
 آموزش مجازی مدارس و ماندن کودکان در خانه و همچنین ابتلا به بیماری کرونا و مشکلات ناشی از آن هم بر پرخاشگری و خلق و خوی کودکان و نوجوانان تأثیر مستقیمی دارد و باعث شدت پیدا کردن چنین اختلالاتی می‌شود. وقتی نوجوانان ساعت‌های زیادی از اینترنت، گوشی موبایل، لپ‌تاپ و اینگونه ابزارها استفاده می‌کنند استفاده آنها فقط محدود به آموزش نمی‌شود. چرا که فرزندان‌شان اغلب به بهانه انجام تکالیف، ساعات بسیار زیادی از وقت‌‌شان را صرف این بخش می‌کردند.
 توجه داشته باشیم اگر بازی‌های آنلاین و گشت و گذارهای متعدد در صفحه‌های مجازی به خوبی مدیریت نشوند، مشکلات زیادی به‌دنبال خواهند داشت؛ مثل کم‌تحرکی، افزایش وزن، بی‌حوصلگی و کمبود خلاقیت. 
موضوع بسیار مهمی که در 2سال کرونا شاهد آن بودیم تأخیر در رشد اجتماعی و کلامی کودکان است. ارتباط داشتن با همسن و سالان و قرار گرفتن در محیط‌های اجتماعی مختلف باعث آشنایی کودک با محیط بیرون از خانه می‌شود. ولی شیوع کرونا باعث شد کودکان به‌ویژه آنها که قرار بود وارد مهدکودک یا دبستان شوند، نتوانند چنین ارتباطی را تجربه کنند و تعاملات کمتری با دیگران داشته باشند.
 همین موضوع باعث می‌شود نتوانند اصول و قواعد اجتماعی شدن، مهارت‌ برقراری ارتباط، توانایی مشارکت و همکاری گروهی و همچنین همدلی را یاد ‌بگیرند.
 بسیاری از کودکان دردوران کرونا از نظر روابط اجتماعی هم دچار ضعف شده‌اند و در مواجهه با دیگران و برقراری ارتباط دچار اضطراب می‌شوند.