زخم قدیمی زیرساخت فیبر نوری

چندین سال است که همه از مشکلات ریشه‌ای و زیرساختی اینترنت کشور خبر دارند اما کمتر کاری برای آن صورت گرفته است. برخلاف همه کشورهای دیگر در ایران به جای رشد زیرساخت اینترنت ثابت، طی سال‌های گذشته همه نگاه‌ها معطوف به اپراتورهای تلفن همراه و اینترنت موبایل بوده است. این در حالی است که در کشورهای دیگر اینترنت ثابت به‌عنوان اینترنت اصلی و مصرفی اکثر مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد و اینترنت موبایل برای کارهای سبک‌تر در دسترس است.
روز دوشنبه رئیس‌جمهوری در نشست خبری خود در پاسخ به سؤالی درباره سرعت اینترنت با بیان اینکه در سال‌های گذشته اقداماتی که برای تأمین زیرساخت‌های اینترنت باید انجام می‌شده که‌ نشده است، گفت: اگر این اقدامات انجام می‌شد امروز شاهد این مشکلات نبودیم؛ لذا باید این عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم. سید ابراهیم رئیسی با یادآوری یکی از وعده‌های خود در زمان انتخابات یعنی در دسترس بودن اینترنت برای دهک‌های پایین، تأکید کرد: وزیر ارتباطات اعلام کرده که ۳دهک پایین دسترسی‌شان به اینترنت رایگان شده است. آخرین آمارهای سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نشان می‌دهد که از مجموع حدود ۱۰۸میلیون مشترک اینترنت پهن‌باند کشور تنها حدود ۱۱میلیون مشترک اینترنت پهن‌باند ثابت در کشور وجود دارد؛ به این معنا که حدود ۱۰درصد مشترکین، امکان استفاده از اینترنت ثابت را دارند و حدود ۹۰درصد دیگر تکیه‌شان به اینترنت موبایل است.

اتفاقی که نیفتاد 
از کل مشترکین اینترنت کشور هم تنها ۰.۱۹درصد به اینترنت فیبر نوری دسترسی دارند. یعنی ۹۹.۹۸درصد دیگر مشترک اینترنت ADSL هستند که فناوری منسوخ‌شده به‌حساب می‌آید. در ADSL از کابل مسی تلفن استفاده می‌شود و عملا امکان فراهم کردن اینترنت با سرعت بالا برای آن وجود ندارد.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات در چند گفت‌وگوی خود با همشهری طی دوران وزارتش هم به این مسئله اشاره کرده بود. او گفته بود: کابل مسی واقعا در ماجرای سرعت اینترنت یک دست‌انداز و چالش بزرگ است. جهرمی گسترش پیدانکردن زیرساخت‌های فیبر نوری را یکی از مشکلات مهم دوران وزارت خود می‌دانست و در این رابطه گفته بود: اگر احساس کنیم این مرحله پیش نمی‌رود و مشکل تامین سرمایه حل نمی‌شود، باید موضوع را به دولت ارجاع دهیم و بخواهیم دولت کمک کند.

زیرساخت‌هایی که فراهم نشد 
واقعیت این است که برخلاف اینترنت موبایل، در دوران دولت گذشته زیرساخت‌های اینترنت ثابت گسترشی پیدا نکرد و چالش‌های آن حل نشد.
کاربران کشورهای جهان از اینترنت موبایل بیشتر برای کارهای با حجم دانلود پایین استفاده می‌کنند و این اینترنت ثابت است که نیازهای آنها را مثلا برای دیدن فیلم‌های آنلاین باکیفیت بالا(HD و بالاتر)، تلویزیون اینترنتی و موارد دیگری که نیاز به سرعت و حجم بالای دانلود دارند برآورده می‌کند.
اینترنت فیبر نوری می‌تواند به سرعت یک‌گیگابیت بر ثانیه برسد، اما در اینترنت همراه حتی نسل‌های ۴ و ۵ محدودیت سرعت فراوان وجود دارد. وقتی تکیه بر اینترنت موبایل باشد، به‌خاطر ظرفیت پایین دکل‌های ارتباطی عملا مصرف زیاد می‌تواند اینترنت کشور را فلج کند. ماجرا مانند این است که از اتوبانی دوبانده ۵ یا ۶باند خودرو قصد عبور داشته باشند. این مسئله و کندی اینترنت در دوران کرونا به‌خوبی مشهود بود. این در حالی است که فیبرنوری بزرگراهی ۱۰ یا ۲۰بانده به‌حساب می‌آید. علاوه بر این تکیه اینترنت موبایل به فرکانس‌های رادیویی عملا کار را ساخت می‌کند و هرنوع تداخلی می‌تواند سرعت آن را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد.

تأمین زیرساخت؛ تنها راه نجات
آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل شاتل موبایل به‌عنوان یکی از بازیگران اکوسیستم ارتباطی کشور، بر توسعه پهنای باند ثابت تأکید می‌کند. او این توسعه را هم به معنای دسترسی‌پذیری، ثبات، تعرفه‌گذاری و مقرون‌به‌صرفه بودن و هم از نظر توسعه تکنولوژی می‌داند. کریم‌بیگی بر این باور است که «کلید توسعه دسترسی‌پذیری مردم و کلید پرکردن شکاف دیجیتال، توسعه پهنای باند ثابت (fix broadband) و در راس آن فیبر نوری است».
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه در هیچ‌جای دنیا، اینترنت موبایل به‌عنوان پهنای باند اصلی و زیرساخت اصلی ارتباطی کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، می‌گوید: «در کشورهایی مانند سوریه و افغانستان که زیرساخت ارتباطی ثابت نداشتند، اینترنت موبایل فقط به‌طور موقت نقش ایفا می‌کرد.»
کریم‌بیگی تأکید می‌کند که استفاده از اینترنت موبایل نه می‌تواند ادامه‌دار باشد و نه می‌تواند برای کاربران، اپراتورها و حاکمیت توجیه اقتصادی داشته باشد. او دلیل این موضوع را اینگونه توضیح می‌دهد: «پهنای باند ثابت و در راس آن فیبر نوری یک زیرساخت باثبات و بدون محدودیت است. درحالی‌که پهنای باند موبایل محدودیت مشخصی به نام فرکانس دارد که هر چقدر مصرف مشترکان دیتای آن افزایش یابد، مدام با کاهش کیفیت و کمبود منابع فرکانسی مواجه می‌شود.»کریم‌بیگی در ادامه می‌گوید: «به این ترتیب بدون اینکه نیاز باشد که فرکانس جدیدی را به اپراتورهای موبایل ارائه دهیم، ظرفیت جدیدی را در شبکه تلفن همراه خالی می‌کنیم.»