در قرآن شریف و منابع روایی، بحث غیظ و غضب، تحت عناوین مختلف، مورد بررسی قرار گرفته است. در آیه 134آل عمران آمده است: همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق میکنند و خشم خود را فرو میبرند و از خطای مردم در میگذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.
در آیه 43سوره فصلت آمده است:« هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن! ناگاه خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی میشود و این خصلت را جز کسانی که شکیبا بودهاند، نمییابند و آن را جز صاحب بهرهای بزرگ، نخواهند یافت.»
در سوره شوری آیه 73 درخصوص یکی از ویژگیهای بارز مومنین میخوانیم که « مومنین زمانی که خشمگین میشوند (با فروخوردن خشم خود) عفو میکنند.»
پیامبر اعظم(ص) میفرمایند: «آنکه در فروبردن خشم از دیگران بیشتر است از همه کس دوراندیشتر است.» و در جای دیگر از آن حضرت نقل شده است: «میخواهید شما را با آن کس که از همه زورمندتر است، رهبری کنم؟ آنکه هنگام خشم، بهتر خود را نگاه میدارد.»
بیشتر آیات و روایات در راستای عصبانیت، غیظ و غضب، قبل از آنکه نحوه درمان را بازگو کنند، جنبه پیشگیری را بیان کردهاند. به همین جهت قرآن شریف در آیه 84سوره یوسف و آیه 37سوره شوری، مسلمانان را در مورد فروبردن خشم و پیشگیری از آن تشویق میکند.
رسول گرامی اسلام ص میفرمایند: «وَ أَحْزَمُ النَّاسِ أَکظَمُهُمْ لِلْغَیظِ». و استوارترین مردم هم کسی است که خشم خود را فرو برد. (من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص: 395)
منابع روایی از امام علی(ع) این چنین نقل قول کردهاند: «از خشم بپرهیزید که آن آتشی سوزاننده است.» در روایات دیگری از ایشان نقل شده است که «خشم ایمان را آنچنان فاسد میکند که سرکه عسل را.»
از امام باقر(ع) نقل شده است که در کتاب تورات در ضمن مناجات خدای عزوجل با موسی(ع) آمده است: «ای موسی خشم خود را از کسی که تو را بر او مسلط ساختهام، بازگیر تا خشم خود را از تو بازگیرم.» در روایت دیگری از آن حضرت نقل شده است: «غضب، آتش پارهای است از شیطان که در باطن فرزند آدم است و چون کسی از شما عصبانی شد، چشمهای او سرخ میشود و باد به رگهای او میافتد و شیطان در وجودش داخل میشود.»
امام صادق(ع) در این خصوص میفرمایند: «هیچ بندهای خشم خود را فرو نخورد، مگر اینکه خداوند عزوجل بر عزت او در دنیا و آخرت افزود». در حدیث دیگری نیز از آن حضرت نقل شده است: 3فرد هستند که جز در 3جا شناخته نمیشوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نیازمندی.
در روایت دیگر آمده است: «الغضب من الشّیطان و الشّیطان خلق من النّار و الماء یطفی النّار؛ خشم از شیطان است و شیطان از آتش پدید آمده و آتش را با آب میتوان خاموش کرد؛ وقتی یکی از شما خشمگین شود، وضو گیرد.» (نهجالفصاحه، ص: 586)
«خشمگینی» از منظر قرآن و روایات
در همینه زمینه :