۴٠٠هکتار اراضی حفاظت‌شده آزاد شد

زهرا رفیعی- روزنامه‌نگار

400هکتار از اراضی مناطق حفاظت‌شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست که در تصرف غیرقانونی بودند، طی یک سال اخیر آزادسازی شد. این در حالی است که فقط 8 استان آمارهای به‌روز خود را در سامانه جدید سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌منظور رصد زمین‌خواری در مناطق حفاظت‌شده، ثبت کرده‌اند و آمارها قطعا بیشتر است.
مناطق چهارگانه ‌عمدتا به‌دلیل مرغوبیت بالایی که دارند، هدف زمین‌خواری قرار می‌گیرند. این تخلف در برخی موارد با چراغ خاموش صورت می‌‌گیرد و در حاشیه مستثنیات درون مناطق صورت می‌گیرد. در برخی موارد نیز مصوبات سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر گریبان این مناطق را گرفته و عمدتا با نامه‌نگاری و شکایت به دیوان عدالت اداری کار پیش رفته است.
روز گذشته رضا انجم‌‌شعاع به مناسبت هفته دولت خبر داد که حدود ٢هزار پرونده در زمینه مسائل مختلف محیط‌زیست در سطح کشور مفتوح است و بخشی از این پرونده‌ها به مناطق چهارگانه حفاظت‌شده مربوط بود که بخشی از آنها به تصرف غیرقانونی درآمده بودند که با پیگیری‌های صورت‌گرفته حدود ۴٠٠هکتار آزاد و به مناطق حفاظت‌شده برگشت داده شده است.
معاون امور حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست تأکید کرد: یکی از تأکیدات ما در این آزادسازی حفظ خاک و سایر مولفه‌های زیستی اعم از پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری است. چون برای تولید یک سانتی‌متر خاک به حداقل ٨٠٠سال زمان نیاز است، بنابراین حفظ محیط‌زیست در مناطقی مانند زاگرس و هیرکانی که جزو ذخایر ارزشمند کشور هستند، از اهمیت زیادی برخوردار است. در دیوان عدالت اداری نیز ۱۵۷پرونده داشتیم که ۹۰درصد آنها در جهت ابطال دستورالعمل‌های سازمان بود که توانستیم این آرا را به‌نفع سازمان حفاظت محیط‌زیست دریافت کنیم. ۱۴۰پرونده دیگر نیز در حال پیگیری و رسیدگی است.
رضا اقتدار، مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها‌ و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست اما در گفت‌وگو با همشهری، میزان آزاد‌سازی اراضی واقع درون مناطق حفاظت‌شده در یک سال گذشته را بیشتر از آمارهای ارائه‌شده توسط معاونت حقوقی این سازمان اعلام کرد و گفت: تنها در یک مورد در پارک ملی بمو 1400هکتار رفع تصرف شد. او می‌گوید: دلیل تعرض و تصرف زمین‌های واقع در مناطق حفاظت‌شده بستگی به موقعیت آنها دارد. زمین‌های این مناطق که جزو اراضی ملی نیز هستند، برای توسعه کشاورزی یا ساخت‌وساز از سوی افراد حقیقی و حقوقی تصرف می‌شود. مسئولیت برخورد با تغییر کاربری اراضی ملی، حتی اراضی واقع در مناطق چهارگانه نیز با وزارت جهاد و کشاورزی است. سازمان حفاظت محیط‌زیست گزارش تغییر کاربری‌ها را ارسال و در نهایت حکم قلع‌وقمع را کمیته آزادسازی (تبصره یک ماده یک استانی) صادر می‌کند. رضا اقتدار با اشاره به تنوع تصرفات در سراسر کشور می‌گوید: اراضی منطقه حفاظت‌شده ورجین در البرز مرکزی که فشم، شمشک، دیزین و... در آن واقع شده، جزو مرغوب‌ترین اراضی کشور است که متصرفان به‌دنبال تصرف برای ویلاسازی هستند. در منطقه‌ای دیگر مثل پارک ملی ارسباران واقع در آذربایجان شرقی، اراضی کشاورزی خواهان بیشتری دارد و پرونده‌ها حول محور تغییر اراضی ملی به زمین کشاورزی بیشتر است. در روستای زیارت در پارک ملی گلستان و منطقه جهان‌نما نیز ارزش زمین بسیار گران‌تر از شهر تهران است.
دشت ارژن در استان فارس هم بیشتر با هدف توسعه گردشگری مورد تعرض و تصرف قرار می‌گیرد و در این منطقه افراد متخلف به‌دنبال احداث رستوران بین‌راهی و مغازه در حاشیه جاده درون ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن هستند. او قلع‌و‌قمع اراضی تصرف‌شده را مستلزم تامین بودجه‌ای می‌داند که اعتبار آن از عهده بودجه‌ سازمان حفاظت‌محیط‌زیست خارج است. اقتدار می‌گوید: برای سازمان رفع تصرف اولویت بیشتری دارد و در مرحله بعد کم‌کم قلع‌و‌قمع صورت خواهد گرفت. در برخی موارد محدود، تصرف اراضی منجر به ساخت باغاتی شده ‌که مردم محلی از آن به‌عنوان تفرجگاه استفاده می‌کنند. مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست مهم‌ترین مشکل این سازمان در آزادسازی اراضی تصرف‌شده را واگذاری اراضی از سوی سازمان جنگل‌‌ها و مراتع سابق و سازمان منابع طبیعی فعلی عنوان می‌کند و می‌گوید: براساس «تبصره5 ماده33 اصلاحی قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع» قانونگذار تکلیف کرده اراضی که به‌صورت غیرقانونی واگذار شده باشند، «مسترد» شوند. با وجود اینکه هیچ جای قانون اشاره به درخواست نظر کارشناسی برای تعیین مفید یا بی‌ارزش بودن زمین متصرف‌شده وجود ندارد؛ در دادگاه‌ها قضات شرایط زمین را ملاک قرار می‌دهند و اگر زمین متصرفه کارکرد حفاظتی خود را از دست داده باشد، رأی متفاوتی صادر می‌شود. همین موضوع منجر به اطاله دادرسی در پرونده‌های مربوط به آزادسازی اراضی واقع در مناطق چهارگانه شده است. از ابتدای امسال سازمان حفاظت محیط‌زیست، سامانه‌ای برای رصد زمین‌های متصرفه و آزادشده در هر استان راه‌اندازی کرده است که به گزارش دفتر برنامه‌ریزی و پشتیبانی مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکنون 8استان کشور میزان آزادسازی‌ اراضی خود را اعلام کرده‌اند.