رژیم تحریم؛ ناتوان در برابر روسیه

جنگ اوکراین وارد هفتمین ماه خود شده و غربی‌ها از شکست رژیم تحریم‌ علیه روسیه ابراز نگرانی می‌کنند؛ تحریم‌هایی که در ابتدا قرار بود در قامت تهدید، مانع از آغاز درگیری نظامی شود، که نشد. تحریم‌ها در ادامه نیز نتوانست سربازان روسیه را از خاک اوکراین بیرون بکشد و ماشین جنگی روسیه را از کار بیندازد.
زمانی که زمزمه‌های آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین شنیده می‌شد، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، با تأکید بر اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه گفته بود اقتصاد این کشور با عواقب ویرانگری روبه‌رو خواهد شد. به‌گفته ناظران، هدف مرحله نخست تحریم‌های غرب علیه روسیه بازدارندگی، مرحله دوم فرسایش اقتصادی و مرحله سوم از هم پاشیدگی اقتصادی بود که تقریبا هیچ یک کاملا محقق نشده است.
نشریه فارین پالسی با اشاره به این سیاست غرب نوشته: تهدید به تحریم‌ در مرحله بازدارندگی موفق نبود. سابقه تاریخی هم نشان می‌دهد جز در مواردی معدود، تهدید به تحریم قادر نبوده طرفی را که مصمم به آغاز جنگ است از این کار باز دارد. بنیتو موسیلینی دیکتاتور سابق ایتالیا، قصد داشت در سال 1935به اتیوپی حمله کند، صدام رئیس‌جمهوری اسبق عراق 1990می‌خواست کویت را اشغال کند و شوروی در سال 1979 قصد حمله به افغانستان را داشت و در هیچ‌یک از این موارد تهدید به تحریم نتوانست مانع از آغاز جنگ شود. با این حال پس از حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه اعمال شد که هدفش تحمیل هزینه‌های سنگین اقتصادی به مسکو بود تا شاید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را مجبور به عقب‌نشینی کند.
تحریم‌های مالی دسترسی روسیه به سیستم مالی بین‌المللی را تا حد زیادی متوقف کرد. مثلا، نزدیک به نیمی از 640میلیارد دلار ذخایر ارزی این کشور مسدود شد. همچنین فناوری‌هایی مانند نیمه‌رساناها که هم برای ساخت تجهیزات نظامی و هم برای محصولات تجاری چون تلفن‌های همراه و خودروها حیاتی هستند تحریم شدند. علاوه براین، بیش از هزار شرکت چند ملیتی، روسیه را ترک کردند یا فعالیت خود را در این کشور کاهش دادند. بیش از 600مقام روسی ازجمله شخص پوتین و خانواده او تحریم شدند. در این میان، تحریم بخش انرژی روسیه به‌دلیل اهمیت استرات‍ژیکش برای هر دو طرف روندی کندتر و کم‌اثرتر داشت. اما در مجموع تحریم‌ها تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد روسیه داشته است. گفته شده، روسیه کمترین تولید ناخالص ملی از دهه 1990میلادی را خواهد داشت. ارزش روبل به‌شدت سقوط کرده و تورم در کل اقتصاد این کشور به سطح بی‌سابقه 18درصد رسیده است. در این میان، گرچه بسیاری از کشورها به جرگه تحریم‌کنندگان پیوستند اما برخی از قدرت‌های بزرگ چون چین و هند مسیر متفاوتی را در پیش گرفتند. چین علاوه بر افزایش واردات نفت از روسیه، برخی قطعات مربوط به تجهیزات نظامی را در اختیار مسکو گذاشت و در مجامع جهانی نیز از مسکو حمایت کرد. هند نیز به‌دلیل پایین آمدن قیمت نفت روسیه، واردات خود از روسیه را از یک درصد به بیش از 20درصد رسانده است؛ روندی که تردیدهای جدی را   به کارآمدی سیاست منزوی کردن کرملین ایجاد کرده است.

شکاف احتمالی در اتحاد غرب
نشریه نشنال اینترست نیز با اشاره به وضعیت تحریم‌های روسیه نوشته که تبعات اقتصادی تحریم‌ها چشمگیر بوده اما ویرانگر نبوده است. آمارهای منتشر شده 2ماه قبل نشان می‌دهد که با برقراری ثبات در برخی از بخش‌های صنعتی، روند کوچک شدن اقتصاد روسیه متوقف شده است. همچنین بنا بر آمارهایی که اخیرا دویچه‌وله منتشر کرده، مقام‌های روسیه موفق شده‌اند که طیف گسترده‌ای از طرح‌های واردات موازی را پیاده کنند که تاحدی بازارها را آرام کرده است. به همین دلیل است که امروز گرچه تولیدکنندگان غربی دیگر به‌طور مستقیم محصولات خود را به بازارهای روسیه عرضه نمی‌کنند اما بسیاری از این کالاها در مراکز خرید شهرهای بزرگ روسیه در دسترس هستند که اغلب از مبادی غیررسمی کشورهای همسایه چون قزاقستان، بلاروس و ارمنستان وارد روسیه می‌شوند. حجم چنین معاملاتی که اصطلاحا در
«بازار خاکستری» انجام می‌شود از 3ماه قبل به 6.5میلیارد دلار رسیده و انتظار می‌رود که تا پایان سال‌جاری میلادی به 16میلیارد دلار برسد.
در ادامه گزارش نشنال اینترست آمده: کارشناسان می‌گویند آشکار شدن اثرات تحریم بر اقتصاد روسیه ممکن است سال‌ها وقت بگیرد اما حتی این هم نمی‎تواند تضمین کند که تبعات تحریم‌ها بتواند ماشین جنگی روسیه را از کار بیندازد یا تغییرات معناداری را در سیاست خارجی مسکو پدید آورد. این در حالی است که بحران انرژی و تهدید رکود اقتصادی در اروپا جدی است. آلمان به‌عنوان موتور محرکه اقتصاد اروپا در آستانه رکود اقتصادی قرار دارد و چالش‌های جدی اقتصادی اکنون رهبران اتحادیه اروپا را نگران کرده که مبادا دولت‌های عضو این اتحادیه از رژیم تحریم‌ها علیه روسیه فاصله بگیرند. حتی پیش از اینکه گازپروم غول انرژی روسی، تهدید کند که انتقال گاز به اروپا را متوقف می‌کند حدود 50درصد از آلمانی‌ها مذاکره را به تقابل با مسکو ترجیح می‌دادند؛ و از آنجایی که هیچ پایان زودهنگامی برای جنگ روسیه و اوکراین متصور نیست به‌نظر می‌رسد که خطر انشقاق در جبهه غرب پیش از اثرگذاری جدی تحریم‌ها بر اقتصاد روسیه بسیار جدی است.