استثمارگر بدون رقیب

محمدرضا مرادی -  تحلیلگر سیاسی

انگلیسی‌ها هر چند پس از اسپانیایی‌ها، پرتغالی‌ها و فرانسوی‌ها وارد ماجرای استعمارگری شدند، اما خیلی زود نفوذ و اشغالگری خود را در سراسر جهان گستراندند. گام‌های ابتدایی استعمار انگلیس در آمریکای شمالی برداشته شد، اما سفرهای اکتشافی کشتی‌های انگلیسی به قاره آمریکا، جز ورود به چندین مستعمره‌نشین در سواحل غربی آمریکا نتیجه‌ای نداشت؛ به‌ویژه که اسپانیایی‌های پیشگام در این زمینه، سرزمین‌های ثروتمندی را فتح کرده بودند و به‌شدت از آنها محافظت می‌کردند. با این حال، انگلیسی‌ها به مرور بخش‌های زیادی از کانادا را تصرف کردند، سال‌ها بعد توانستند بر سواحل شرقی سرزمین آمریکا تسلط یابند، ایالت‌هایی را در آنجا مال خود کنند، بر رقبای اسپانیایی و فرانسوی و هلندی خود غلبه کرده و به قدرت بدون رقیب آمریکای شمالی بدل شوند.
با ورود به قرن18 تغییر اساسی در تمرکز امپراتوری بریتانیا از نیمکره غربی به نیمکره شرقی رخ داد و همزمان با کاهش نفوذ این کشور در آمریکای شمالی، شاهد افزایش حضور و نفوذش در شرق، به‌ویژه در هندوستان هستیم. هندوستان، برای انگلستان یک منبع ثروت بیکران بود. آنها از هندوستان گندم، جو، پنبه، برنج و همچنین طلا، یاقوت، زمرد، الماس و ... به انگلستان صادر می‌کردند.
با اینکه بریتانیا 13مستعمره مهم خود را پس از استقلال آمریکا در سال۱۷۸۳میلادی از دست داد، اما گسترش مستعمرات در آسیا، آفریقا، اقیانوسیه و پیروزی بر ناپلئون در سال۱۸۱۵ میلادی بریتانیا را برای بیش از یک قرن به قدرت بلامنازع جهان تبدیل کرد و به آن کشور امکان داد که بیش از پیش حیطه قدرت خود را در جهان بگستراند. در این دوران، برخی از مستعمرات بریتانیا که دارای ساختار جمعیتی مهاجر سفیدپوست بودند، خودمختاری نسبی دریافت کردند و برخی از آنان تبدیل به قلمروهای بریتانیا شدند. به واقع انگلستان توانست اسپانیا را در قرن16، هلند را در قرن17 و فرانسه را در قرن18 میلادی پشت‌سر بگذارد و با تکیه بر قدرت نیروی دریایی، برتری خود را در جهان تحمیل کند.
در سال1885 میلادی با برگزاری کنفرانس برلین، هجوم برای فتح آفریقا توسط کشورهای استعمارگر آغاز شد. در این دوره، شاهد حضور سلطه‌طلبانه گسترده انگلیسی‌ها در قاره سیاه هستیم. امپریالیسم بریتانیا در مسابقه برای تصرف نواحی امیدبخش و مناطق استراتژیکی مهم‌ پیروز شد و 12.200.000کیلومترمربع از اراضی آفریقا را گرفت.
بریتانیا در آغاز سده بیستم، بزرگ‌ترین امپراتوری استعماری جهان بود و در سال1900، مساحت کل مستعمرات و سرزمین‌های وابسته به بریتانیا، 109برابر مساحت سرزمین اصلی بریتانیا و جمعیت آنها 8.8برابر جمعیت این کشور بود. بریتانیا 44.9درصد مستعمرات جهان را در اختیار داشت.