باتلاق ویتنام

محمدرضا مرادی ‌ _ تحلیلگر سیاسی

سیاست‌های گسترش‌گرایانه فرانسوی‌ها که سخت غرق در رقابت‌های استعماری با رقیب دیرینه خود انگلیسی‌ها بودند، موجب شد تا تلاش برای تسلط بر جنوب شرق آسیا به یکی از مهم‌ترین سیاست‌های این کشور در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی بدل شود.
در سال 1840 بود که نخستین ناوگان فرانسوی به بهانه حمایت از مسیونرهای فرانسوی متعلق به فرقه «ژزوئیت» که در هندوچین فعالیت داشتند، به آب‌های جنوبی سرزمین ویتنام وارد شدند و این آغاز سلطه صدساله آنها بر سرزمین ویتنام، کامبوج و لائوس بود.
زمانی که نیروهای اشغالگر فرانسوی، مناطق حاصلخیز جنوب ویتنام را اشغال کردند (1867- 1859) رهبران ویتنام در پایتخت کشور، اظهار امیدواری می‌کردند که مهاجمان اگر کشور را ترک نکنند، از مناطق جنوبی جلوتر نخواهند آمد، اما این خیال باطل در عمل تحقق نیافت و فرانسه در دهه 80قرن نوزدهم، بر سراسر ویتنام تسلط یافت.
فرانسوی‌ها مزارع بزرگ این سرزمین پهناور را به فرصتی برای بهره‌برداری به نفع کشور خود تبدیل کردند و عملا ویتنامی‌ها را به عمله‌های زمین‌های بزرگ خود تبدیل کردند. این فاجعه وقتی کامل شد که پس از کشف اهمیت کائوچو در صنعت، فرانسوی‌ها هندوچین را منطقه مناسبی برای کشت آن تشخیص دادند. در ویتنام، به‌طور عمده کارگران مزارع کائوچو ویتنامی بودند، ولی این امر نه‌تنها باعث بهبود وضع آنها نبود، بلکه فلاکت آنها را هم بیشتر کرده بود؛ زیرا درصورت تمرد از دستورات فرانسوی‌های غاصب، به‌شدت تنبیه می‌شدند. اسنادی که بعدها در پاریس منتشر شد و خشونت حاکمان فرانسوی را بر ملا کرد، رسوایی بزرگی برای این کشور به‌وجود آورد. در دهه ۱۹۳۰، شورش‌های ضد‌استعماری، آغازگر دوره‌ای از جنگ و اشغال بود که به‌مدت ۴۰سال طول کشید. در ۱۹۴۰، ژاپن، ویتنام را اشغال و حکومت دست‌نشانده‌ای برپا کرد. در ۱۹۴۱، هوشی‌مین، رهبر کمونیست، «ویت‌مین» را به‌صورت ارتش ملی‌گرای چریکی برای جنگ با ژاپنی‌ها بنیان نهاد. پس از تسلیم ژاپن، جمهوری دمکراتیک ویتنام، با ریاست هوشی‌مین در هانوی تأسیس شد، اما فرانسوی‌ها بازگشته بودند تا بر استعمارگری خود ادامه دهند، ولی مبارزان ویتنامی دست‌بردار نبودند و سال‌ها به جنگ علیه فرانسوی‌ها ادامه دادند. در سال 1954، فرانسه پس از یک شکست سرنوشت‌ساز در دین‌بین‌فو، تصمیم گرفت تا از ویتنام برود؛ هر چند این رفتن با تجزیه ویتنام به شمالی و جنوبی همراه بود. در جنگ فرانسه و ویتنام، درحالی‌که ویت‌مین حدود نیم‌میلیون نفر کشته داد، میزان تلفات غیرنظامی براساس برخی تخمین‌ها بین 800هزار تا 2میلیون نفر بود.