دانش
نقش پررنگ بحران اقلیمی در گسترش بیماریهای عفونی
مطالعات نشان می‌دهد که نیمی از بیماریهای ویروسی قابل انتقال به انسان، به‌دلیل خطرات مرتبط با تغییرات آب و هوایی تشدید شده‌اند
زهرا خلجی- روزنامه‌نگار
خطر تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، وارد فاز جدیدی شده است. همیشه تصور عمومی این بود که بشر با زیاده روی در استفاده از منابع طبیعی، باعث تغییرات اقلیمی شده که به ضرر کره زمین و در مرتبه بعدی خود انسان است. اما محققان اخیرا با انجام یک مطالعه جدید و جامع در مورد ارتباط بین بیماری و مخاطرات اقلیمی به این نتیجه رسیده‌اند که بیش از نیمی از بیماریهای انسانی که به سبب عوامل بیماری زا بروز پیدا می‌کند، در برخی مواقع به‌دلیل نوع تأثیرات مرتبط با بحران آب و هوایی بدتر شده‌اند.
به گزارش گاردین، این مقاله نشان می‌دهد که بیماری‌هایی مانند زیکا، مالاریا، دانگ، چیکونگونیا و حتی کووید-19 به واسطه اثرات آب و هوایی مانند امواج گرما، آتش‌سوزی‌های جنگلی، بارندگی شدید و سیل تشدید شده است. محققان در این مطالعه نوشتند که در مجموع، بیش از هزار مسیر مختلف برای اثرگذاری بیشتر بر شیوع بدتر این بیماریها وجود دارد. در واقع این مجموعه از تهدیدها برای اجتماع انسانی، بیش از حد متعارف است.
گرمای هوا و افزایش ناقلین بیماری
به واسطه گرمای جهانی و تغییر الگوهای بارندگی دامنه ناقلین بیماریها مانند پشه، کنه و کک نیز در حال گسترش است که در نتیجه باعث گسترش مالاریا، بیماری لایم، ویروس نیل غربی و سایر شرایط می‌شود. تخریب منازل و مراتع با توفان و سیل که به آوارگی مردم می‌انجامد، آنها را به پاتوژن‌هایی که باعث شیوع گاستروانتریت و وبا می‌شوند نزدیک‌تر کرده است.
از سوی دیگر تأثیرات آب و هوایی توانایی انسان را برای مقابله با برخی از عوامل بیماری زا تضعیف کرده است؛ برای مثال خشکسالی می‌تواند منجر به بهداشت نامناسب و در نتیجه اسهال خونی، حصبه، تب و سایر بیماریها شود. کامیلو مورا، جغرافیدان دانشگاه هاوایی که این تحقیق را رهبری می‌کرد، گفت: به‌دلیل تغییرات اقلیمی، همه محرک‌های بیماری‌زا در سراسر زمین را که چیزی حدود هزار مورد را شامل می‌شود بررسی کردیم. هنوز هم چندین بیماری وجود دارد که عوامل انتقال آن در انتظار رها شدن هستند.
تشدید بیماریهای عفونی
محققان بیش از 70هزار مقاله علمی را که ارتباط بین مخاطرات مختلف آب و هوایی و بیماریهای عفونی را تجزیه و تحلیل می‌کرد بررسی کردند. برخی از این مقالات به شواهد مربوط به 700سال قبل از بروز بحران آب و هوایی ناشی از انسان می‌پردازند. از 375بیماری عفونی مختلف ذکر شده در این مقالات، محققان دریافتند که 218بیماری، یعنی بیش از نیمی از آنها، به‌دلیل تأثیرات اقلیمی تشدید شده‌اند که اکنون با گرمایش جهانی شایع‌تر شده است.
براساس این مقاله که در مجله Nature Climate Change منتشر شده است، نسبت کمتری از بیماریهای عفونی یعنی حدود 16درصد، به‌دلیل تأثیرات آب و هوایی کاهش یافته است. کایرا وبستر، یکی از نویسندگان این مطالعه، گفت: با افزایش پایگاه داده بیماریها، ما نسبت به تعداد زیادی از مطالعات موردی که نشان می‌دهند چقدر در برابر انتشار روزافزون گازهای گلخانه‌ای آسیب‌پذیر می‌شویم، هم متحیر شدیم و هم نگران.
گسترش کووید با بحران اقلیمی
مورا نیز معتقد است؛ احتمالا راه‌های مختلفی وجود دارد که بحران آب و هوایی گسترش کووید را بدتر می‌کند؛ به‌عنوان نمونه، اختلال در زیستگاه‌ها به واسطه آتش‌سوزی و سیل، حیات وحش مانند خفاش‌های ناقل این بیماری را به مناطق جدید و نزدیک‌تر به زیستگاه‌های انسان منتقل می‌کند. او البته از ابتلای خود به بیماری چیکونگونیا نیز صحبت کرد. چیکونگونیا یک بیماری ویروسی است که با نیش پشه به انسان منتقل می‌شود و مهم‌ترین علائم آن تب و درد مفاصل است.
مورا طی شیوع این بیماری در کلمبیا، چند سال پیش و پس از یک دوره بارندگی شدید که باعث افزایش تعداد پشه‌ها بود، به آن مبتلا شد و از دردهای مزمن در مفاصل خود رنج می‌برد. او گفت: اگر عوامل بیماری‌زایی برای آسیب رساندن به انسان وجود داشته باشد، تغییرات آب و هوایی تلاش می‌کند تا انسان را به آن مبتلا کند که یکی از راه‌های آن افزایش پشه‌های ناقل ویروس است. اما به گفته مورا، اینکه کسی این موضوع را جدی نمی‌گیرد، تکان‌دهنده است.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است که بحران آب و هوا پیشرفت 50سال گذشته در توسعه، سلامت جهانی و کاهش فقر را تهدید می‌کند و تخمین زده است که سالانه 250هزار نفر دیگر از سال2030 تا 2050 به‌دلیل بیماریهای رو به گسترش مانند اسهال، مالاریا و حتی سوءتغذیه و گرمازدگی جان خود را از دست خواهند داد.
شیوع بیشتر بیماریهای عفونی
آرون برنشتاین، مدیر مرکز آب و هوا، سلامت و محیط‌زیست جهانی در دانشگاه هاروارد که در این مطالعه شرکت نداشت، در این‌باره گفت: این تحقیق جدید یک تحلیل دقیق و چشمگیر است از آنچه پیش از این مورد مطالعه قرار گرفته تا نشان دهد که شوک‌های آب و هوایی، وظیفه سنگین و دلهره آور ما را برای مبارزه با میکروب‌ها و ویروس‌ها سخت‌تر می‌کند. برنشتاین افزود: علم اقلیم‌شناسی نشان داده است که تغییرات آب و هوا باعث می‌شود بخش‌های بیشتری از جهان خیلی گرم، خیلی خشک، خیلی مرطوب و در نهایت برای مردم جهت تامین معاش خود نامناسب باشد. مهاجرت‌های دسته جمعی مردم ممکن است باعث شیوع انواع بیماریهای عفونی از مننژیت گرفته تا ایدز شود. به‌طور خلاصه، یک آب و هوای ناپایدار، زمینه مساعدی را برای بیماریهای عفونی ایجاد می‌کند تا ریشه خود را محکم کنند و سپس گسترش یابند.
