محمدرضا سنگری که بخش مهمی از فعالیت علمی و پژوهشی خود را به حیطه تاریخ عاشورا اختصاص داده است، درباب نخستین مقاتل می‌نویسد: از مقتل‌های نگاشته شده در قرون اول و دوم تقریبا هیچ‌کدام به‌دست ما نرسیده است. شیخ آقابزرگ تهرانی نخستین مقتل را مقتل اصبغ‌بن‌نباته از اصحاب امیرالمومنین علی(ع) می‌داند. چندین مقتل نیز نام برده شده است که نویسندگان بزرگی چون ابن‌ندیم، سیدبن‌طاووس، یاقوت حموی، نجاشی، طبری، ابن‌شهرآشوب و یعقوبی از آنها استفاده کرده‌اند. از آن جمله‌اند: مقتل الحسین ابوعبیده معمربن‌مثنی، مقتل‌الحسین محمدبن‌عمر واقدی، مقتل الحسین ابوعبید قاسم‌بن سلام هروی، مقتل‌الحسین نصربن‌مزاحم منقری، مقتل الحسین ابوالحسن علی‌بن‌محمد مدائنی، مقتل الحسین ابوعبدالله محمدبن‌زکریا الغلابی، مقتل الحسین عبدالله‌بن‌محمد مشهور به ابن‌ابی‌الدنیا، مقتل الحسین ابوالقاسم عبدالله بن‌محمد بن شاهنشاه نبوی بغدادی. اما بارزترین و شاخص‌ترین گزارشگر کربلا در فاصله‌ای کوتاه پس از کربلا که اثر او بسیاری از وقایع و ظرایف کربلا را حفظ کرد، ابومخنف لوطبن‌یحیی است که مقتل‌الحسین او بیش از دیگران شهرت و تأثیر داشته و تاریخ‌نگاران بزرگ و مشهوری چون طبری در تاریخ طبری، ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین، محمدبن‌سعد در طبقات‌الکبری، شیخ مفید در ارشاد، سیدبن‌طاووس در لهوف، دینوری در اخبارالطوال، احمدبن‌یحیی بلاذری در انساب الاشراف از کتاب وی بهره‌ها برده‌اند. دریغا که این کتاب به ما نرسیده است اما بخشی از روایات قدیم‌ترین تواریخ که به واقعه عاشورا اشاره کرده‌اند برگرفته از اوست. در تاریخ طبری 126روایت درباره قیام امام حسین(ع) است که یک‌صد روایت آن به‌طور مستقیم از مقتل ابومخنف برگرفته شده و تعداد 10 روایت نیز روایاتی است که طبری آنها را با واسطه هشام‌بن‌محمد کلبی از ابومخنف نقل کرده است. مقتل ابی‌مخنف تقریبا مستندترین و نزدیک‌ترین مقتل به اصل واقعه کربلاست.
منبع: برگرفته از کتاب «آیینه در کربلاست»
نخستین مقاتل درباره عاشورا
در همینه زمینه :
