همسایه امامزاده‌

حمیدرضا محمدی - روزنامه‌نگار

تکایا و حسینیه‌های قدیم، بعضا در جوار مسجدی یا امامزاده‌ای برپا می‌شدند. یک نمونه‌اش، تکیه تجریش در تهران است که در کمترین فاصله با حضرت صالح ابن موسی‌الکاظم(ع) بنا شده، و نمونه دیگری که این‌جا به ذهن خطور می‌کند، «تکیه پِهنه» در سمنان است. فضایی معنوی و مذهبی در زاویه جنوب شرقی مسجد جامع و گوشه شمال شرقی امامزاده‌ یحیی(ع)، که از قضای روزگار، او نیز از فرزندان امام هفتم شیعیان است.
تکیه پهنه مانند تکیه تجریش، برساخته روزگار قاجار است اما با اختلافی نزدیک به یک قرن. پایه‌گذار آن را حاج‌ملاعلی حکیم‌الهی سمنانی نوشته‌اند. مردی از وارستگان این دیار که نزد حاج‌ملاهادی سبزواری درس آموخته بود اما به خواست اهالی به زادگاه خود بازگشت و به ارشاد مردم پرداخت و امامت مسجد سلطانی سمنان (مسجد امام کنونی) را برعهده گرفت. او وقتی به شهر خود آمد، جز آنکه در امور دینی نقشی مهم داشت، ابنیه‌ای هم ساخت یا ترمیم کرد. ازجمله آنکه گرمابه پهنه در مجاورت مسجد جامع را تعمیر و تجدید کرد. و افزون بر آن، جایی ساخت برای اقامه عزای سیدالشهدا(ع). کار احداث آن، 5 سال پیش از مشروطه آغاز شد و 3 سال پس از آن پایان یافت و به شهادت اشعار محکوک بر کاشی‌کاری‌های تکیه که در وصف این بناست، نام او به‌عنوان بانی تکیه ذکر شده است. اگرچه وقتی کار تمام شد، 3 سال بود که درگذشته بود و فرزندش آن را تکمیل کرد؛ «حاج‌ملاعلی سمنانی / آن یگانه طبیبِ روحانی / این حسینیه را بُوَد بانی / یافت پایان به‌دست فرزندش»
 تکیه که در راسته جنوبی بازار کهن سمنان (بازار پایین) واقع است و معماری‌اش هنر حاج‌غلام‌حسین معمارباشی، در آغاز سقف نداشت و مانند اکثر تکیه‌های قدیم مثل تکیه دولت در عصر ناصری با چادر مسقف می‎شد اما در میانه‌های روزگار پهلوی اول، یعنی حدود 90سال پیش، سقفی شیروانی‌شکل برای آن ایجاد شد که بر ستون‌های چوبی در مرکز و محل اتصال با جرزها استوار است. از ویژگی‌ها و تزیینات معماری بنا می‌توان به نیم‌ستون‌های آجری دورتادور تکیه، طاق‌نماهای آجری دالبردار در آجرکاری‌های هره، شباک‌های جوبی، گل‌های فلزی ناودان‌ها، کاشی‌کاری هفت‌رنگ در نمای حجره‌ها و کاشی معقلی به رنگ‌های لاجوردی، زرد، سیاه و سفید بر لچکی سردرها اشاره کرد.
گرداگرد این تکیه نیز مانند نمونه تهرانی‌اش، در روزهای سال، جایی برای کسب‌وکار است و پر از دکان. اما در طبقه بالای این حجره‌ها، غرفه‌هایی‌‎است با ایوانی برای تماشای زنان و احتمالا اشراف شهر در زمانه‌ای که کیاوبیایی داشتند. و در میانه تکیه، سکوی کم‌ارتفاعی بود و هست برای برگزاری روضه‌خوانی و سینه‌زنی یا برپایی تعزیه. تکیه پهنه هنوز هم همان رونق پس از مشروطه را دارد و خیل سوگواران سمنانی را به‌سوی خود می‌کشاند.