خارگِ پاکم آرزوست...

راضیه بوستانی|بوشهر - خبرنگار:

«ماهی‌های سرخو که از راه می‌رسیدند، گله‌گله، هماهنگ با هم آب را می‌شکافتند و پیش می‌رفتند. بعد از پیمودن 20 هزار مایل دریایی وقتی به آب‌های اطراف جزیره خارگ می‌رسیدند، انگار نه انگار که چنین مسافتی را پیموده‌اند. با هیجان خاصی پناهگاه امن یک ماهه‌شان را رصد می‌کردند. از نقطه‌ای به نقطه دیگر سرک می‌کشیدند. حرکات موزونشان به قدری تماشایی بود که برای دقایقی کار و بار را فراموش می‌کردم. محو تماشایشان می‌شدم، اما اکنون 20 سال است که هرچه آب‌های اطراف جزیره را درمی‌نوردم، اثری از آن‌ها نمی‌بینم.»  غواص می‌نشیند کنار ساحل. آب به نوک کفش‌هایش که می‌رسد مشتی از آن را برمی‌دارد. به آب درون مشتش که حالا از لابه‌لای انگشتانش می‌چکد، خیره می‌شود و می‌گوید: «این آب دیگر مثل آن وقت‌ها برای ماهی‌های لذت‌بخش نیست. حدود 80 درصد ماهی‌های خلیج‌ فارس مهاجرند و در مسیر هجرت در نزدیکی سواحل به آب ‌تروتمیز که می‌رسند نفس چاق می‌کنند؛ مثل ماهی‌های سرخو که فاصله 600 متری سواحل جزیره خارگ را برای توقف یک ماهه می‌پسندیدند، اما بعد از آلودگی، دیگر گذر ماهی‌های مهاجر به آب‌های ساحلی جزیره نیفتاد. لکه نفتی و فاضلاب‌های شهری، ماهی‌های مهاجر را فراری داد.»

نشت نفت هنگام بارگیری

هنگام بارگیری کشتی‌های نفتکش، نشت نفت دور از انتظار نیست. چنین وضعی شاید سالانه 2 یا 3 بار بیشتر رخ ندهد، اما هر بار حجم زیادی از آب برای مدت‌ها پذیرای لکه نفتی است. علی به کشتی نفتکشی که در اسکله مشغول بارگیری است، اشاره می‌کند و می‌گوید: «کشتی‌های نفتکش برای بارگیری کنار اسکله پهلو می‌گیرند. گاهی بر اثر غفلت کارکنان پیچ ‌و ‌مهره‌ها به درستی چفت‌و‌بست نمی‌شوند. این‌جاست که جایی از کشتی یا بازوهای بارگیری نشتی می‌دهد؛ نفتی که بر سطح آب ریخته می‌شود حتی اگر تنها 10 بشکه باشد، حدود 10 کیلومتر مربع از سطح آب‌ را آلوده می‌کند.»

او تصریح می‌کند: «نفت به سطح آب که رسید، ملکول‌هایش منبسط می‌شود، گسترش می‌یابد و اگر به‌موقع کنترل نشود، آب‌های ساحلی جزایر را یکی پس از دیگری می‌پیماید و سر از آب‌های ساحلی سایر شهرستان‌ها درمی‌آورد. در چنین مواقعی شناورهای یدک‌کش آتش‌خوار به سرعت از راه می‌رسند. مواد حلالی را روی سطح آب به نفت می‌پاشند. در این مرحله ملکول‌های نفت تجزیه می‌شوند و نفت هم از حالت سیال بودن خارج می‌شود. به اعماق آب می‌رود. هرچند ساحل تا حدود زیادی از هجوم نفت در امان می‌ماند‌‌، اما کف دریا بی‌نصیب نمی‌ماند.»

لجن‌کش‌ها در راه دریا

سعید یکی از اهالی منطقه است. او از ماشین‌های لجن‌کش و تصفیه نشدن فاضلاب گلایه می‌کند که آلودگی را روانه دریا می‌کنند. می‌گوید: «تا دریا و ماهی‌ها می‌خواهند نفسی تازه کنند، باز این‌ها از راه می‌رسند. بخشی از شهر به سیستم تصفیه فاضلاب متصل است، اما خبری از تصفیه نیست. این سیستم در واقع کانالی است برای انتقال مستقیم فاضلاب به دریا. فاضلاب بخش عمده شهر هم که به این کانال وصل نیست، وقت و بی‌وقت با ماشین لجن‌کش روانه دریا می‌شود. پیش‌ترها هم کنار پمپ بنزین جزیره لوله‌کشی‌هایی بود که فاضلاب را به عمق 60 متری دریا می‌فرستاد. آن موقع هرچند ساحل آلوده نمی‌شد، اما آبزیان اعماق دریا حسابی از آن بهره‌مند می‌شدند.»

او ادامه می‌دهد: «سال گذشته وزارت نیرو آمد و زمینی را که در آن لوله‌کشی بود به ساخت نیروگاه اختصاص داد. نیروگاه تاسیس و محل تخلیه فاضلاب‌ها به آن لوله هم، بسته شد. حالا دیگر ماشین‌های لجن‌کش جایی برای تخلیه ندارند و فقط می‌ماند ساحل. در هر نقطه‌ای از ساحل که برایشان میسر شد، لجن‌ها را روانه آب می‌کنند. اگر هم گزارش دهیم، ماشینشان را 3 ماه توقیف می‌کنند و راننده‌ها را از نان خوردن می‌اندازند. از سوی دیگر، آن وقت بوی بد چاه‌های منازل مسکونی را نمی‌شود تحمل کرد.»

تصفیه‌خانه بدون متولی

تصفیه‌خانه فاضلاب پس از گذشت 12 سال از تاسیس هنوز متولی ندارد. تصفیه‌خانه‌ای که با اعتبار چند میلیاردی وزارت نفت ساخته شد و آن زمان بخشی از دغدغه فعالان محیط ‌زیست را کاست، اما سال‌ها گذشته و خبری از بهره‌برداری نیست. البته مسئولان از پیگیری برای راه‌اندازی تصفیه‌خانه و جمع‌آوری آلودگی‌های نفتی خبر می‌دهند، اما این پیگیری‌ها هم مشخص نیست چه زمانی به نتیجه می‌رسند. حسین دلشب، مدیرکل محیط زیست بوشهر، در این باره به همشهری می‌گوید: هزینه زیادی برای ساخت تصفیه‌خانه صرف شده است. نامه‌نگاری‌هایی با مسئولان انجام داده‌ایم و امیدواریم این پیگیری‌ها هر چه زودتر به نتیجه برسد.

جمع‌آوری حوضچه‌های نفتی

آلودگی اطراف جزیره خارگ تنها مربوط به لکه‌های نفتی و فاضلاب‌های خانگی نیست. فاضلاب صنعتی هم از 3 خروجی به دریا می‌ریزد؛ 2 خروجی شرکت پتروشیمی خارگ و یک خروجی شرکت نفت فلات قاره. به گفته مدیرکل محیط زیست بوشهر، این خروجی‌ها سال گذشته 4 مورد بوده‌اند که یک مورد از ابتدای سال 96 با پیگیری‌های متعدد بسته شده است. حسین دلشب، با بیان این‌که بخشی از این فاضلاب‌ها به آبیاری فضای سبز اختصاص یافته است، می‌افزاید: قرار است طبق توافق با شرکت فلات ‌قاره، حوضچه بزرگ دیگری در فلات قاره تا پایان امسال جمع‌آوری شود. اگر این اتفاق روی دهد، پیگیری فعالان محیط‌ زیست بعد از 50 سال به ثمر می‌نشیند.