مردم بهترین تعیین‌کننده حد و مرز برای کمدین هستند

نیلوفر  ذوالفقاری

تا همین چند سال پیش، کلمه استندآپ کمدی جایی در دایره لغات آشنای ما نداشت و کمتر درباره‌اش شنیده بودیم. معدود کسانی بودند که اجرای برنامه‌های خنده‌دار و طنز را برعهده داشتند و همه‌چیز در فیلم‌ها و سریال‌های کمدی خلاصه می‌شد اما از چند سال قبل با اجرای برنامه «خنداننده شو»، ناگهان با مفهوم تازه‌ای آشنا شدیم، استندآپ کمدی و فردی که تلاش می‌کند مخاطبان را بخنداند. چهره‌های بااستعداد و طنازی کم‌کم مشهور شدند که یکی از آنها مجید افشاری بود؛ استندآپ کمدین محبوبی که تا مرحله فینال خنداننده‌شو بالا رفت، بعدها کارهای مختلفی ازجمله اجرا و بازیگری را تجربه کرد و این روزها با فیلم «باز یوو» که یک کمدی موزیکال در ژانر کودک است، روی پرده سینما دیده می‌شود. با مجید افشاری از کمدی، خنداندن مخاطب و چالش‌های این کار حرف زده‌ایم.

    اولین‌بار چه شد که تصمیم گرفتید کار طنز و کمدی انجام دهید؟
از کودکی در مدرسه تئاتر کمدی و نمایش برگزار می‌کردیم. بعدها در دانشگاه هم این نمایش‌ها ادامه داشت. از وقتی به یاد دارم در فضاهایی که من حضور داشتم، خنده به‌راه بود، حتی پیش آمده بود که از کلاس اخراجم کنند. طنز را دوست داشتم و اطرافیانم توصیه می‌کردند که این علاقه را جدی‌تر پیگیری کنم.

    واکنش اطرافیان چه بود؟ به‌نظر آنها بامزه بودید و تشویق‌تان می‌کردند یا برعکس؟
کسی نمی‌گفت که کارهایم بی‌مزه است، اما وقتی خواستم کار را جدی‌تر شروع کنم و در برنامه خندوانه شرکت کنم، مخالفت‌ها شروع شد. اطرافیانم می‌پرسیدند چرا فکر می‌کنی بین این همه کمدین، ممکن است موفق و انتخاب شوی؟ در واقع نه‌تنها تشویقی در کار نبود بلکه مرحله به مرحله سعی می‌کردند منصرفم کنند.

    خودتان چه چشم‌اندازی از ادامه این راه داشتید؟
من به کارهای هنری علاقه داشتم، دوره‌های فیلمسازی و کارگردانی را گذرانده بودم. مدتی در باشگاه خبرنگاران جوان، خبرنگار فرهنگی بودم تا بتوانم از این راه با فعالان هنری سینما و تلویزیون ارتباط برقرار کنم. تجربه دستیار کارگردانی، فیلم کوتاه و تله‌فیلم داشتم اما بعد از فراخوان برنامه خندوانه بود که کار استندآپ را به‌صورت جدی آغاز کردم.

    به بازیگری هم فکر کرده بودید؟
نه چندان، از ابتدا بیشتر دنبال نویسندگی و کارگردانی بودم. اما استندآپ هم در دسته کارهای اجرا قرار می‌گیرد و به‌نظرم این کار به علاقه من نزدیک‌تر است. هرچند تجربه‌های پراکنده‌ای هم در بازیگری دارم، مثلا قرار است در یک‌سریال نمایش خانگی چند قسمت بازی کنم یا در فیلم  بازیوو که در حال اکران است، نقشی داشته‌ام.
    به‌نظر خودتان نقطه قوت کار شما چه بود که با وجود همه ناامیدی‌های اطرافیان، توانستید توجه مخاطبان استندآپ کمدی را جلب کنید؟
بزرگ‌ترین ویژگی کار من این بود که خودم بودم، سعی نکردم ادای کسی را دربیاورم. وقتی بیننده اجرای مرا می‌دید، نمی‌شنیدم که بگویند ادای فلان بازیگر یا کمدین را درمی‌آورد. سعی کردم کاراکتر خودم را حفظ کنم و فکر می‌کنم همین ویژگی باعث شد کارهایم به دل مخاطب بنشیند.

    با تجربه‌ای که این مدت در کار کمدی کسب کرده‌اید، به‌نظرتان در این کار چه چالش‌هایی وجود دارد؟
بزرگ‌ترین چالش این است که در کشور ما، با هر چیزی نمی‌توان شوخی کرد. در این شرایط خنداندن مخاطب سخت است. متأسفانه هر چه جلو می‌رویم، انگار فضا بسته‌تر می‌شود، افراد سختگیرتر می‌شوند و دیگر حتی با مشاغل مختلف هم نمی‌توانیم شوخی کنیم. خودم یکی دوبار با بعضی مشاغل شوخی کردم و کارم به دادسرای فرهنگ و رسانه و جواب‌دادن به شکایت فعالان آن شغل رسید. این توقع که به‌نظرمان می‌توان با همه شوخی کرد جز ما، برای کمدین محدودیت ایجاد می‌کند. به همین دلیل هم در بیشتر استندآپ‌ها، فرد یا درباره خودش شوخی می‌سازد یا خانواده و اطرافیانش تا مبادا به کسی بربخورد.

    برای اینکه در کار کمدی و استندآپ به تکرار نرسید، چه می‌کنید؟
سعی می‌کنم ماهانه با دوستان نویسنده جلساتی برگزار کنم و موضوعاتی را که کمتر به آنها پرداخته شده، فهرست کنیم. بعضی موضوعات بکرتر است و چون برای مردم تازگی دارد، بیشتر به آن می‌خندند. جنبه‌های مختلف موضوعات روز جامعه را بررسی می‌کنیم تا ببینیم کدام یک برای شوخی ساختن مناسب‌تر است.

    به‌نظر شما یک استندآپ کمدین، جز استعداد طنز، چه مهارت‌هایی باید یاد بگیرد؟
دوره‌ای اینطور بود که همه می‌خواستند خواننده شوند، هر طرف را نگاه می‌کردی یکی بود که شروع به خواندن می‌کرد و خیلی‌ها هم موفق نمی‌شدند. الان همه فکر می‌کنند می‌توانند استندآپ اجرا کنند درحالی‌که واقعا اینطور نیست. بخشی از کار به استعداد ذاتی برمی‌گردد، در کنار آن بیان فرد و تسلط روی بدنش خیلی مهم است. اجرای استندآپ با بازیگری فرق دارد، اما باید حداقل‌هایی را در این حوزه یاد بگیرد. متن، نوشتن و ذهن خلاق برای یک استندآپ کمدین اهمیت ویژه‌ای دارد. باید با اخبار روز آشنا باشد و از اتفاقات اطرافش ایده بگیرد.

    کارهای کمدی که در فضای مجازی و صفحات شخصی بعضی افراد انجام می‌شود را دنبال می‌کنید؟
راستش خیلی سلیقه من نیست. البته چند نفری هم هستند که خوب کار می‌کنند اما فضای کلی اینطور شده که صاحبان این صفحات دیگر به همه‌چیز برای خنداندن مخاطب چنگ می‌زنند و گاهی هم هدفشان فقط بالا‌بردن تعداد دنبال‌کنندگان‌شان است. گاهی این افراد وارد حوزه‌هایی می‌شوند که پذیرفتنی نیست. باز هم می‌گویم در همین فضا نیز چند نفری هستند که با استانداردهای مناسب متن و اجرا کار می‌کنند و به مخاطب احترام می‌گذارند. فکر می‌کنم باید چنین استعدادهایی را دریابیم و از این افراد باهوش در جهت درست استفاده کنیم. فضای مجازی به کشف‌شدن بعضی استعدادها کمک کرده است.

    شما با این ایده که کمدین نباید مرزی برای شوخی داشته باشد موافقید، یا فکر می‌کنید در کار کمدی هم باید حد و مرزهایی وجود داشته باشد؟
با هر دوی این ایده‌ها موافقم.

    چطور ممکن است؟
از یک طرف نباید خط و مرز تعیین کنیم، چون آن وقت این محدودیت‌ها مدام بیشتر می‌شود و مرزها مدام جلوتر می‌آید. اما از طرف دیگر، کمدین اگر مرز مشخصی را رد کند، مخاطب او را پس می‌زند. در واقع مردم، بهترین خط و مرز را برای کمدین تعیین می‌کنند. موقع اجرا، کمدین اگر از مرزهایی رد شود، مخاطب به جای اینکه بخندد اخم‌هایش را درهم می‌کند. خودم در بعضی اجراها به خط قرمزها نزدیک شده‌ام اما سعی کرده‌ام مخاطب را آزرده نکنم و بدانم تا کجا باید پیش بروم و کجا باید 
عقب بکشم.

    چرا خنداندن دیگران برایتان مهم است؟
حس خوبی از خندیدن و شادی دیگران می‌گیرم. هرچند معتقدم همیشه هم خنداندن خوب نیست و حتی لازم است بعضی اوقات کنار مخاطب بنشینی و گریه کنی تا حالش خوب شود. اما در حالت کلی، خنداندن هم حال خودم را خوب می‌کند و هم از دیدن شادی مخاطب، احساس خوبی پیدا می‌کنم.

    تا به حال شده تلاش کنید مخاطبانی را بخندانید اما موفق نشوید؟
اوایل که کم‌تجربه بودم در حد یکی دو بار این اتفاق افتاد، اما خوشبختانه دیگر تکرار نشد.

    از بین کمدین‌ها کار کدام یک را بیشتر دوست دارید و به کارهایشان می‌خندید؟
از بین کمدین‌های داخلی، به‌نظرم رضا عطاران یک اعجوبه است. محسن کیایی، پژمان جمشیدی، مهران مدیری و تیم کمدین‌های‌کارهای قدیمی او را خیلی دوست دارم. از بین کمدین‌های خارجی هم به‌نظرم جیم کری بازیگر صاحب‌سبکی است. رابرت دنیرو هم هرچند به‌عنوان بازیگر کمدی شناخته نمی‌شود، اما کارهای کمدی او را بسیار 
دوست دارم.

    برنامه‌ شما برای ادامه راه در فضای کمدی چیست؟
واقعیت این است که گاهی آنقدر سرم شلوغ می‌شود که فرصت نمی‌شود به این موضوع فکر کنم. اما دوست دارم در فضای نویسندگی کمدی بیشتر کار کنم و شاید کم‌کم سراغ کارگردانی هم بروم. فعلا با برنامه‌های مختلف تلویزیونی، اجراها و 
استندآپ‌ها مشغولم.

    دوست دارید سال‌ها بعد مخاطبان مجید افشاری را با چه ویژگی‌ای به یاد بیاورند؟
دوست دارم وقتی اسم من می‌آید، خنده‌ای روی لب مخاطبان بیاید و خاطره خوبی را به یاد بیاورند.