چرا فنلاند به‌طور ناگهانی به کشوری مهم برای جهان بدل شد
پایان بی‌طرفی در آخر دنیا
بهنام سلطانی
برخی کشورهای دنیا نفع‌شان در بی‌طرفی بی‌چون و چراست. این کشورها عموماً وارد مناقشات بین‌المللی نمی‌شوند و با اعلام بی‌طرفی به کشورهایی امن برای سرمایه‌گذاری بدل می‌شوند. فنلاند تا همین چند‌ماه قبل یکی از همین کشورهای بی‌طرف بود و از این حیث با کشورهایی چون سوئیس و اتریش که به‌عنوان نماد بی‌طرفی شناخته می‌شوند، رقابت می‌کرد. فنلاند کشوری است با طبیعت بکر و رؤیایی و مردمانی که به زندگی در یک فضای آرام و به دور از تنش عادت کرده‌اند اما جنگ روسیه و اوکراین خواب آنها را به‌شدت آشفته کرده است. فنلاند حالا بیش از هر زمان دیگری نامش بر سر زبان‌ها افتاده و به‌واسطه تلاش‌های سیاستمداران و اشتیاق مردم این کشور برای پیوستن به ناتو عملاً از حالت بی‌طرفی خارج شده است. آنها یک جورهایی به اصل خودشان برگشته‌اند. چرا؟ چون تاریخ این کشور با جنگ و درگیری با کشورهایی هم‌مرز مثل سوئد و روسیه نوشته شده؛ اتفاقی که به‌نظر می‌رسد اکنون در حال تکرار است. اینکه چرا فنلاند یکباره به کشور مهمی برای غرب بدل شده سؤالی است که برای پیدا کردن جواب آن باید تاریخ این کشور را خواند.
زیر سایه همسایه
در چند سده اخیر کسی به‌خاطر ندارد که فنلاند وارد جنگ با کشور دیگری شده باشد یا حتی در کشاکش مناقشات بین‌المللی در مقام حامی کشور خاصی وارد عمل شود. فنلاندی‌ها اصولاً جانب کشور دیگری را نمی‌گیرند و به قول ما ایرانی‌ها به کسی نان قرض نمی‌دهند. البته آنطور که تاریخ‌نویس‌ها روایت می‌کنند، این کشور از همان ابتدای پیدایش تا این حد خنثی و بی‌طرف نبوده و همواره با کشورهای هم مرز مثل روسیه و سوئد وارد نزاع خواسته یا ناخواسته شده است. در قرن 12میلادی فنلاندی‌ها برای تقویت بنیه دفاعی‌شان در برابر دشمنان، به‌ویژه روس‌ها، از سوئد کمک خواستند و سوئدی‌ها با علم به این موضوع، کل این کشور را تصرف کردند. فنلاند به واسطه جنگ‌های پی‌درپی بین روسیه و سوئد هم صدمات سختی دیده و در بزنگاه‌های تاریخی وجه‌المصالحه دو کشور شده است. مثل سال 1809که سوئد، فنلاند را به الکساندر یکم، تزار روسی تسلیم کرد. از اوایل قرن نوزدهم، جنبش استقلال‌طلبی به رهبری مبارزانی مثل روزنبرگ در این کشور جان تازه‌ای گرفت و عرصه را به روس‌ها که چشم به خاک این کشور داشتند، تنگ کرد. در قرن 19نهضت روسی‌سازی فنلاند به‌وسیله تزار نیکلای دوم شروع شد؛ اما با مقاومت شدید فنلاندی‌ها و اعتصابات عمومی شکست خورد. مقاومت در برابر روس‌ها در نهایت نتیجه داد و مردم این کشور در سال 1901صاحب مجلس قانونگذاری و حق رأی شدند که به‌معنای استقلال کامل فنلاند بود.
20هزار جزیره
فنلاند به لحاظ جغرافیایی یک کشور عجیب و در محاصره جزایر و دریاچه‌های پرتعداد است. به همین دلیل از فنلاند به‌عنوان کشور هزار دریاچه نام می‌برند و جالب اینکه 86درصد این کشور پوشیده از جنگل‌های سرسبز است. این کشور 20هزار جزیره با وسعتی بیش از 100هزار کیلومترمربع هم دارد. تابستان‌های فنلاند بسیار گرم و کوتاه و زمستان‌های آن تاریک، سرد و طولانی است. در منطقه شمالی لاپلند به‌مدت 2ماه و در زمستان، خورشید طلوع نمی‌کند و در تابستان هم مردم تا 2ماه رنگ غروب آفتاب را نمی‌بینند. قرار گرفتن یک‌سوم از خاک فنلاند در بالای مدار شمالگان، این کشور را پس از ایسلند، به شمالی‌ترین کشور جهان مبدل کرده است. شمالی‌ترین نقطه فنلاند هم برای خودش داستانی دارد؛ چون آنجا در تابستان‌ها خورشید به‌مدت 73روز غروب نمی‌کند و در 24ساعت روز هوا روشن است. یعنی در این مدت، شبانه‌روز دیگر معنی و مفهوم ندارد و همه‌‌چیز مثل روز روشن است. مردم مناطق شمالی در زمستان هم تا 51روز طلوع خورشید را نمی‌بینند. این شرایط نمونه عینی جبر جغرافیایی است و به همین دلیل جمعیت بسیار کمی در مناطق شمالی فنلاند زندگی می‌کنند.
سردسیر و دیدنی
به‌طور کلی زندگی در تابستان برای مردم فنلاند مطلوب‌تر است. آنها در ماه‌های گرم سال به کلبه‌های تابستانی‌شان برمی‌گردند و اوقات‌شان را با شنا، ماهیگیری، کباب خوردن و البته سونا می‌گذرانند. البته فصل زمستان هم برای علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی یک فرصت است. اقامتگاه زمستانی «لوی» برای همین افراد ساخته شده و فضای بزرگی برای اسکی و اسنوبورد دارد. کارهای غیرمعمول‌تری مثل سورتمه‌سواری با گوزن شمالی، ماهیگیری در آب‌های یخ‌زده و استراحت در سونای فضای باز هم در این مکان شدنی است. برای آدمی که بخواهد خوش بگذراند، زمستان و تابستان توفیری ندارد. یکی دیگر از سرگرمی‌های مردم فنلاند و گردشگران خارجی که به این کشور می‌روند، گشت و‌گذار در جایی به نام «سرزمین دریاچه‌های فنلاند» است. گفته می‌شود 55هزار دریاچه به طول حداقل 200متر در این منطقه وجود دارد. شهر یوواسکولاو قلعه قرون‌وسطایی اولاف در همین منطقه است. وجود قصر برفی در کشور سردسیری مثل فنلاند جای تعجب ندارد. «کمی» شهری است که این قصر برفی 3طبقه را در دل خودش جا داده که مراسم عروسی و موسیقی در آن اجرا می‌شود. بعد از مراسم هم مهمان‌ها می‌توانند شب را در هتلی برفی سپری کنند.
کشوری که مهم شد
کشوری با این مختصات عجیب و غریب که در 2قرن اخیر به‌طور سنتی از سیاست «عضویت‌نداشتن در هیچ ائتلافی» پیروی می‌کرد، این روزها تغییر رویه داده و با درخواست عضویت در ناتو و قرار گرفتن در جبهه مقابل روسیه، عملاً از حالت بی‌طرفی خارج شده است. الحاق فنلاند به ناتو به این معناست که کشور 6میلیون نفری که روسیه با آن 1300کیلومتر مرز مشترک دارد، رسماً از نظر نظامی با آمریکا همسو خواهد شد و این خبری بد برای روس‌ها خواهد بود. فنلاند به‌رغم جمعیت نسبتاً کم، یک قدرت نظامی قابل اعتناست که به‌طور غیررسمی از مدت‌ها پیش با غرب همسو شده است. ارتش این کشور در چند دهه اخیر از تجهیزات نظامی آمریکایی استفاده کرده و به همین‌خاطر سازگاری بیشتری با اعضای ناتو دارد. اگر فنلاند به ناتو بپیوندد و سوئد هم این کشور را همراهی کند، 2شهر مهم روسیه، یعنی سنت‌پترزبورگ و کالینینگراد در محاصره دریایی کشورهای عضو ناتو قرار می‌گیرند. البته روس‌ها هم بیکار ننشسته‌اند و می‌گویند درصورت پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، تسلیحات اتمی‌شان را در منطقه بالتیک و در مجاورت مرزهای سوئد و فنلاند مستقر خواهند کرد. اینگونه است که فنلاند به‌عنوان یکی از بی‌طرف‌ترین کشورهای دنیا، شعله جنگ اتمی را روشن خواهد کرد.
