این خانه بهشتی است

مهناز عباسیان-روزنامه‌نگار

اصفهان زادگاه شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی است و خانه او در این شهر در خیابان شهید بهشتی و در کوچه‌ای به همین نام واقع شده است اما شهر تهران نیز از شهید بهشتی نشانه دارد؛ خانه‌ای ۲‌طبقه که در محله قلهک واقع است و سال۱۳۹1به دستور شهردار وقت تهران خریداری و با هدف آشنایی هر چه بیشتر با شخصیت و اندیشه‌های او در دستور کار تغییر کاربری به موزه قرار گرفت. این موزه دربرگیرنده یادگارهایی از آن شهید و یادآوری‌هایی از روزهای انقلاب و شخصیت‌های آن دوران است. در بخش همکف موزه، فضای شورای انقلاب اسلامی بازسازی شده و فضاهای جذابی دارد. سری به «خانه موزه شهید بهشتی» زدیم و از آن گزارشی تهیه کردیم.

از کوچه پسکوچه‌های محله قلهک راهی کوچه‌ای می‌شویم که به نام شهید بهشتی مزین شده و در دل خود خانه پرخاطره‌ای را جای داده است. از حیاط نسبتا کوچکی وارد این خانه می‌شویم. در همان طبقه اول، اتاق جالبی ما را به روزهای نخست پیروزی انقلاب می‌برد. این فضای بازسازی شده، یادآور جلسات شورای انقلاب اسلامی است که به فرمان حضرت امام‌خمینی‌(ره) تشکیل می‌شد. مجسمه اشخاصی که در آن جلسات حضور داشتند مانند آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی، آیت‌الله شهید مرتضی مطهری، شهید محمدجواد باهنر، آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی‌اردبیلی، آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی و چند تن دیگر حس و حال جلسه را برای ما طبیعی‌تر جلوه می‌دهد. به‌گفته پسر شهید بهشتی، پدرش خیلی اهل رفت‌وآمد نبود و سعی می‌کرد بیشتر وقتش را صرف کتاب خواندن کند. او فقط یک دیدار عمومی داشت که بعدها تبدیل به یک جلسه و بحث شد و از آنجا بود که چهارشنبه‌شب‌ها شکل گرفت. سایر دیدارها کاملا خصوصی بود که از سال‌۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ به‌صورت دائمی برگزار می‌شد. بعضی از جلسات هم برای بررسی کتاب‌ها تشکیل می‌شد که مرحوم مهندس مهدی بازرگان، شهید مرتضی مطهری، دکتر علی شریعتی در آن حضور داشتند. قبل از انقلاب یکسری از جلسات مربوط به شورای انقلاب در خانه‌ها برگزار می‌شد و در خانه شهید بهشتی هم این جلسات برگزار می‌شد.

عکس‌هایی از کودکی تا سفر به هامبورگ
در این بخش همچنین کتابخانه شخصی ایشان با محتوای قرآنی، دینی، فلسفه و اخلاق، جامعه‌شناسی و حتی فیزیک و زیست‌شناسی و علوم تجربی احیا شده است. کنار کتابخانه سالن باریکی با دیوارهایی که پر شده از قاب عکس‌های آیت‌الله بهشتی خودنمایی می‌کند. با ورود به گالری تصاویر، قاب عکس‌هایی از تصاویر حزب جمهوری اسلامی، سفر به پاریس، دستگیری و بازداشت توسط ساواک، سفر به ترکیه، لبنان و سوریه، سفر به هامبورگ و تأسیس مرکز تحقیقات اسلامی، تأسیس دبیرستان دین و دانش، جلسات گفتار ماه، مدرسه حجتیه، مدرسه صدر و... مقابل دیدگانمان قرار می‌گیرد. در میان قاب‌های عکس تصاویری از حضور آیت‌الله بهشتی در هامبورگ آلمان جلب‌توجه می‌کند. این عکس‌ها مربوط به زمانی است که شهید بهشتی امام جماعت مسجد هامبورگ و مسئول مرکز اسلامی هامبورگ می‌شوند. زبان خارجی بلد بودن آن هم در آن روزگار خودش وجه‌تمایزی برای شهید بهشتی در میان دیگر هم لباسانش بود اما وقتی این موضوع جالب‌تر می‌شود که او این زبان را به علما در حوزه علمیه آموزش می‌دهد. همچنین تصویری از تاسیس مدرسه دین و دانش در روزگار جوانی شهید بهشتی هم در اینجا نقش بسته است. در همین بخش از خانه موزه، وصیت‌نامه، شجره‌نامه، همچنین وسایلی که از آنها استفاده می‌کردند قرار دارد. ظاهرا قبلاً طبقه دوم و زیرزمین هم در دسترس بازدیدکنندگان بوده که حالا به بخش اداری و آشپزخانه تبدیل شده است. همچنین در طبقه اول بخش دیگری از موزه، به فضای پژوهشکده و نشر اندیشه‌های استاد اختصاص دارد. در مرکز دارای بانک اطلاعاتی جامع، از روزنامه‌ها، اعلامیه‌ها، اسناد محرمانه و... است. همچنین کتابخانه‌ای جامع و مفصل از کتاب‌های شخصی دکتر بهشتی و مقالات و کتاب‌های تدوین و تألیف شده توسط او را شامل می‌شود.

حیاط خانه و معماری مد نظر شهید بهشتی
اولویت خانواده برای شهید بهشتی به قدری بود که در طراحی خانه اصرار داشت اتاق کار و جلسات و کتابخانه‌اش جدا از حریم خانواده باشد. هرچند حالا در طراحی جدید و مدرن خانه موزه، چیزی از آن همه تأکید دیده نمی‌شود و طبقه اول سالن یکسره‌ای برای نمایش عکس‌ها و خاطرات است اما جالب است بدانید شهید بهشتی همان‌قدر در طراحی خانه برای ملاقات و کتابخانه و رفت‌وآمدهای خود اهمیت می‌داد، درست به همان اندازه هم سهمی برای دیگر اعضای خانواده درنظر داشت. بچه‌ها اتاق مجزا داشتند و برنامه‌ای برای تفریح و ورزش. مادر خانواده هم در اتاقی که به سلیقه خودش چیده بود، جلسات و دورهمی‌هایش را داشت. در آن زمان به‌خاطر مسائل امنیتی، خانواده شهید بهشتی خیلی از خانه بیرون نمی‌رفتند و زمان زیادی را داخل خانه می‌گذراندند. از آنجا که آسایش، تفریح و ورزش خانواده برای پدر خانواده بسیار مهم بود، او سعی کرد در خانه امکانات ورزشی مانند پینگ‌پنگ و استخر فراهم کند؛ از این‌رو در حیاط خانه استخر کوچکی ساخت که حالا عمق آن کم شده و بیشتر به حوض مستطیلی شبیه است. ایرانیت بلندی اطراف حیاط را پوشانده تا حیاط به جایی مشرف نباشد و همه اعضای خانواده به راحتی در حیاط رفت‌وآمد کنند.