تَرَک در توافق صلح کره

محمدامین خرمی|خبرنگار:

هنوز جهان از شوک دیدار تاریخی سران 2کره خارج نشده، نخستین نشانه‌های ترک برداشتن توافق‌های صورت‌گرفته میان پیونگ‌یانگ و سئول از یک سو و پیونگ‌یانگ و واشنگتن از سوی دیگر عیان شده است.

کمتر از 3هفته پس از دیدار کیم جونگ اون رهبر کره‌شمالی و مون جائه‌این رئیس‌جمهور کره‌جنوبی، پیونگ‌یانگ در مذاکرات روز چهارشنبه با همسایه‌اش شرکت نکرد و تهدید کرد برنامه دیدار رهبر کره‌شمالی و رئیس‌جمهور آمریکا را هم لغو خواهد کرد. دلیل این اقدام، ادامه تمرین‌های نظامی کره‌جنوبی و آمریکا اعلام شده است.

پیونگ‌یانگ که طی هفته‌های اخیر به محلی برای صدور بیانیه‌های مصلحت‌آمیز سیاسی تبدیل شده، دیروز بار دیگر به دوران بیانیه‌های تند و تیز بازگشت. دولت کره‌شمالی با انتشار بیانیه‌ای با همان ادبیات آشنای همیشگی ضمن انتقاد از برگزاری مانور مشترک نیروهای کره‌جنوبی و آمریکا اعلام کرد که این تمرین‌ها را تهدیدی علیه خود و برخلاف «بیانیه پانمونجوم» می‌داند. در این بیانیه آمده است: «مانور کره‌جنوبی و آمریکا تغییرات مثبت سیاسی اخیر در شبه‌جزیره کره را تهدید می‌کند. این تمرین‌های نظامی، عملی تهدیدآمیز و اقدام برای حمله است.» کره‌شمالی همچنین از آمریکا خواسته است در آستانه دیدار سران 2کشور «مراقب رفتار خود باشد». بیانیه پانمونجوم، متنی است که رهبران 2کره اوایل اردیبهشت‌ماه پس از دیدار در روستایی به همین نام در مرز 2کشور بر سر آن توافق کردند. این دیدار پس از چند ماه مذاکرات و رفت‌و‌آمدهای دیپلماتیک فشرده میان مقام‌های سیاسی و امنیتی نیمه جنوبی و شمالی شبه‌جزیره کره ممکن شد. 2طرف توافق کردند به سمت تنش‌زدایی و صلح پایدار قدم بردارند. بر این اساس 2رئیس‌جمهور متعهد شدند برای خلع سلاح‌ هسته‌ای در شبه‌جزیره اقدام کنند، به فعالیت‌های «خصمانه» علیه یکدیگر پایان دهند، پیمان آتش‌بس میان 2کشور را به پیمان صلح تبدیل کنند و روند مذاکرات برای صلح دائمی را با حضور چین و آمریکا آغاز کنند.

جلسه دیروز که ساعاتی پیش از برگزاری لغو شد، نخستین جلسه از سلسله نشست‌های کارشناسی میان کره‌شمالی و کره‌جنوبی برای اجرای بندهای توافق‌شده در بیانیه پانمونجوم بود. قرار بود هیأتی متشکل از 29نفر از دیپلمات‌های کره‌شمالی در این نشست در خاک کره‌جنوبی شرکت کنند. همزمان با انتشار بیانیه پیونگ‌یانگ، نیروهای نظامی کره‌جنوبی و آمریکا پنجمین روز از دور جدید مانورهای خود را آغاز می‌کردند. در این دور از مانورها که «مکس تاندر» نامیده شده، حدود ۱۰۰جنگنده ازجمله بمب‌افکن‌های ب52 و جت‌های اف15 شرکت داشتند. آمریکا و کره‌جنوبی همواره گفته‌اند که این تمرین‌ها صرفا برای مقاصد دفاعی است و برپایه یک توافق متقابل که در سال۱۹۵۳ امضا شد انجام می‌شود. کره‌شمالی اما ماهیت این تمرین‌ها را با توجه به حضور بمب‌افکن‌های دوربرد تهاجمی می‌داند.

«مدل لیبی»؛ مدل ایده‌آل جان بولتون برای کره

رویدادها در شبه‌جزیره کره طی ماه‌های گذشته آنقدر سریع و باورنکردنی پیش رفته که اگر ناگهان همه‌چیز به نقطه اول بازگردد هم نباید تعجب کرد. رهبرانی که تا همین چند‌ماه قبل یکدیگر را «کودن» و «کوتوله» می‌نامیدند، قرار دیدار و مذاکره گذاشته‌اند. طبق توافق انجام‌شده میان پیونگ‌یانگ و واشنگتن، قرار است کیم جونگ اون و دونالد ترامپ حدود یک ‌ماه دیگر در سنگاپور دیدار کنند؛ 2سیاستمداری که طی یک سال گذشته بارها جهان را تا آستانه یک جنگ تمام‌عیار هسته‌ای پیش بردند. دیروز ساعاتی پس از انتشار بیانیه اول کره‌شمالی، بیانیه دوم با لحنی شدیدتر از راه رسید. معاون وزیر خارجه کره‌شمالی نسبت به «اظهانظرهای غیرمسئولانه» و «برنامه‌های شوم» آمریکا هشدار داد. کیم کیه‌گوان به‌طور مشخص انگشت اتهام به سمت جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا گرفت و گفت که شرایط اخیر باعث نمی‌شود سیاستمداران کره‌شمالی «حس نفرت» خود را نسبت به بولتون پنهان کنند.

ماجرای توافق سران آمریکا و کره‌شمالی برای دیدار با یکدیگر پس از آن ممکن شد که پیونگ‌یانگ اعلام کرد حاضر است برنامه هسته‌ای خود را به‌طور کامل متوقف کند. کره‌شمالی برای نشان دادن حسن نیت خود آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی‌اش را هم متوقف و اعلام کرد قصد دارد سایت اصلی آزمایش‌های هسته‌ای خود را در حضور رسانه‌ها از بین ببرد.

جان بولتون اما طی روزهای گذشته به بهانه‌های مختلف از مدل ایده‌آل آمریکا برای از بین بردن برنامه هسته‌ای کره‌شمالی سخن گفته است. مدل پیشنهادی بولتون، «مدل لیبی» است. اشاره به نحوه اجرای خلع سلاح در لیبی باعث نگرانی مقام‌های کره‌شمالی شده است. معمر قذافی، دیکتاتور لیبی، ابتدا برنامه‌ هسته‌ای‌اش را کنار گذاشت و چند سال بعد حکومتش در شورش‌های مردمی و از سوی گروه‌های مورد حمایت کشورهای غربی ساقط شد. معاون وزیر خارجه کره‌شمالی در بیانیه‌اش آورده است: «تحمیل سرنوشت لیبی یا عراق بر کشور ما عین خباثت است؛ اینها کشورهایی هستند که همه‌چیزشان را تسلیم قدرت‌های بزرگ کردند.»  دیروز سخنگوی کاخ سفید  در سخنانی گفت: نظرات بولتون، بخشی از روند مذاکرات با کره شمالی نیست.

تغییر موضع کره‌شمالی

رهبران کره‌شمالی سال‌ها قدرت هسته‌ای را تضمینی برای بقای این کشور می‌دانستند.  کره‌ای‌ها اما ناگهان تغییر موضع دادند و اعلام کردند حاضرند سلاح‌ هسته‌ای خود را کنار بگذارند و با آمریکا بر سر میز مذاکره بنشینند. اکنون اما موضع رهبران کره‌شمالی گویا بار دیگر تغییر کرده است. معاون وزیر خارجه کره‌شمالی در بیانیه‌اش گفت: «اگر آمریکا بخواهد ما را در گوشه‌ای گیر بیندازد و از ما بخواهد یکطرفه سلاح‌ هسته‌ای‌مان را کنار بگذاریم، باید بگویم دیگر علاقه‌‌ای به شرکت در نشست سران نخواهیم داشت و احتمالا در برنامه خود برای شرکت در نشست تجدیدنظر خواهیم کرد.» کیم کیه‌گوان گفت که کره‌ای‌ها امید زیادی به مذاکرات داشتند اما با مطرح شدن «اظهارنظرهای مزخرف» از سوی آمریکایی‌ها دیگر نمی‌توان امیدی به دیدار رهبران 2کشور داشت. کیم کیه‌گوان در میان دیپلمات‌های کره‌شمالی، جزو چهره‌های سرشناس و از افراد نزدیک به رهبر این کشور به شمار می‌رود بنابراین بسیار بعید است که موضع‌گیری او به تأیید کیم جونگ اون نرسیده باشد.
پیش از این در طول دیدارهای سیاسی میان مقام‌های کره‌شمالی و جنوبی، پیونگ‌یانگ اعلام کرده بود مخالفتی با برگزاری مانورهای نظامی مشترک کره‌جنوبی و آمریکا ندارد و تهدیدی از جانب این برنامه‌ها متوجه کره‌شمالی نیست. تغییر موضع مقام‌های پیونگ‌یانگ اکنون در قبال تمرین‌های نظامی همسایه جنوبی به وضوح اتفاق افتاده است.‌ماه عسل کره‌ای‌ها و آمریکایی‌ها گویا قرار است از آنچه تصور می‌شد، کوتاه‌تر باشد.

صلح در شبه‌جزیره؛ از‌رؤیا تا واقعیت

کره‌شمالی برای رسیدن به سلاح‌ هسته‌ای هزینه بسیاری داده است. برنامه هسته‌ای این کشور، سال‌ها تحریم‌های بین‌المللی را نصیب کره‌ای‌ها کرد اما رهبران کره‌شمالی هیچ‌گاه از برنامه خود دست نکشیدند. مقایسه خلع سلاح هسته‌ای در کره‌شمالی با آنچه در لیبی و عراق رخ داد، از رهبران کره‌شمالی یک بازنده بزرگ می‌سازد؛ وضعیتی که هیچ‌گاه برای آنها قابل تحمل نیست. کره‌شمالی می‌خواهد از موضع یک کشور قدرتمند سر میز مذاکره با آمریکا بنشیند، نه یک کشور ضعیف و منزوی. کره‌شمالی آزمایش‌‌های مهارنشدنی‌اش را متوقف کرده، 3زندانی آمریکایی را پس از مذاکراتی کوتاه با طرف مقابل آزاد کرده و در خاک کره‌جنوبی توافقی برای حرکت به سمت صلح امضا کرده اما در مقابل هنوز چیزی دریافت نکرده است. بازنده ساختن از رهبر سرسخت کره‌شمالی -آنگونه که جان بولتون طی روزهای اخیر رفتار کرده- بدون شک به‌معنای پایان رؤیای صلح در شبه‌جزیره کره و تنش‌زدایی در روابط میان پیونگ‌یانگ و واشنگتن خواهد بود.