اشغالگران پرتغالی در آفریقا

محمدرضا مرادی؛ تحلیلگر مسائل سیاسی

پرتغالی‌ها نخستین اشغالگران آفریقا محسوب می‌شوند. در سال۱۴۸۲ «دیه‌گو کائو» یکی از دریانوردان پرتغالی، سرزمین آنگولا را برای اروپایی‌ها کشف کرد. پس از آن بود که آنگولا با هند و خاور دور روابط بازرگانی را آغاز کرد و همچنین بعدها به مرکز فروش برده به مستعمرات پرتغال در برزیل تبدیل شد و به همین‌خاطر است که امروزه بیشتر سیاه‌پوستان برزیلی، اصلیتی آنگولایی دارند. در تجارت پر‌سود برده، کشیشان، سربازان و سوداگران با یکدیگر رقابت می‌کردند. برآوردها نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های 1580 تا 1836، بیش از 4میلیون آفریقایی را به‌صورت برده از کنگو و آنگولا خارج کرده‌اند که 3میلیون نفر به‌تنهایی از آنگولا بوده است. آنگولا، آخرین مستعمره بزرگ اروپایی بود که استقلال خود را بازیافت. این کشور نزدیک به 5قرن در استعمار پرتغال بود و سرانجام با کمک‌های نظامی روسیه و کوبا در جنگ‌های داخلی ۷۶-۱۹۷۵ پیروز شد.
پرتغالی‌ها همچنین نخستین استعمارگرانی بودند که پا به سرزمین کنیا، تانزانیا، موزامبیک، سومالی و گینه بیسائو گذاشتند. واسکودوگاما در مسیر دستیابی به هند و بعد از عبور از دماغه امیدنیک، برای نخستین‌بار به سواحل شرقی آفریقا و از آن جمله شهرهای باشکوه تانزانیا رسید.
در طول استعمار پرتغالی‌ها بر این کشورها جنایات متعددی صورت گرفت و مردمان این سرزمین از حداقل حقوق انسانی برخوردار نبودند. استعمارگران «نظام کار اجباری» را اجرا می‌کردند و به زور بومیان را به بیگاری می‌کشاندند؛ به‌عنوان نمونه همه سفیدپوستانی که به نیروی کار آفریقاییان برای خدمات خانگی احتیاج داشتند، کافی بود که به بخشدار خود مراجعه کنند. مسئولان رسمی پرتغالی به مأموران آفریقایی دستور می‌دادند که از بومیان به تعداد لازم جمع‌آوری کنند.
غارت و آدم‌کشی نیز در مرام پرتغالی‌ها برجسته بود. به‌عنوان نمونه در سال1518، پرتغالی‌ها به شهر «براوا» در سومالی حمله و خانه‌ها را ویران کردند، مردم را کشتند، عده زیادی را به اسارت گرفتند و طلا، نقره و کالایشان را به غارت بردند. آنها برای سرعت بخشیدن به چپاول خود گوش و دست‌های مردم را همراه با جواهرات می‌بریدند.
اقدام دیگر مدیریت کشاورزی مستعمرات بود. به‌عنوان نمونه میزان تولید پنبه در اواخر قرن هجدهم در موزامبیک بیش از 800تن نبود؛ حال آنکه احتیاجات پرتغال حدود 18هزار تن بود. با تغییر کاربری کشت محصولات غذایی و جایگزینی آن با پنبه، هزاران مرد و زن و کودک تلف شدند، اما تولید پنبه بین سال‌های 1932 تا 1937، 6‌برابر و در سال 1946، 63درصد احتیاجات پرتغال تامین شد.