فتوت و اخلاق اجتماعی

فتوت و جوانمردی نوعی اخلاق اجتماعی را اقتضا دارد که در بسیاری از کتب حدیثی پیرامون آن ابوابی ایجاد شده است. این اخلاق اجتماعی مبتنی بر اندیشه‌ای مرکزی است که از آن به تنظیم روابط اجتماعی سالم می‌توان یاد کرد. به‌عنوان مثال ابن‌بابویه در کتاب معتبر «من لایحضره الفقیه» روایتی درباره معرفی فتوت و مروت می‌آورد که شاهد خوبی برای این مبحث است. مردم در حضور حضرت امام صادق(ع) درباره فتوت گفت‌وگو می‌کردند امام فرمودند: شما گمان می‌برید فتوت، به فسق و فجور است. همانا که فتوت و مروت [مرامی است که] سفره و خوانی نهاده و دستی به عطا گشاده و آزاری بازداشته است. اما آنچه شما گمان می‌برید خیانت و فسق است. سپس [در مقام پرسش] فرمودند: مروت چیست؟ مردم گفتند: نمی‌دانیم. امام فرمودند: به خدا قسم مروت این است که شخص سفره غذایش را در جلو خانه‌اش قرار دهد. مروت بر دو گونه است: مروتی در حضر (در غیرسفر) و مروتی در سفر. اما آنکه در حضر است، تلاوت قرآن و حضور دائم در مساجد و همگام بودن با یاران در رفع نیازها و حوایج و دادن نعمتی به خادم است که دوست را شاد و دشمن را سرکوب سازد. اما مروتی که در سفر است عبارت است از فراوانی و خوبی توشه و بذل آن به همراهان و کتمان اسرار همسفران پس از جدا شدن از ایشان و کثرت مزاح در غیرمطالبی که موجب خشم خدای عز و جل شود.
آنگاه فرمودند: قسم به آن کسی که جد من صلوات‌الله علیه و آله‌وسلم را به آیین حق به نبوت مبعوث کرد که خدای عز و جل رزق و روزی شخص را به اندازه مروتش قرار می‌دهد و یاری به اندازه تلاش نازل می‌شود و صبر به قدر شدت بلا فرود می‌آید.