خورشید، رویش به ماست

محمد سرابی

ما از بخش مهمی از فرهنگ ملی خودمان غافل هستیم. حتما وجود داشته ولی الان فراموش شده است. مگر می‌شود در کشوری که 6‌ماه تابستان دارد و 9‌ماه سال هوا گرم است و 3‌ماه از اول صبح آفتاب به‌صورت «دایرکت» می‌کوبد توی فرق سر آدم، کلاه لبه‌‌دار حصیری توی هیچ‌کدام از لباس‌های محلی وجود نداشته باشد؟
بعضی از لباس‌های محلی هموطنان در جنوب کشور با گرما تطبیق یافته است. خنک و گشاد است و تابستان‌ها می‌شود با همان لباس کار و زندگی کرد. پوشش منطبق با اقلیم به همین می‌گویند. اما در وسط فلات ایران، در دامنه کوه‌ها و نزدیک کویر؛ که بخش اصلی جمعیت کشاورز هستند و تابستان را به وجین کردن و داشت و برداشت گندم می‌گذرانند، چرا یک کلاه لبه‌دار ملی پیدا نمی‌شود؟ برای هزار سال، برنامه این بود که کشاورز از خواب بیدار می‌شد، نماز صبح را می‌خواند، بیل را برمی‌داشت و به سمت مزرعه می‌رفت. تا شب هم یکسره کار می‌کرد و تاریکی که شروع می‌شد به خانه برمی‌گشت. در تمام این مدت هم آفتاب بالای سرش بود. پس چرا یک کلاه حصیری اختراع نشد؟ یعنی هوا آنقدر گرم نبود؟
توی چین و هندوچین که آفتاب‌شان کمتر از ما می‌تابد انواع کلا‌ه‌های حصیری از ساقه برنج و بامبو ساختند تا وقتی درون شالیزار کار می‌کنند روی سر بگذارند. این کلاه‌های زنانه و مردانه الان قسمتی از لباس ملی این ملت‌هاست. یعنی پیشینیان ما در این حد ابتکار و توانمندی و خودباوری نداشتند که کلاه لبه‌دار ضد‌آفتاب اختراع کنند؟ اتفاقا کلاه‌هایی که درمناطق گرم ایران استفاده می‌شود نمدی است و فقط محدوده ریزش موی مردان  را می‌پوشاند. زمستان‌ها فایده زیادی ندارد، چون روی گوش را نمی‌گیرد. تابستان‌ها هم همینطور، چون لبه ندارد. کلاه‌های نیم‌لبه و تمام‌لبه اروپایی هم که 100سال پیش وارد ایران شد، نه همه‌گیر شد و نه بومی‌سازی‌. نتیجه اینکه اکنون مرد و زن زیر تیغ آفتاب داغ، بی‌پناه مانده‌اند. مگر در آموزه‌های سنتی نمی‌گویند زیر آفتاب راه نروید؟ امسال که از اول تابستان حرارت شدت گرفته است، کلاه لبه‌دار سبک، بیشتر از کولر در تنظیم 
خلق و خوی شهروندان مؤثر است. احتمالا در پوشش ملی کشور گرم و کویری ایران، کلاه ضد‌آفتاب وجود داشته است. ولی ما از آن بی‌خبر هستیم. اگر مسئولان همتی کنند و فرهنگ کلاه تابستانی را ایجاد کنند، نه فقط مردم در مکان‌های عمومی خوش اخلاق‌تر می‌شوند و کمتر غر می‌زنند و دست از نگرانی برمی‌دارند؛ بلکه ممکن است به‌صورت کلی درجه کولر‌ها را هم پایین بیاورند و حتی منابع برق و آب کشور هم بیشتر حفظ شود.