فانوس‌های راهنمای زندگی مشترک

نیلوفر  ذوالفقاری

در تقویم مناسبت‌ها، فردا روز ازدواج است؛ سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س). مناسبت‌های تقویم گاهی بهانه‌هایی هستند برای مرور چندین‌باره موضوعاتی که هرچند همیشه مهم هستند اما پرداختن به آنها به هر بهانه‌ای خالی از لطف نیست. چند سالی است که با افزایش دسترسی به منابع اطلاعاتی و افزایش آگاهی عمومی، مشاوره ازدواج و کمک گرفتن از روانشناسان و کارشناسان برای مدیریت، ساخت و حفظ زندگی مشترک بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. دکتر فرزاد طباطبایی، روانشناس و مشاور خانواده درباره اهمیت توجه به علم روانشناسی در مراحل مختلف یک ازدواج و استفاده از این علم برای داشتن یک زندگی مشترک کم‌عیب و آرامش‌بخش توضیح می‌دهد و به ما می‌گوید که چطور می‌توانیم با کمک‌گرفتن از متخصص، گام‌های مطمئن‌تری در این مسیر پر‌پیچ و خم برداریم. با هم توضیحات این روانشناس را مطالعه می‌کنیم.

روانشناسی، پیش و پس از ازدواج
همانطور که حتماً بارها شنیده‌اید، هر رابطه انسانی درست مثل یک موجود زنده است که همواره به مراقبت و توجه احتیاج دارد. به همین دلیل هم عجیب نیست که کمک‌گرفتن از علم روانشناسی در ازدواج، مربوط به همه مراحل این تصمیم می‌شود؛ یعنی چه در مراحل ابتدای آشنایی و تصمیم‌گیری برای ازدواج و چه در سال‌های زندگی مشترک، زوج‌ها از مشاوره بی‌نیاز نخواهند بود. به اعتقاد روانشناسان، روانشناسی ازدواج 2حوزه کلی را در بر می‌گیرد. بخشی از آن مباحثی است که مربوط به قبل از ازدواج می‌شود و در واقع تصمیم‌گیری برای ازدواج را پوشش می‌دهد. دسته دیگر موضوعات مربوط به بعد از ازدواج است که البته این دسته بسیار گسترده و پیچیده است. برای هر دو نفری که قصد دارند زندگی مشترک داشته باشند، یادگیری و اطلاع یافتن از این مباحث ضروری است و آنها را در به‌ کارگیری راهکارهای عملی و بهبود زندگی مشترک یاری می‌دهد. البته بسیاری از موضوعات دیگر روانشناسی هم مستقیم و غیرمستقیم در مسیر روانشناسی ازدواج وارد می‌شوند، مثلاً موضوعات مربوط به رشد فردی بی‌ارتباط با موضوع ازدواج نیستند. خلاصه اینکه در هر مرحله‌ای از ازدواج که هستید، خودتان را از کمک گرفتن از روانشناسان و مشاوران بی‌نیاز تصور نکنید.

پیش از یک تصمیم مهم
حالا دیگر بیشتر افراد روی این موضوع توافق دارند که تصمیم‌گیری برای تشکیل زندگی مشترک با یک نفر، مثل سابق نیست. آن ضرب‌المثل‌های قدیمی که معتقد بودند ازدواج یک هندوانه سربسته است به جای خود، اما حالا می‌دانیم که راهکارهایی برای افزایش آگاهی درباره این تصمیم و برداشتن قدم‌های درست‌تر در این مسیر وجود دارد. یادگیری مهارت‌های لازم برای ازدواج، پیش‌زمینه آغاز یک زندگی مشترک موفق است؛ چرا که ممکن است در این مسیر پرپیچ و خم، زوجین با مشکلات زیادی مواجه شوند. روانشناسی ازدواج به شما می‌گوید که از کجا می‌توان مطمئن بود 2نفر با هم تناسب دارند و مکمل هم هستند یا نه. افرادی که برای ازدواج با هم مناسب نیستند، می‌توانند با روانشناسی ازدواج متوجه عدم‌تناسب خود شوند. در کنار این، مهارت‌هایی هم آموزش داده می‌شود که یادگیری این مهارت‌ها به هر کدام از طرفین کمک می‌کند تا به شناخت درست از همسر دست پیدا کنند و نسبت به نیازهای همسر خود آگاه‌تر شوند. طبیعی است که در نتیجه این افزایش آگاهی، زوجین تعاملات بهتری با یکدیگر برقرار می‌کنند که تأثیر آن در افزایش همدلی، توجه به احساسات یکدیگر، توانایی حل مسئله و تصمیم‌گیری برای مدیریت بحران‌ها به روشنی دیده می‌شود. اینجاست که اهمیت مشاوره‌های قبل از ازدواج در آستانه یک تصمیم مهم، بیشتر از قبل به چشم می‌آید. البته احتمال اشتباه هرگز صفر نمی‌شود، اما می‌توانیم با مشورت‌گرفتن این امنیت روانی را برای خودمان ایجاد کنیم که برای درست تصمیم گرفتن، از هیچ تلاشی کوتاهی نکرده‌ایم.

از مشاوره نترسید
با اینکه افزایش آگاهی باعث شده بیشتر افراد به اهمیت کمک گرفتن از متخصص پی ببرند، هنوز هم هستند زوج‌هایی که به دلایل مختلف، مراجعه به روانشناس و کمک گرفتن از مشاور را عقب می‌اندازند و برای این کار بهانه‌تراشی می‌کنند. تصمیم برای مشورت‌گرفتن و درمان، بیشتر اوقات دشوار است. زوجین می‌دانند که مشکلی وجود دارد اما برای مطرح کردن آن ترس دارند. گاهی از خودشان می‌پرسند اگر مشکل از آنها باشد نه شریک زندگی آنها، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر آنها چیزهایی را کشف کنند که نمی‌خواهند بدانند، چه می‌شود؟ برای ما انسان‌ها اجتناب از مسائل و فرار‌کردن از موقعیت‌های دشوار، آسان‌تر از برخورد مستقیم با آنهاست. اما این فرار تا همیشه ممکن نیست و هرچه طولانی‌تر شود، آسیب‌های بیشتری به پایه‌های زندگی مشترک وارد خواهد کرد. شاید شروع رفتن پیش روانشناس سخت به‌نظر برسد و جلسات اول سنگین و کند بگذرد، اما تأثیر افزایش آگاهی و یاد گرفتن مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله، با مرور زمان آنقدر پررنگ خواهد بود که بیشتر افراد از خودشان می‌پرسند چرا آن همه می‌ترسیدند و فرار می‌کردند؟

در ابتدای راه
درست است که مشاوره‌های پیش از ازدواج و زمان آشنایی کمک می‌کند آگاهانه‌تر قدم به زندگی مشترک بگذارید اما شروع زندگی زیر یک سقف برای دو نفر با عادت‌های متفاوت، می‌تواند شروع چالش‌هایی باشد که قبلاً از آنها خبر نداشته‌اند. بسیاری از اختلاف‌نظرها و درگیری‌های ابتدای آغاز زندگی مشترک، مربوط به این عدم‌آشنایی و تغییر عادت‌هاست و با یاد‌گرفتن مهارت‌ها، به مرور متعادل می‌شود. در این مرحله از زندگی مشترک و در ابتدای راه هم روانشناسی به خوبی به کمک زوج‌ها می‌آید. در این مرحله مباحثی مطرح می‌شوند که آغاز یک زندگی مشترک و پایداری آن‌ را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. ممکن است تصور کنید با وجود تفاوت‌های موجود که بخشی از آنها مربوط به تفاوت‌های جنسیتی و بخشی مربوط به مسائل اقتصادی، فرهنگی، تربیتی و خانوادگی می‌شوند، رسیدن به خط تعادل در زندگی مشترک سخت است. در اوایل ازدواج مشکلات به مرور بروز پیدا می‌کنند و اگر مهارت‌های لازم برای مدیریت اوضاع را یاد بگیرید، از این مرحله با آرامش عبور خواهید کرد. به این ترتیب لازم نیست چند سال بعد، با انبوه مشکلاتی دست و پنجه نرم کنید که نمی‌دانید حل‌کردن آنها را باید از کجا شروع کرد.

در میانه‌های زندگی مشترک
این تصور که بعد از ازدواج دیگر نیازی به گرفتن کمک تخصصی نداریم، آغاز افتادن در چرخه باطلی است که باعث می‌شود مشکلات روی هم تلنبار شوند و حل‌کردن آنها سال به سال سخت‌تر شود. باید بپذیریم که حتی بعد از سال‌ها زندگی مشترک، از مشورت گرفتن و کمک تخصصی بی‌نیاز نخواهیم بود. هر کسی در مقطعی از زندگی و به‌ویژه ازدواج دچار چالش‌هایی می‌شود که به کمک و راهنمایی نیاز دارد. این نیازها به‌طور مؤثر و با بررسی دقیق افکار، احساسات، اعمال و روابط توسط مشاوره و روانشناس قابل حل هستند. فرایند مشاوره و روان‌درمانی در ابتدا با مصاحبه بالینی آغاز می‌شود و با مشخص‌شدن مشکلات، در نهایت راه‌حل مناسبی ارائه می‌شود که تمام ابعاد و جنبه‌های مشکل را درنظر می‌گیرد. مشاوران با ریشه‌یابی مشکلات و شناسایی ویژگی‌ها و خصوصیات افراد راهکارهای عملی مؤثری ارائه می‌دهند.