چرا شناخت استعمار مهم است؟

محمدرضا مرادی؛ تحلیل‌گر سیاسی

یکی از سؤالات مهمی که شاید لازم باشد قبل از توجه به بحث تاریخ استعمار به آن پاسخ گفت این است که چرا باید به موضوع تاریخ تحولات جهان در قرون گذشته پرداخت؟ شناخت تحولات قاره سیاه و سرخ، چه فایده‌ای برای امروز ما دارد؟ بحث‌هایی که برای گذشته بوده، به اتمام رسیده است و یادآوری آنها چه دردی را از دردهای امروز جامعه ما دوا خواهد کرد؟ و جنایات دیروز غرب چه ارتباطی به جانشینان امروز آنها دارد؟ برای ارائه پاسخ به این سؤالات و سؤالاتی از این قبیل باید به ملاحظات زیر توجه کرد:
1. نخستین نکته اینکه ارائه تصویری صحیح، همه‌جانبه و مستند از حوادث پرمخاطره قرون اخیر (از قرن 15تا 20میلادی) خواهد توانست نگرش ما را نسبت به آنچه امروز «تمدن غرب» نامیده می‌شود، تغییر دهد و حساسیت‌ها و دغدغه‌هایی را برانگیزد که پیش از آن به سبب بی‌اطلاعی یا کم‌اطلاعی یا سانسور و فریب، وجود نداشته است.
2. نکته دیگر توجه به این مسئله است که مهم‌ترین عامل فقر و بدبختی بسیاری از کشورهای جهان سوم، مسئله استثمار و استعمارگری غرب است. هر چند در این میان غرب تلاش کرده است تا با نظریه‌پردازی‌های مختلف، عوامل درونی را موجب عقب‌ماندگی جهان سوم معرفی کند اما بدون شک یکی از مهم‌ترین عوامل فقر و فلاکت جهان سوم، در غارت منابع زیرزمینی و کشاورزی و جنایات متعددی نهفته که توسط متجاوزان اروپایی صورت گرفته است.
3. مسئله دیگری که بر اهمیت شناخت ما از داستان استعمار می‌افزاید، فهم آن روی سکه استعمار است. غارت مستعمرات، هر چند سرزمین‌های سوخته‌ای برای ساکنان سرزمین‌های غارت شده به جای گذاشت اما از دیگر سو، مکنت و توسعه و آبادانی کشورهای استعمارگر را به همراه داشت. اروپا که در قرون 14و 15در فقر و فلاکت غرق شده بود، به واسطه ثروت‌های باد‌آورده، در مسیر آبادانی قرار گرفت و توانست رفاه و توسعه را برای خود تضمین کند و نسبت به دیگر تمدن‌ها و سرزمین‌ها تفوق یابد.
4. استعمار ماجرایی نیست که مربوط به گذشته بوده و در عصر حاضر به پایان رسیده باشد بلکه جریان سیالی است که بعد از قریب به 5قرن، همچنان با قدرت تمام در حال تداوم و پیشروی است، با این تفاوت که در طول دهه‌های مختلف رنگ و بوی متفاوتی یافته است. امروز، شاید از استعمار کهنه و شیوه‌ها و سناریوهای آن کمتر خبر باشد اما از سوی دیگر استعمار فرانو با مشخصات و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد جدیدی، توسط استعمارگران غربی در حال پیگیری و تداوم‌بخشی است.